Kodeks pracy

Podstawowym zadaniem inspektorów pracy jest dbanie o przestrzeganie przepisów prawa pracy przez pracodawców. W przypadku stwierdzenia naruszeń inspektor ma prawo reagować, a jednym ze sposobów jest nałożenie mandatu karnego.

W obecnych czasach związki zawodowe są jedną z bardzo często spotykanych w zakładach pracy formą organizowania się pracowników. Działalność takiej organizacji wiąże się z licznymi obowiązkami po stronie pracodawcy, pomimo iż działacze związkowi – tak jak pozostali pracownicy – podlegają Kodeksowi pracy.

Na podstawie jakich przepisów prawa wypłaca się ekwiwalent pieniężny po zmarłym pracowniku? Przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy należy sięgnąć do przepisów Kodeksu pracy oraz ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Za szkodę powstałą w mieniu, które zostało powierzone z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się, pracownik może w pewnych okolicznościach odpowiadać w pełnej wysokości, ale może się także od takiej odpowiedzialności uwolnić.

Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy ograniczona jest do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Z chwilą śmierci pracownika stosunek pracy wygasa, co jest oczywistą konsekwencją jednej z cech tego stosunku, polegającej na tym, iż świadczenie pracownika ma charakter osobisty - praca nie może być wykonywana przez inną osobę.

Zgodnie z art. 63(1) § 1 kodeksu pracy, z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa. Trzeba pamiętać, że w takiej sytuacji kodeks w szczególny sposób reguluje sytuację praw majątkowych pracownika po jego śmierci, gdyż zgodnie z Kodeksem cywilnym do spadku nie należą m.in. prawa, które z chwilą śmierci przechodzą na określone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Pracodawca jest zobowiązany do przesunięcia kobiety ciężarnej na inne stanowisko, jeśli wykonuje ona pracę zabronioną lub też jeśli przedłożyła zaświadczenie lekarskie, że ze względu na ciążę nie powinna wykonywać dotychczasowej pracy.

Wymiar urlopu macierzyńskiego ulega skróceniu także wówczas, gdy kobieta rezygnuje z wychowywania dziecka i oddaje je innej osobie w celu przysposobienia lub do domu małego dziecka.

Zaświadczenie o stanie ciąży może być wydane przez każdego lekarza. Nie ma w tym zakresie żadnych uwarunkowań formalnych.

Od 1 stycznia 2010 r. pracownik – ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego, który może wykorzystać do osiągnięcia przez dziecko maksymalnie 12 roku życia.

Artykuł 181 Kodeksu pracy ma duże znaczenie praktyczne w sytuacji, gdy dziecko po porodzie wymaga opieki szpitalnej. Gwarantuje on matce prawo do przerwania urlopu macierzyńskiego na czas pobytu dziecka w szpitalu.

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownicę lub pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu.

Urlop macierzyński ustanowiony został w celu zapewnienia matce dziecka powrotu do sprawności psychofizycznej po przebytym porodzie oraz oczywiście w celu umożliwienia matce osobistej opieki nad dzieckiem w jego pierwszych dniach życia.

Przepis ten gwarantuje pracownicy, w razie zgonu urodzonego przez nią dziecka przed upływem 8 tygodni życia, prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze nie dłuższym niż 8 tygodni po porodzie i nie krótszym niż 7 dni, bez względu na to, w którym tygodniu urlopu macierzyńskiego nastąpił zgon.

Urlop wychowawczy jest bezpłatnym urlopem, udzielanym na wniosek pracownika, w celu sprawowania osobistej opieki nad małym dzieckiem w wieku do lat 4. Może on zostać udzielony zarówno matce, jak i ojcu dziecka lub jego opiekunom.

Pomimo, iż co do zasady urlop macierzyński jest uprawnieniem związanym ściśle z urodzeniem dziecka i okresem połogu, to jednak w niektórych przypadkach ustawodawca dał prawo do takiego urlopu również w przypadku braku faktycznego urodzenia dziecka.

Urlop wychowawczy to bezpłatny urlop przeznaczony na opiekę nad dzieckiem do ukończenia przez nie czwartego roku życia.

Kobieta, która karmi dziecko piersią, a pracuje na pełnym etacie, ma prawo do dwóch półgodzinnych lub - w przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka - do dwóch czterdziestopięciominutowych przerw na karmienie.

Omawiany artykuł zezwala pracownikowi przebywającemu na urlopie wychowawczym na podjęcie pracy zarobkowej u dotychczasowego czy innego pracodawcy lub na podjęcie innej działalności.

Pracownik przebywający na urlopie wychowawczym może z niego zrezygnować w dwojaki sposób. Po pierwsze na podstawie porozumienia pomiędzy pracodawcą a pracownikiem - jeśli zgodę na taką rezygnację wyrazi pracodawca. Po drugie pracownik może jednostronnie zrezygnować z dalszego przebywania na urlopie wychowawczym. Rezygnacja jest skuteczna, o ile pracownik zawiadomi pracodawcę o swoim zamiarze najpóźniej na 30 dni przed planowanym powrotem do pracy.

Kodeks pracy określa także sposób liczenia urlopu macierzyńskiego przy jego udzielaniu. Dotyczy tego omawiany przepis.

Dodatkowy urlop macierzyński jest urlopem fakultatywnym, przysługującym po wykorzystaniu obowiązkowego urlopu macierzyńskiego. Przysługuje pracownikowi od 1 stycznia 2010 r.

Omawiany przepis reguluje kwestie powrotu do pracy po skorzystaniu z urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Omawiany przepis nakłada na pracodawcę obowiązek uwzględnienia wniosku uprawnionego pracownika i obniżenie wymiaru czasu jego pracy, nie więcej jednak niż o połowę obowiązującego go wymiaru.

Dodatkowy urlop macierzyński jest urlopem fakultatywnym, przysługującym po wykorzystaniu obowiązkowego urlopu macierzyńskiego. Przysługuje pracownikowi od 1 stycznia 2010 r.

Szczególna ochrona przysługującą pracownikom młodocianym wyraża się nie tylko zakazem pracy w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz 14 godzinną nocną przerwą w pracy, oraz krótszym czasem pracy, do którego wlicza się czas nauki, ale także koniecznością zagwarantowania im dłuższych urlopów wypoczynkowych niezbędnych do regeneracji sił.

W pewnych sytuacjach, gdy pracodawca prowadzi działalność w warunkach gdzie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, przepisy prawa pracy wskazują pewne grupy osób, które nie mogą wykonywać pracy w tych warunkach. Jedną z tych kategorii pracowników są pracownicy młodociani.

Przepis artykułu 202 Kodeksu pracy określa maksymalny czas pracy młodocianych. Artykuł 203 wprowadza dodatkowe ograniczenia.

Kodeks pracy wprowadza pewne ograniczenia dla zatrudniania młodocianych, związane przede wszystkim z maksymalnym czasem pracy oraz obowiązkiem uczestniczenia w zajęciach szkolnych.

Przyjmując pracownika młodocianego do pracy należy go skierować na badania lekarskie, które powinny być przeprowadzone w godzinach pracy. Za ten okres pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Praca lekka to każda praca, która nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego oraz nie utrudnia młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego.

Pracodawcy nie mają obecnie żadnego wzorca, wedle którego mogą dokonywać kwalifikacji prac na lekkie i inne zgodnie ze wskazaniem zawartym w omawianym przepisie.

Fakultatywnym urlopem bezpłatnym jest także urlop udzielany przez pracodawcę z jego inicjatywy, jednak za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie, w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między zainteresowanymi pracodawcami.

Pracownikowi przysługuje zagwarantowane ustawowo prawo do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego, którego wymiar jest jednak ograniczony. Pracownik może jednakże zwrócić się do pracodawcy o udzielenie mu urlopu dodatkowego - bezpłatnego, ponad wymiar urlopu wypoczynkowego.

Omawiany artykuł odsyła nas do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie udzielania urlopu wypoczynkowego.

Przyjmuje się, iż obowiązujący pracownika zatrudnionego na cały etat wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin dziennie i 40 godzin w tygodniu. Przekroczenie tych limitów oznacza pracę w godzinach nadliczbowych, za które należy się wynagrodzenie bądź czas wolny.

Zgodnie z Kodeksem pracy, pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00. Inaczej kwestia ta jest uregulowana chociażby w Kodeksie karnym, gdzie pora nocna przypada na godziny pomiędzy 22.00 a 6.00 rano.

Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.

Pracownicy, których dotyczy zadaniowy system pracy, czyli pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych zakładu pracy, w razie konieczności mogą wykonywać pracę poza normalnymi godzinami pracy, bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.

Systemy, rozkłady czasu pracy i okresy rozliczeniowe powinny być przede wszystkim ustalane w układach zbiorowych pracy (ponadzakładowych lub zakładowych) lub w regulaminie pracy.

W przypadku rozwiązania stosunku pracy pracownikowi należy się nie tylko ekwiwalent za urlop, ale także ekwiwalent za przepracowane godziny nadliczbowe.

Pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Mowa w takim wypadku oczywiście o dyżurze.

Pracującym w nocy jest pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej ustalonej w układzie zbiorowym, regulaminie pracy czy w obwieszczeniu lub który w okresie rozliczeniowym pracuje w nocy co najmniej przez 1/4 obowiązującego go czasu pracy.

Co do zasady za nadgodziny pracownikowi należy się wynagrodzenie. Większość pracodawców woli jednak udzielać czasu wolnego w wymiarze nadgodzin. Takie rozwiązanie jest dopuszczalne przez Kodeks pracy.

Tylko pracownik, który został powołany na stanowisko w wyniku konkursu, ma prawo rozwiązać stosunek pracy z dotychczasowym pracodawcą przy zachowaniu skróconego okresu wypowiedzenia.

Co do zasady, powołanie na określone stanowisko jest czynnością władczą i z reguły z nikim nie konsultowaną. Kodeks pracy daje jednak możliwość przeprowadzenia konkursu przez powołaniem.

Stosunek pracy najczęściej nawiązuje się poprzez podpisanie umowy o pracę między pracodawcą a pracownikiem. Możliwe są jednak także inne podstawy jego powstania.

Stosunek pracy na podstawie powołania podlega w zasadzie przepisom, które regulują umowny stosunek pracy, czyli taki który powstał na podstawie umowy o pracę. Z pewnymi jednak wyjątkami.

Jak uniknąć zapłaty mandatu karnego od inspektora pracy?

Jaki jest czas pracy członka związku zawodowego?

Kto jest uprawniony do otrzymania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop po zmarłym pracowniku?

Kiedy pracownik uwolni się od odpowiedzialności za powierzone mienie?

Czy spadkobiercy zmarłego pracownika odpowiadają za wyrządzoną przez niego szkodę?

Kto wstępuje w prawa pracownika po jego śmierci

Śmierć pracownika a prawo spadkowe

Przeniesienie pracownicy w ciąży do innej pracy (art. 179)

Rezygnacja matki z wychowywania dziecka (art. 182)

Stwierdzenie ciąży (art. 185)

Urlop ojcowski (art. 182(3))

Urodzenie dziecka wymagającego opieki szpitalnej (art. 181)

Kiedy zakazane jest wypowiedzenie umowy podczas urlopu wychowawczego (art. 186(1))

Jaki jest wymiar urlopu macierzyńskiego? (art. 180)

Urodzenie martwego dziecka (art. 180(1))

Urlop wychowawczy (art. 186)

Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 183)

Rezygnacja z urlopu wychowawczego (art. 186(3))

Przerwy w pracy dla kobiety karmiącej piersią (art. 187)

Praca na urlopie wychowawczym (art. 186(2))

Powrót do pracy po zakończeniu urlopu wychowawczego (art. 186(4))

Podstawowe zasady udzielania urlopu macierzyńskiego (art. 183(1))

Dodatkowy urlop macierzyński dla pracownika – ojca (art. 182(2))

Powrót do pracy po urlopie macierzyńskim (art. 183(2))

Obniżenie wymiaru czasu pracy na urlopie wychowawczym (art. 186(7))

Dodatkowy urlop macierzyński (art. 182(1))

Urlop wypoczynkowy młodocianych (art. 205)

Zakaz zatrudniania młodocianych przy pracach wzbronionych (art. 204)

Dodatkowe zasady dotyczące czasu pracy młodocianych (art. 203)

Czas pracy młodocianego (art. 202)

Wstępne badania lekarskie młodocianego (art. 201)

Wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego przy pracach lekkich (art. 200(2))

Zatrudnianie młodocianych przy pracach lekkich (art. 200(1))

Urlop bezpłatny a praca u innego pracodawcy (art. 174(1))

Urlop bezpłatny (art. 174)

Rozporządzenie w sprawie udzielania urlopu wypoczynkowego (art. 173)

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe (art. 151(1))

Praca w porze nocnej (art. 151(7))

Praca w godzinach nadliczbowych (art. 151)

Nadgodziny w dniu wolnym od pracy (art. 151(3))

Nadgodziny pracowników zarządzających (art. 151(4))

Jak się ustala systemy i rozkłady czasu pracy? (art. 150)

Ekwiwalent za nadgodziny (art. 151(6))

Dyżur (art. 151(5))

Dodatek za pracę w porze nocnej (art. 151(8))

Czas wolny za nadgodziny (art. 151(2))

Wypowiedzenie stosunku pracy a powołanie (art. 68(3))

Czy powołanie może być poprzedzone konkursem? (art. 68(1))

Czym jest stosunek pracy na podstawie powołania? (art. 68)

Odpowiednie stosowanie przepisów kodeksu pracy do powołania (art. 69)