Kodeks pracy

Nieterminowe wypłacanie wynagrodzenia, niewydanie świadectwa pracy czy nieprzestrzeganie przepisów BHP – to tylko niektóre z wykroczeń, jakich mogą dopuścić się pracodawcy przeciwko prawom pracownika. Sprawdź, za co i w jaki sposób mogą zostać ukarani.

Oprócz podstawowego systemu czasu pracy, w którym pracownik pracuje nie dłużej niż 8 godzin na dobę w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, Kodeks pracy przewiduje także inne formy zorganizowania czasu pracy pracownika. Wśród nich m.in. system przerywany czy weekendowy.

Nagana pisemna udzielona pracownikowi przez pracodawcę nie jest częstą formą karania za przewinienia zawodowe. Należy jednak pamiętać, że każdy pracodawca może stosować wobec swoich pracowników kary porządkowe za naruszenie porządku w pracy, których katalog określa art. 108 kodeksu pracy (dalej k.p.).

Pracodawca, który popełnia wykroczenie musi się liczyć z konsekwencjami swoich czynów. Inspektor pracy może go ukarać mandatem. W jakiej wysokości mandat może otrzymać pracodawca?

Inspektor pracy może wobec pracodawcy, który dopuścił się wykroczenia przeciwko prawom nałożyć mandat, ale może także poprzestać na pouczeniu pracodawcy.

Przedstawiamy najważniejsze zmiany kodeksu pracy w roku 2012. Sprawdź jakie zmiany czekają pracodawców i pracowników.

W przypadku, kiedy oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnień rodzicielskich może korzystać jedno z nich.

Pracownikowi przysługuje prawo do zasiłku za czas nieobecności w pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Układy zbiorowe pracy określają zobowiązania stron stosunku pracy. Zawierane są w drodze rokowań przez organizacje związkowe oraz pracodawców w drodze rokowań. Co w sytuacji, kiedy pojawi się konieczność wprowadzenia zmian w układzie?

Dwa dni na opiekę nad dzieckiem reguluje art. 188 Kodeksu pracy. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Jednym z zadań inspektorów pracy jest ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie pracy oraz innych wykroczeń przeciwko prawom pracownika.

Układ zawiera się dla wszystkich pracowników zatrudnionych przez pracodawców objętych jego postanowieniami. Co się dzieje z układem zbiorowym pracy w przypadku przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę?

Osoby chcące złożyć pozew w sprawach z zakresu prawa pracy wielokrotnie zastanawiają się, jaki sąd będzie właściwy do rozpatrywania konkretnej sprawy. W tym zakresie, odpowiednie zastosowanie będą miały przepisy prawa cywilnego.

Oczywiste jest, że używanie służbowego sprzętu do celów prywatnych jest z reguły zabronione przez pracodawców, którzy mają też narzędzia do kontrolowania swoich pracowników w zakresie wykorzystywania np. komputera służbowego, szczególnie jeżeli jest to komputer stacjonarny i podłączony do jednej wspólnej sieci. Czy jednak pracodawca może zwolnić pracownika za takie zachowanie?

Podstawowym zadaniem inspektorów pracy jest dbanie o przestrzeganie przepisów prawa pracy przez pracodawców. W przypadku stwierdzenia naruszeń inspektor ma prawo reagować, a jednym ze sposobów jest nałożenie mandatu karnego.

W obecnych czasach związki zawodowe są jedną z bardzo często spotykanych w zakładach pracy formą organizowania się pracowników. Działalność takiej organizacji wiąże się z licznymi obowiązkami po stronie pracodawcy, pomimo iż działacze związkowi – tak jak pozostali pracownicy – podlegają Kodeksowi pracy.

Na podstawie jakich przepisów prawa wypłaca się ekwiwalent pieniężny po zmarłym pracowniku? Przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy należy sięgnąć do przepisów Kodeksu pracy oraz ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Za szkodę powstałą w mieniu, które zostało powierzone z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się, pracownik może w pewnych okolicznościach odpowiadać w pełnej wysokości, ale może się także od takiej odpowiedzialności uwolnić.

Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy ograniczona jest do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Z chwilą śmierci pracownika stosunek pracy wygasa, co jest oczywistą konsekwencją jednej z cech tego stosunku, polegającej na tym, iż świadczenie pracownika ma charakter osobisty - praca nie może być wykonywana przez inną osobę.

Zgodnie z art. 63(1) § 1 kodeksu pracy, z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa. Trzeba pamiętać, że w takiej sytuacji kodeks w szczególny sposób reguluje sytuację praw majątkowych pracownika po jego śmierci, gdyż zgodnie z Kodeksem cywilnym do spadku nie należą m.in. prawa, które z chwilą śmierci przechodzą na określone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Pracodawca jest zobowiązany do przesunięcia kobiety ciężarnej na inne stanowisko, jeśli wykonuje ona pracę zabronioną lub też jeśli przedłożyła zaświadczenie lekarskie, że ze względu na ciążę nie powinna wykonywać dotychczasowej pracy.

Wymiar urlopu macierzyńskiego ulega skróceniu także wówczas, gdy kobieta rezygnuje z wychowywania dziecka i oddaje je innej osobie w celu przysposobienia lub do domu małego dziecka.

Zaświadczenie o stanie ciąży może być wydane przez każdego lekarza. Nie ma w tym zakresie żadnych uwarunkowań formalnych.

Od 1 stycznia 2010 r. pracownik – ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego, który może wykorzystać do osiągnięcia przez dziecko maksymalnie 12 roku życia.

Artykuł 181 Kodeksu pracy ma duże znaczenie praktyczne w sytuacji, gdy dziecko po porodzie wymaga opieki szpitalnej. Gwarantuje on matce prawo do przerwania urlopu macierzyńskiego na czas pobytu dziecka w szpitalu.

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownicę lub pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu.

Urlop macierzyński ustanowiony został w celu zapewnienia matce dziecka powrotu do sprawności psychofizycznej po przebytym porodzie oraz oczywiście w celu umożliwienia matce osobistej opieki nad dzieckiem w jego pierwszych dniach życia.

Przepis ten gwarantuje pracownicy, w razie zgonu urodzonego przez nią dziecka przed upływem 8 tygodni życia, prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze nie dłuższym niż 8 tygodni po porodzie i nie krótszym niż 7 dni, bez względu na to, w którym tygodniu urlopu macierzyńskiego nastąpił zgon.

Urlop wychowawczy jest bezpłatnym urlopem, udzielanym na wniosek pracownika, w celu sprawowania osobistej opieki nad małym dzieckiem w wieku do lat 4. Może on zostać udzielony zarówno matce, jak i ojcu dziecka lub jego opiekunom.

Pomimo, iż co do zasady urlop macierzyński jest uprawnieniem związanym ściśle z urodzeniem dziecka i okresem połogu, to jednak w niektórych przypadkach ustawodawca dał prawo do takiego urlopu również w przypadku braku faktycznego urodzenia dziecka.

Urlop wychowawczy to bezpłatny urlop przeznaczony na opiekę nad dzieckiem do ukończenia przez nie czwartego roku życia.

Kobieta, która karmi dziecko piersią, a pracuje na pełnym etacie, ma prawo do dwóch półgodzinnych lub - w przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka - do dwóch czterdziestopięciominutowych przerw na karmienie.

Omawiany artykuł zezwala pracownikowi przebywającemu na urlopie wychowawczym na podjęcie pracy zarobkowej u dotychczasowego czy innego pracodawcy lub na podjęcie innej działalności.

Pracownik przebywający na urlopie wychowawczym może z niego zrezygnować w dwojaki sposób. Po pierwsze na podstawie porozumienia pomiędzy pracodawcą a pracownikiem - jeśli zgodę na taką rezygnację wyrazi pracodawca. Po drugie pracownik może jednostronnie zrezygnować z dalszego przebywania na urlopie wychowawczym. Rezygnacja jest skuteczna, o ile pracownik zawiadomi pracodawcę o swoim zamiarze najpóźniej na 30 dni przed planowanym powrotem do pracy.

Kodeks pracy określa także sposób liczenia urlopu macierzyńskiego przy jego udzielaniu. Dotyczy tego omawiany przepis.

Dodatkowy urlop macierzyński jest urlopem fakultatywnym, przysługującym po wykorzystaniu obowiązkowego urlopu macierzyńskiego. Przysługuje pracownikowi od 1 stycznia 2010 r.

Omawiany przepis reguluje kwestie powrotu do pracy po skorzystaniu z urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Omawiany przepis nakłada na pracodawcę obowiązek uwzględnienia wniosku uprawnionego pracownika i obniżenie wymiaru czasu jego pracy, nie więcej jednak niż o połowę obowiązującego go wymiaru.

Dodatkowy urlop macierzyński jest urlopem fakultatywnym, przysługującym po wykorzystaniu obowiązkowego urlopu macierzyńskiego. Przysługuje pracownikowi od 1 stycznia 2010 r.

Szczególna ochrona przysługującą pracownikom młodocianym wyraża się nie tylko zakazem pracy w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz 14 godzinną nocną przerwą w pracy, oraz krótszym czasem pracy, do którego wlicza się czas nauki, ale także koniecznością zagwarantowania im dłuższych urlopów wypoczynkowych niezbędnych do regeneracji sił.

W pewnych sytuacjach, gdy pracodawca prowadzi działalność w warunkach gdzie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, przepisy prawa pracy wskazują pewne grupy osób, które nie mogą wykonywać pracy w tych warunkach. Jedną z tych kategorii pracowników są pracownicy młodociani.

Przepis artykułu 202 Kodeksu pracy określa maksymalny czas pracy młodocianych. Artykuł 203 wprowadza dodatkowe ograniczenia.

Kodeks pracy wprowadza pewne ograniczenia dla zatrudniania młodocianych, związane przede wszystkim z maksymalnym czasem pracy oraz obowiązkiem uczestniczenia w zajęciach szkolnych.

Przyjmując pracownika młodocianego do pracy należy go skierować na badania lekarskie, które powinny być przeprowadzone w godzinach pracy. Za ten okres pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Praca lekka to każda praca, która nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego oraz nie utrudnia młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego.

Pracodawcy nie mają obecnie żadnego wzorca, wedle którego mogą dokonywać kwalifikacji prac na lekkie i inne zgodnie ze wskazaniem zawartym w omawianym przepisie.

Fakultatywnym urlopem bezpłatnym jest także urlop udzielany przez pracodawcę z jego inicjatywy, jednak za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie, w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między zainteresowanymi pracodawcami.

Pracownikowi przysługuje zagwarantowane ustawowo prawo do corocznego, płatnego urlopu wypoczynkowego, którego wymiar jest jednak ograniczony. Pracownik może jednakże zwrócić się do pracodawcy o udzielenie mu urlopu dodatkowego - bezpłatnego, ponad wymiar urlopu wypoczynkowego.

Omawiany artykuł odsyła nas do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie udzielania urlopu wypoczynkowego.

Kiedy pracodawca łamie prawa pracownicze?

Systemy czasu pracy

Nagana dla pracownika z wpisem do akt

W jakiej wysokości mandatem może ukarać inspektor pracy pracodawcę

Czy inspektor pracy może pouczyć zamiast nakładać mandat

Najważniejsze zmiany w kodeksie pracy 2012

Tylko jedno z rodziców może korzystać z urlopów rodzicielskich (art. 189 (1))

Prawo do zasiłku za czas sprawowania opieki nad dzieckiem (art. 189)

Zmiany do układu zbiorowego pracy (art. 241 (9))

Dwa dni na opiekę nad dzieckiem (art. 188)

Jak inspektor pracy może ukarać pracodawcę za wykroczenie przeciwko prawom pracownika

Układ zbiorowy pracy a przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę (art.241 (8))

Do jakiego sądu złożyć pozew w prawie pracy?

Wykorzystywanie komputera służbowego do celów prywatnych

Jak uniknąć zapłaty mandatu karnego od inspektora pracy?

Jaki jest czas pracy członka związku zawodowego?

Kto jest uprawniony do otrzymania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop po zmarłym pracowniku?

Kiedy pracownik uwolni się od odpowiedzialności za powierzone mienie?

Czy spadkobiercy zmarłego pracownika odpowiadają za wyrządzoną przez niego szkodę?

Kto wstępuje w prawa pracownika po jego śmierci

Śmierć pracownika a prawo spadkowe

Przeniesienie pracownicy w ciąży do innej pracy (art. 179)

Rezygnacja matki z wychowywania dziecka (art. 182)

Stwierdzenie ciąży (art. 185)

Urlop ojcowski (art. 182(3))

Urodzenie dziecka wymagającego opieki szpitalnej (art. 181)

Kiedy zakazane jest wypowiedzenie umowy podczas urlopu wychowawczego (art. 186(1))

Jaki jest wymiar urlopu macierzyńskiego? (art. 180)

Urodzenie martwego dziecka (art. 180(1))

Urlop wychowawczy (art. 186)

Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 183)

Rezygnacja z urlopu wychowawczego (art. 186(3))

Przerwy w pracy dla kobiety karmiącej piersią (art. 187)

Praca na urlopie wychowawczym (art. 186(2))

Powrót do pracy po zakończeniu urlopu wychowawczego (art. 186(4))

Podstawowe zasady udzielania urlopu macierzyńskiego (art. 183(1))

Dodatkowy urlop macierzyński dla pracownika – ojca (art. 182(2))

Powrót do pracy po urlopie macierzyńskim (art. 183(2))

Obniżenie wymiaru czasu pracy na urlopie wychowawczym (art. 186(7))

Dodatkowy urlop macierzyński (art. 182(1))

Urlop wypoczynkowy młodocianych (art. 205)

Zakaz zatrudniania młodocianych przy pracach wzbronionych (art. 204)

Dodatkowe zasady dotyczące czasu pracy młodocianych (art. 203)

Czas pracy młodocianego (art. 202)

Wstępne badania lekarskie młodocianego (art. 201)

Wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego przy pracach lekkich (art. 200(2))

Zatrudnianie młodocianych przy pracach lekkich (art. 200(1))

Urlop bezpłatny a praca u innego pracodawcy (art. 174(1))

Urlop bezpłatny (art. 174)

Rozporządzenie w sprawie udzielania urlopu wypoczynkowego (art. 173)