Przedawnienie w prawie pracy i ubezpieczeniach

Definicja podstawowa

Zasada prawna, według której nie można ścigać przestępstwa ani dochodzić swoich praw w sądzie po upływie określonego czasu.

W prawie pracy

Zgodnie z ogólnie obowiązującą zasadą roszcze­nie ze stosunku pracy ulega przedawnieniu z upły­wem 3 lat od dnia, w którym roszczenie to stało się wymagalne.

Termin, w którym roszczenie stało się wymagalne, jest uzależniony od rodzaju tego rosz­czenia. Zaczyna się on w dniu, w którym pracownik lub pracodawca mogą żądać spełnienia roszczenia od drugiej strony stosunku pracy, np. wypłacenia ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika wskutek niewyko­nania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ulegają przedawnieniu z upływem 1 roku od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o wyrządzeniu przez pracownika szkody, nie póź­niej jednak niż z upływem 3 lat od jej wyrządzenia. Zarówno pracownik, jak i pracodawca nie mogą dochodzić przedawnionego roszczenia, z wyjąt­kiem sytuacji, gdy osoba, która powinna spełnić roszczenie, zrzeka się korzystania z przedawnienia.

Terminy przedawnienia określone w Kodeksie pracy mają charakter bezwzględnie obowiązujący i nie mogą być ani skracane, ani przedłużane postano­wieniami stron stosunku pracy. Nie można więc tego zrobić w drodze umowy o pracę czy przez wprowadzenie odpowiednich zapisów w regulami­nach wewnątrzzakładowych.

Redakcja poleca: Zmiany w prawie pracy + kodeks pracy gratis

W wynagrodzeniach

Roszczenia pracownika ze stosunku pracy (np. o wypłatę wynagrodzenia) ulegają przedaw­nieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszcze­nie stało się wymagalne.

Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czyn­ność prawną. Pracownik nie może domagać się np. wypłaty wynagrodzenia, które należało mu się przed 3 laty. Wyjątkiem od tej zasady jest moż­liwość zrzeczenia się pracodawcy z korzystania z zarzutu przedawnienia. Roszczenie stwierdzo­ne prawomocnym orzeczeniem organu powołane­go do rozstrzygania sporów, a także roszczenie stwierdzone ugodą zawartą w trybie określonym w Kodeksie pracy przed takim organem ulega prze­dawnieniu z upływem 10 lat od dnia uprawomocnie­nia się orzeczenia lub zawarcia ugody.

W ubezpieczeniach

Należności z tytułu nieopłaconych składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat od dnia, w którym stały się wymagalne.

Należności z tytułu nieopła­conych składek zabezpieczone hipoteką lub zasta­wem nie ulegają przedawnieniu, jednak po upływie 5-letniego terminu przedawnienia można ich docho­dzić tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu (do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia). Przedawnienie należności z tytułu składek wynika­jących z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej lub następcy prawnego następuje po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym decyzja została wydana.

Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu od dnia zawarcia umowy o odroczenie płatności składek oraz ukła­du ratalnego do dnia terminu płatności odroczonej należności z tytułu składek lub ostatniej raty. Bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyeg­zekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Bieg terminu prze­dawnienia zawiesza się również, jeżeli wydanie decy­zji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orze­czenie sądu uprawomocniło się (nie dłużej jednak niż przez 2 lata). W przypadku wydania przez ZUS decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpie­czeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpiecze­nia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Bieg terminu prze­dawnienia ulega zawieszeniu od dnia śmierci spad­kodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowie­nia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zare­jestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.

Bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu bieg terminu przedaw­nienia rozpoczyna się na nowo od dnia następują­cego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego lub jego umorzeniu.

Termin na dochodzenie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń

Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobra­nych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła ZUS o zaj­ściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.

Przedawnienie nienależnie opłaconych składek ZUS z urzędu zalicza nadpłacone składki na poczet zaległych lub bieżących składek, chyba że płatnik wystąpi o ich zwrot. ZUS zawiadamia płatnika skła­dek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które mogą być zwrócone, chyba że nie przekraczają kosz­tów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Nienależnie opłacone składki podlegają przedaw­nieniu.

Termin przedawnienia nienależnie opłaco­nych składek wynosi 5 lat, licząc od dnia:

• otrzymania z ZUS zawiadomienia o kwocie nie­należnie opłaconych składek lub
• opłacenia składek - w przypadku braku zawia­domienia z ZUS.

Zadaj pytanie na FORUM

Bieg terminu przedawnienia nienależnie opłaco­nych składek ulega zawieszeniu:

• w przypadku wydania przez ZUS decyzji w spra­wie nienależnie opłaconych składek - od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna,
• jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek jest uzależnione od roz­strzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd - do dnia, w którym decyzja inne­go organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się (nie dłużej jednak niż na okres 2 lat),
• od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawo­mocnienia się postanowienia sądu o stwierdze­niu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy,
• w przypadku wydania przez ZUS decyzji stwier­dzającej brak obowiązku podlegania ubezpie­czeniom społecznym lub obniżającej podsta­wę wymiaru składek na te ubezpieczenia - od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

W emeryturach i rentach

Wypłatę świadczenia wznawia się od miesiąca, w którym je wstrzymano, jednak za okres nie dłuż­szy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypła­ty. Jeżeli wstrzymanie wypłaty świadczenia nastą­piło na skutek błędu ZUS, wypłatę wznawia się, poczynając od miesiąca, w którym je wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedza­jące bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu o jej wznowieniu. Roszczenia o wypłatę świadczeń po osobie zmar­łej wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwa­ły, chyba że przed upływem tego okresu zostanie zgłoszony wniosek o dalsze prowadzenie postę­powania.

W zasiłkach

Roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego, opiekuńcze­go oraz świadczenia rehabilitacyjnego przedaw­nia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek/świadczenie przysługuje. Jeżeli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku/ /świadczenia nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia.

Jeżeli niewypłacanie zasił­ku/świadczenia w całości lub w części było następ­stwem błędu płatnika składek albo ZUS, roszcze­nie o wypłatę zasiłku/świadczenia przedawnia się po upływie 3 lat.

Dołącz do nas na Facebooku