Układy zbiorowe pracy

Od 1 stycznia 2019 r. nowelizacja ustawy o związkach zawodowych wprowadziła regulację, zgodnie z którą przepisy dotyczące układów zborowych pracy stosuje się odpowiednio do innych niż pracownicy osób wykonujących pracę zarobkową oraz ich pracodawców.

Z dniem 1 stycznia 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców, która wprowadziła istotne zmiany w zbiorowym prawie pracy. Zmiany dotyczą m.in. regulaminu wynagradzania i regulaminu pracy oraz Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych.

Układ zbiorowy pracy jest aktem prawa wewnątrz­zakładowego rozszerzającym najczęściej upraw­nienia pracowników wynikające ze stosunku pracy w porównaniu z ogólnie obowiązującymi przepisa­mi prawa pracy. Każdy układ zbiorowy, aby mógł wejść w życie, musi zostać zarejestrowany.

W Polsce prawo pracy reguluje przede wszystkim Kodeks pracy. W krajach zachodnich, gdzie często emigrują za pracą nasi rodacy, duże znaczenie (często większe niż Kodeks pracy) mają układy zbiorowe pracy. Warto zapoznać się z obowiązującymi w danym państwie przepisami prawa pracy.

Członkostwo w europejskiej radzie zakładowej wiąże się z korzystniejszymi od powszechnie obowiązujących przepisów regulacjami sytuacji pracowników. Czy polski pracodawca może złożyć takiemu pracownikowi wypowiedzenie zmieniające, jeśli w zakładzie pracy wchodzi w życie nowy układ zbiorowy pracy?

Co do zasady przepisy prawa pracy działają na korzyść pracownika. Istnieją jednak sytuacje, w których nie stosuje się ogólnej zasady. Kiedy przepisy prawa pracy nie działają na korzyść pracownika?

Wypowiedzenie układu zbiorowego pracy jest jednym ze sposobów jego rozwiązania. Zachowanie jakiej procedury jest konieczne dla zgodnego z prawem wypowiedzenia układu zbiorowego pracy z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia? Kiedy i w jaki sposób należy o tym poinformować Państwową Inspekcję Pracy? Jakie dokumenty muszą zostać sporządzone i podpisane przez strony? Czy należy podawać powody wypowiadania układu? O tym poniżej.

Układ zbiorowy pracy co do zasady wchodzi w życie z dniem zarejestrowania. Stronom układu przysługuje jednak uprawnienie do określenia innej daty, lecz nie może być to data poprzedzająca dzień rejestracji.

Układy zbiorowe pracy to dwustronne umowy zawierane przez partnerów społecznych. Kodeks pracy wyróżnia zakładowe i ponadzakładowe układy zbiorowe pracy zawierane odpowiednio pomiędzy pracodawcami i organizacjami pracodawców, a zakładowymi i ponadzakładowymi organizacjami związkowymi.

Układy zbiorowe pracy można zmieniać. Dokonują tego strony układu za pomocą protokołów dodatkowych. Do protokołów należy stosować odpowiednio przepisy dotyczące układów.

Układy zbiorowe pracy są zupełnie dobrowolne. Zawierają je pracownicy reprezentowani przez zakładową bądź ponadzakładową organizację związkową oraz pracodawca bądź organizacja pracodawców. W celu ich zawarcia przeprowadza się rokowania.

Pracodawca przejmujący zakład pracy (lub jego część), w którym obowiązywał układ zbiorowy pracy ma obowiązek stosowania w odniesieniu do przejętych pracowników dotychczasowego układu. Zobowiązanie nałożone na nowego pracodawcę wygasa z upływem roku od dnia przejęcia zakładu pracy.

Aby układ zbiorowy pracy uzyskał moc obowiązującą, konieczna jest jego rejestracja. Podczas procedury rejestracyjnej badana jest zgodność układu z przepisami prawa.

Układ zbiorowy pracy rozwiązuje się: na podstawie zgodnego oświadczenia stron; z upływem okresu, na który został zawarty; z upływem okresu wypowiedzenia dokonanego przez jedną ze stron.

Przepisy rozdziału I działu jedenastego Kodeksu pracy odnoszące się do układu zbiorowego pracy stosuje się zarówno do układu ponadzakładowego, jak i układu zakładowego.

Co dzieje się z zakładowym układem zbiorowym pracy, w przypadku gdy rozwiążą się wszystkie organizacje związkowe?

Przepisy zakładowego układu zbiorowego pracy zawierają postanowienia antydyskryminacyjne, w tym rodzaje zachowań dyskryminacyjnych i definicje m.in. dyskryminacji pośredniej. Czy w związku z najnowszą zmianą kodeksu pracy musimy zmienić układ?

W przypadku gdy jest to uzasadnione sytuacją finansową pracodawcy, może zostać zawarte porozumienie o zawieszeniu stosowania w całości lub części przepisów prawa pracy obowiązujących w zakładzie pracy.

Po utracie od dnia 26 listopada 2002 r. mocy obowiązującej art. 2417 § 4 k.p. w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2002 r., K 31/01 (Dz.U. Nr 196, poz. 1660), pracodawca nie jest związany posta­nowieniami rozwiązanego układu zbiorowego pracy oraz wypowiedzianego re­gulaminu wynagradzania i może złożyć pracownikom wypowiedzenia zmieniające warunki umowy o pracę na ich niekorzyść.

Nasza firma działa w godzinach od 8.00 do 20.00. Niektórzy pracownicy zatrudnieni na pełny etat chcieliby pracować w godz. od 12.00 do 20.00. Natomiast pracownicy pracujący na 1/2 etatu chcieliby pracować w godz. od 16.00 do 20.00, a jeszcze inni zatrudnieni na pełny etat woleliby pracować w soboty i niedziele (chcą mieć wolne poniedziałki i wtorki). Prezes firmy zaakceptował te propozycje. W jaki sposób (najłatwiejszy dla firmy) powinniśmy ustalić takie rozkłady i godziny pracy dla pracowników?

W naszej firmie zostało zawarte porozumienie o zawieszeniu stosowania zakładowego układu zbiorowego pracy, w którym strony określiły niższe stawki wynagrodzenia zasadniczego oraz pozbawiły pracowników dodatkowego wynagrodzenia za pracę w warunkach szczególnie szkodliwych. Czy powinniśmy dodatkowo wypowiedzieć pracownikom dotychczasowe warunki umowy o pracę lub zawrzeć porozumienia zmieniające? Czy w wyniku zawarcia porozumienia o zawieszeniu stosowania układu możemy również obniżyć wynagrodzenie pracownikom objętym ochroną przewidzianą w ustawie o związkach zawodowych bez konieczności uzyskania zgody zarządu organizacji związkowej?

Od 20 czerwca br. zacznie obowiązywać ustawa z 28 marca 2008 r. zmieniająca ustawę o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 86, poz. 523). Zmiany dotyczą układów zbiorowych pracy w jednostkach sfery budżetowej. Nowelizacja wprowadziła nowe podmioty uprawnione ze strony pracodawcy do zawierania ponadzakładowych układów zbiorowych pracy w sferze budżetowej.

Zawieszeniu ulegają jedynie te postanowienia układu, które w sposób korzystniejszy niż Kodeks pracy regulują prawa pracowników.

Regulamin pracy określa organizację i porządek w procesie pracy oraz prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Jest to akt prawa wewnętrznego, dlatego też wskazane jest, aby strony stosunku pracy mogły uczestniczyć przy jego zmianie.