Rejestracja układu zbiorowego pracy

Dla zakładowych układów zbiorowych pracy rejestr prowadzi właściwy okręgowy inspektor pracy, natomiast dla układów ponadzakładowych – minister właściwy do spraw pracy. Wymóg rejestracji odnosi się także odpowiednio do protokołów dodatkowych do układów zbiorowych, porozumień o stosowaniu układu oraz do protokołów dodatkowych do takich porozumień.

Podstawą jest wniosek

Postępowanie rejestrowe jest wszczynane na wniosek złożony przez jedną lub obie strony układu do organu rejestracyjnego. Właściwego okręgowego inspektora należy ustalić według siedziby pracodawcy będącego stroną układu.

Wniosek o rejestrację układu powinien zawierać:

• datę oraz miejsce zawarcia układu,
• datę wejścia w życie układu,
• termin mocy obowiązującej układu,
• wskazanie stron układu, wraz z ich siedzibami i adresami do korespondencji,
• informację o spełnieniu przez strony warunków wymaganych do zawarcia układu,
• określenie zakresu obowiązywania układu, w szczególności terytorialnego i podmiotowego,
• liczbę pracowników objętych układem,
• oświadczenie odpowiedniego organu o spełnieniu wymogów dotyczących dysponowania odpowiednią ilością środków finansowych (w przypadku rejestrowania układu zawartego dla pracowników jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych).

Do wniosku należy dołączyć:

• zszyty lub oprawiony tekst układu (w liczbie egzemplarzy o 2 sztuki większej od liczby podmiotów, które zawarły układ),
• pełnomocnictwa osób zawierających układ w imieniu organów do tego uprawnionych,
• odpis orzeczenia sądu stwierdzającego reprezentatywność organizacji związkowej będącej stroną układu,
• pismo ogólnokrajowej organizacji międzyzwiązkowej (konfederacji) potwierdzające wchodzenie w jej skład ogólnokrajowego związku zawodowego lub zrzeszenia (federacji) związków zawodowych,
• wyciąg z rejestru organizacji związkowych lub organizacji pracodawców stwierdzający zarejestrowanie danej organizacji,
• wyciąg ze statutu organizacji związkowej lub organizacji pracodawców wskazujący organ tej organizacji właściwy do zawarcia układu,
• tekst układu ponadzakładowego obowiązującego u pracodawcy (w przypadku wniosku o rejestrację układu zakładowego).

---

WAŻNE!

Jeżeli organ rejestrowy dysponuje już aktualnymi wersjami wymaganych dokumentów, to nie trzeba ponownie dołączać ich do wniosku.

Ocena wniosku

Przy braku zastrzeżeń organu rejestrowego układ podlega rejestracji. Na wpis układu zakładowego do rejestru organ ma 1 miesiąc od dnia złożenia wniosku. Termin ten dla układu ponadzakładowego wynosi 3 miesiące.

Organ ma jednak możliwość żądania uzupełnienia przedłożonego wniosku. Żądanie takie może dotyczyć informacji i dokumentów, które są niezbędne do ustalenia zgodności z prawem procedury zawarcia układu oraz stwierdzenia, czy układ nie zawiera nielegalnych postanowień.

Zwrot wniosku i odmowa rejestracji

Jeżeli złożony wniosek jest niekompletny i nie został na żądanie organu uzupełniony, to nie podlega on rozpatrzeniu i jest zwracany wraz ze wszystkimi załącznikami. Wówczas musi być do niego dołączone pisemne uzasadnienie odmowy jego rozpatrzenia. Doktryna podkreśla, że wniosek nie może być zwrócony bez uprzedniego wezwania do uzupełnienia jego braków.

Istnieje możliwość zaskarżenia zwrotu wniosku do sądu, co jednak nie wynika wprost z przepisów. Warto też zaznaczyć, że zwrócony wniosek może być złożony ponownie.

Zadaniem organu rejestrowego jest przede wszystkim badanie, czy układ jest zgody z prawem. Organ nie może samodzielnie ingerować w treść przedłożonego układu. Jeżeli więc stwierdzi istnienie niezgodnych z przepisami postanowień, to może on wezwać strony układu do dokonania w układzie odpowiednich zmian w celu dostosowania go do wymogów prawa. Może również zarejestrować układ z pominięciem nielegalnych postanowień, ale tylko jeżeli strony układu wyrażą na to zgodę.

W sytuacji niedokonania przez strony wymaganych zmian w układzie w terminie 14 dni od wezwania lub braku zgody na wpisanie układu do rejestru bez niezgodnych z prawem postanowień organ odmawia rejestracji układu zbiorowego. Uzasadnione, pisemne powiadomienie o odmowie rejestracji musi być przekazane stronom układu.

Przykład

Okręgowy inspektor pracy stwierdził, że zakładowy układ zbiorowy zawiera postanowienia mniej korzystne dla pracowników niż przepisy układu ponadzakładowego. Strony układu zakładowego nie wyraziły jednak zgody na pominięcie tych postanowień przy rejestracji oraz nie dokonały zmian w tym zakresie, twierdząc, że inspektor nie ma racji. Inspektor odmówił więc rejestracji układu.

Po odmowie rejestracji

Odmowa rejestracji układu nie oznacza całkowitego niepowodzenia. Po otrzymaniu zawiadomienia o odmowie stronom przysługuje odwołanie do sądu. W przypadku układu zakładowego będzie to sąd rejonowy – sąd pracy właściwy dla siedziby pracodawcy będącego stroną układu, natomiast dla układu ponadzakładowego – Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie.

Termin na wniesienie odwołania wynosi 30 dni od otrzymania zawiadomienia. Odwołanie w tym czasie muszą wnieść wszystkie strony układu (wyrok SN z 4 kwietnia 2002 r., I PKN 262/01).

Możliwość podważenia zarejestrowanego układu

Każda osoba mająca interes prawny może wystąpić do organu rejestrującego z pisemnym, uzasadnionym zastrzeżeniem, że zarejestrowany układ został zawarty z naruszeniem przepisów o zawieraniu układów zbiorowych. Termin do wniesienia takiego zastrzeżenia wynosi 90 dni od rejestracji układu. Wówczas organ rejestrujący ma 14 dni na wezwanie stron układu do złożenia – w terminie co najmniej 30 dni – wyjaśnień i przedstawienia odpowiedniej dokumentacji niezbędnej do rozparzenia zastrzeżenia. Jeżeli strony układu nie wywiążą się z tego obowiązku we wskazanym terminie lub w okresie co najmniej 30 dni nie usuną nieprawidłowości dotyczących zawarcia układu, to organ wykreśla taki układ zbiorowy z rejestru. Po otrzymaniu pisemnego i uzasadnionego postanowienia o wykreśleniu układu stronom przysługuje odwołanie do sądu na takich samych warunkach jak w przypadku odmowy rejestracji.

Podstawa prawna:

• art. 241¹¹ Kodeksu pracy,
• rozporządzenie MPiPS z 4 kwietnia 2001 r. w sprawie trybu postępowania w sprawie rejestracji układów zbiorowych pracy, prowadzenia rejestru układów i akt rejestrowych oraz wzorów klauzul rejestracyjnych i kart rejestrowych (DzU nr 34, poz. 408).

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 4 kwietnia 2002 r. (I PKN 262/01, OSNP 2004/6/97).