Tajemnica przedsiębiorstwa, Odpowiedzialność materialna

W wielu przypadkach pracodawcy zastanawiają się, czy i jakie informacje muszą, a jakie mogą być – jeżeli taką wolę wykaże zarząd – przekazane radzie pracowników. Artykuł prezentuje najważniejsze przepisy i przykłady dobrych praktyk.

Koszty naprawy samochodu służbowego - czy pokrywa je pracownik? PIP wyróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności pracownika - materialną i za mienie powierzone. Czym się róznią?

Odpowiedzialność materialna pracownika - pracownik ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych i za mienie powierzone w ramach dodatkowej umowy.

Nowe przepisy m.in. rozszerzają odpowiedzialność materialną pracodawcy za zatrudnianie dłużników alimentacyjnych „na czarno”, ograniczona zostanie także możliwość ukrywania dochodów w kosztach podróży służbowej. Ponadto, ustawa przewiduje zacieśnienie współpracy różnych instytucji w celu zapewnienia lepszej ściągalności alimentów. Projekt jest na etapie opiniowania.

Jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych określonych w kodeksie pracy jest obowiązek zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę [art. 100 § 2 pkt 4 KP] oraz przestrzeganie tajemnicy określonej w odrębnych przepisach [art. 100 § 2 pkt 5 KP].

Czy przy zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę pracodawca może zobowiązać pracownika do wystawiania weksli in blanco w związku z nakładaniem na pracownika odpowiedzialności materialnej? Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego wystawianie weksla przez pracowników jest sprzeczne z ogólnymi zasadami prawa pracy.

Pracownicy wykonując swoje obowiązki bardzo często mają dostęp do informacji stanowiących tajemnicę pracodawcy. To z kolei powoduje zagrożenie, że poufne wiadomości mogą wyjść na zewnątrz i dotrzeć do niepowołanych osób. Dlatego przestrzeganie tajemnicy pracodawcy zostało zaliczone do katalogu podstawowych obowiązków pracowniczych, określonych w art. 100 § 1 pkt 4 Kodeksu pracy. Taki obowiązek obciąża z mocy prawa każdego podwładnego, niezależnie od ewentualnych zapisów w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy czy w umowie o pracę.

Pracownik ma obowiązek chronić tajemnice pracodawcy. Jeśli tego nie robi, naraża się na sankcje nie tylko w czasie trwania zatrudnienia, ale także trzy lata po jego ustaniu.

Odpowiedzialność pracowników za naruszenie obowiązków pracowniczych regulują przepisy Kodeksu pracy, a niekiedy także przepisy pragmatyk służbowych. Ze względu na rodzaj naruszenia pracownik może ponieść odpowiedzialność porządkową, materialną – w tym regresową, dyscyplinującą bądź kumulatywnie kilka z nich.

Pracowniczy obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy i szanowania jego mienia może być weryfikowany przy zastosowaniu mechanizmu kontroli, jakim jest rewizja osobista (przeszukanie). Co do zasady pracownik będzie zobowiązany się jej poddać, jednak pod warunkiem że podejmowane w jej ramach czynności będą zgodne z prawem. W wyroku z 12 lipca 2001 r. Sąd Najwyższy stwierdził wyraźnie, że usiłowanie kradzieży na szkodę pracodawcy stanowi ciężkie naruszenie podstawowego obowiązku pracowniczego dbałości o mienie pracodawcy (art. 52 § 1 pkt 1 w zw. z art. 100 § 2 pkt 4 k.p.).

Na terenie zakładu pracy miał miejsce wypadek przy pracy. W trakcie kontroli Państwowej Inspekcji Pracy inspektor wyjął aparat fotograficzny i zaczął fotografować miejsce zdarzenia, a co za tym idzie maszynę oraz jej otoczenie. Wokół maszyny, przy której miał miejsce wypadek usytuowana była maszyna, wykonana na specjalne zamówienie, której z uwagi na dzisiejszą konkurencję na rynku właściciel firmy nie chce nikomu pokazywać. Czy inspektor pracy ma prawo dokumentowania aparatem fotograficznym przebiegu kontroli i fotografowania maszyn i urządzeń znajdujących się na terenie zakładu pracy? Czy właściciel zakładu pracy ma prawo zabronić inspektorowi prawa do robienia zdjęć z uwagi na tajemnicę przedsiębiorstwa a ściślej ochronę technologii produkcji?

Informacja dotycząca wysokości wynagrodzenia pracownika należy do kategorii jego dóbr osobistych i podlega ochronie. Jednakże, jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego, nie można zwolnić dyscyplinarnie kadrowej, która zdradziła dane osobowe pracowników, żeby udowodnić przed sądem dyskryminację płacową w swoim zakładzie pracy.

Obowiązkiem pracodawcy jest zachowanie w tajemnicy wysokości wynagrodzeń pracowników. Jeżeli zatrudniający ujawnia takie informacje, naraża się na zarzut naruszenia dóbr osobistych pracownika, a w konsekwencji może zostać pozwany o wypłatę zadośćuczynienia z tego tytułu.

Zakup nowej drukarki lub laptopa jest stratą pieniędzy, jeśli pracownicy nie wiedzą, jak wykorzystać wszystkie możliwości urządzenia. Podobnie jest z bezpieczeństwem, nawet jeżeli firma inwestuje w odpowiednie oprogramowanie, a nie szkoli swoich pracowników, to grozi jej poważne niebezpieczeństwo związanie z utratą cennych firmowych danych. Polityka bezpieczeństwa to nie tylko inwestycja w software, to także edukacja wszystkich osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie – począwszy od pracowników niższego szczebla, skończywszy na zarządzie firmy.

Często w praktyce zawierane są umowy o pracę, które nie mają pewnych podstawowych elementów. Nie znaczy to jednak, że te umowy są zawsze nieważne. Nieważność umowy o pracę powoduje jedynie brak określenia stron umowy o pracę i rodzaju pracy, jaką ma wykonywać pracownik.

Odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne oraz dodatkowa opłata finansowane są w całości z własnych środków przez płatnika składek.