Odpowiedzialność osób trzecich za zaległości w opłacaniu składek ZUS

Wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej oraz komplementariusz spółki komandytowej albo komandytowo-akcyjnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki. Takie rozwiązanie wynika z art. 115 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, który stosuje się również odpowiednio z mocy art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych do odpowiedzialności za należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.

Odpowiedzialność ta dotyczy również byłego wspólnika za zaległości składkowe z tytułu zobowiązań.

Odpowiedzialność wspólników spółki cywilnej oraz spółek osobowych za zaległości z tytułu składek nie jest niezależna od wysokości wkładów poszczególnych wspólników.

Sankcje za niewypełnienie obowiązków ubezpieczeniowych >>

Do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne (art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Można zatem przyjąć, że do składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych stosuje się również zasady określone w art. 115 Ordynacji podatkowej (choć wzbudza to kontrowersje).

Wspólnik odpowiadający za zaległe składki z okresu, kiedy był wspólnikiem, odpowiada również za związane z nimi odsetki za zwłokę (wyrok NSA z 13 grudnia 2005 r., FSK 2232/04, niepubl.). Obowiązek zapłaty odsetek związany jest bowiem z istnieniem zaległości. Skoro więc ciąży na nim (jako osobie trzeciej odpowiedzialnej za składki) obowiązek zapłaty zaległości i to także wtedy, gdy jest już byłym wspólnikiem, to tym samym ciąży na nim również obowiązek zapłaty odsetek jako należności ubocznej, związanej z tym zobowiązaniem, i to także za okres, kiedy nie pozostaje on w spółce.

Podstawa odpowiedzialności

Egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności za składki osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości lub w części bezskuteczna (art. 108 § 4 Ordynacji podatkowej). Stąd też, stosując ten artykuł odpowiednio do zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, należy stwierdzić, że podstawową przesłanką powstania odpowiedzialności wspólnika spółki cywilnej lub spółki osobowej prawa handlowego za nieuiszczone składki jest bezskuteczność egzekucji wobec spółki.

Bezskuteczność egzekucji wobec spółki

„Dochodzenie od członków zarządu odpowiedzialności przewidzianej w art. 116 Ordynacji podatkowej jest niedopuszczalne bez przeprowadzenia egzekucji zakończonej niezaspokojeniem wierzyciela. Bezskuteczność egzekucji, o której mowa w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej ma miejsce wówczas, gdy egzekucja dotyczyła całego ujawnionego za pomocą odpowiednich procedur majątku spółki, a wierzyciel wyczerpał wszelkie sposoby egzekucji, jednak cel egzekucji, jakim jest wyegzekwowanie wszystkich zaległości podatkowych, nie został osiągnięty” (wyrok WSA w Warszawie z 22 lutego 2005 r., III SA 2984/03, niepubl.). Wyrok ten stosuje się do zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.

WAŻNE!
Bezskuteczność egzekucji wobec spółki może być wykazana tylko po zakończeniu postępowania egzekucyjnego. Oznacza to, że ZUS musi najpierw przeprowadzić postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce i dopiero po stwierdzeniu jego bezskuteczności może wystąpić przeciwko jej wspólnikom.

Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa

Odpowiedzialność za zaległości składkowe płatnika obejmuje także nabywcę przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa, który odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z płatnikiem za zaległości powstałe do dnia nabycia i które związane są z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach.

Zwrot nadpłaconych składek, które ZUS uznał za przedawnione >>

Nabywca przedsiębiorstwa odpowiada za należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej z własnych środków przez zbywcę jako płatnika składek (pracodawcę), a nie odpowiada za należności z tytułu składek w części finansowanej przez ubezpieczonych pracowników (uchwała SN z 5 sierpnia 2008 r., I UZP 3/08, niepubl.).

Odpowiedzialność członków rodziny

Członek rodziny płatnika (z wyjątkiem osoby, wobec której ciążył na płatniku obowiązek alimentacyjny) odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z płatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości z tytułu składek powstałe w okresie prowadzenia tej działalności w zakresie, w jakim stale współdziałał z płatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności. Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wysokości uzyskanych przez członka rodziny korzyści. Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałe w czasie trwania wspólności majątkowej, jednak tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.

Podstawa prawna:

• ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (DzU z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.),
• ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).