Czas pracy

23 sierpnia 2013 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu pracy, która wprowadza tzw. elastyczny (ruchomy) czas pracy.

Jeżeli święto przypada na dzień wolny od pracy z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy (najczęściej jest to sobota), to pracownik powinien otrzymać dodatkowy dzień wolny od pracy. Przepis art. 130 § 2 (1) Kodeksu pracy narusza konstytucyjną zasadę równości, bezpodstawnie różnicując liczbę dni wolnych od pracy przysługujących pracownikom. Święto wypadające w niedzielę nie daje dodatkowego dnia wolnego.

Oprócz podstawowego systemu czasu pracy, w którym pracownik pracuje nie dłużej niż 8 godzin na dobę w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, Kodeks pracy przewiduje także inne formy zorganizowania czasu pracy pracownika. Wśród nich m.in. system przerywany czy weekendowy.

W obecnych czasach związki zawodowe są jedną z bardzo często spotykanych w zakładach pracy formą organizowania się pracowników. Działalność takiej organizacji wiąże się z licznymi obowiązkami po stronie pracodawcy, pomimo iż działacze związkowi – tak jak pozostali pracownicy – podlegają Kodeksowi pracy.

Przyjmuje się, iż obowiązujący pracownika zatrudnionego na cały etat wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin dziennie i 40 godzin w tygodniu. Przekroczenie tych limitów oznacza pracę w godzinach nadliczbowych, za które należy się wynagrodzenie bądź czas wolny.

Zgodnie z Kodeksem pracy, pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00. Inaczej kwestia ta jest uregulowana chociażby w Kodeksie karnym, gdzie pora nocna przypada na godziny pomiędzy 22.00 a 6.00 rano.

Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.

Pracownicy, których dotyczy zadaniowy system pracy, czyli pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych zakładu pracy, w razie konieczności mogą wykonywać pracę poza normalnymi godzinami pracy, bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.

Systemy, rozkłady czasu pracy i okresy rozliczeniowe powinny być przede wszystkim ustalane w układach zbiorowych pracy (ponadzakładowych lub zakładowych) lub w regulaminie pracy.

W przypadku rozwiązania stosunku pracy pracownikowi należy się nie tylko ekwiwalent za urlop, ale także ekwiwalent za przepracowane godziny nadliczbowe.

Pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Mowa w takim wypadku oczywiście o dyżurze.

Pracującym w nocy jest pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej ustalonej w układzie zbiorowym, regulaminie pracy czy w obwieszczeniu lub który w okresie rozliczeniowym pracuje w nocy co najmniej przez 1/4 obowiązującego go czasu pracy.

Co do zasady za nadgodziny pracownikowi należy się wynagrodzenie. Większość pracodawców woli jednak udzielać czasu wolnego w wymiarze nadgodzin. Takie rozwiązanie jest dopuszczalne przez Kodeks pracy.

Pracodawca prowadzi ewidencję czasu pracy pracownika do celów prawidłowego ustalenia jego wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą.

W polskim ustawodawstwie istnieją pewne uprzywilejowane grupy pracowników, w stosunku do których nie można stosować żadnych innych poza podstawowym systemów czasu pracy.

W obecnych czasach praca w niedziele i święta stała się niemal powszechna. Pracownik ma jednak prawo do dni wolnych za dni pracy w te szczególne dni.

Skrócenie czasu pracy poniżej normy dotyczy przede wszystkim pracy wykonywanej w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, której trwanie przez powszechnie obowiązujące normy czasu pracy kolidowałoby z przepisami o bezpieczeństwie i higienie pracy.

System pracy weekendowej zakłada wykonywanie pracy przez pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy tylko w piątki, soboty, niedziele i święta.

Co do zasady każdego pracownika obowiązuje 5-dniowy tydzień pracy, przy założeniu że pracujemy 8 godzin dziennie.

Pracownicy cenią sobie możliwość choćby częściowego wpływu na swój czas pracy. Umożliwienie im tego, o ile nie powoduje to większych trudności po stronie pracodawcy, jest wskazane na gruncie dobrego zarządzania zasobami ludzkimi.

Artykuł 141 kodeksu pracy umożliwia pracodawcy wprowadzenie przerwy na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych.

Zadaniowy system czasu pracy jest stosowany najczęściej wtedy, gdy pracodawca nie może na bieżąco kontrolować naszej pracy. Wprowadza zatem wtedy tzw. system zadaniowy i rozlicza nas ze zleconych zadań. Taki system najczęściej spotykany jest u przedstawicieli handlowych

Przerywany czas pracy polega na tym, że pracodawca ma uprawnienie do takiego ukształtowania godzin pracy pracownika, aby w ramach jednej doby roboczej nie wykonywał on pracy nieprzerwanie, tylko aby praca jego była podzielona na części.

Z definicji pracy w ruchu ciągłym wynika, że jest nią praca, która nie może być wstrzymana.

Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Większość pracowników pracuje przez pięć dni w tygodniu po 8 godzin dziennie. Jest to podstawowy wymiar czasu pracy pracownika.

Wymiar czasu pracy oznacza konkretną liczba godzin do przepracowania przez pracownika w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Pracownik poświęca pracy w ciągu każdego dnia około 8 godzin, pozostałe godziny są przeznaczane na odpoczynek. Prawo gwarantuje pracownikowi prawo do odpoczynku po pracy.

Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego.

Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy.

System równoważnego czasu pracy stosowany jest, kiedy dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy.

System równoważnego czasu pracy może być stosowany w przypadkach prac dolegających na dozorze. Okres rozliczeniowy skrócony jest w tym przypadku do miesiąca.

Do pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych może być stosowany system równoważnego czasu pracy.

Dział szósty został poświęcony regulacji czasu pracy, przez co należy rozumieć zarówno wymiar czasu pracy oraz związane z nim okresy odpoczynku, jak również systemy i rozkłady czasu pracy.

Elastyczny czas pracy

Dodatkowy dzień wolny za święto wypadające w sobotę - reaktywacja

Systemy czasu pracy

Jaki jest czas pracy członka związku zawodowego?

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe (art. 151(1))

Praca w porze nocnej (art. 151(7))

Praca w godzinach nadliczbowych (art. 151)

Nadgodziny w dniu wolnym od pracy (art. 151(3))

Nadgodziny pracowników zarządzających (art. 151(4))

Jak się ustala systemy i rozkłady czasu pracy? (art. 150)

Ekwiwalent za nadgodziny (art. 151(6))

Dyżur (art. 151(5))

Dodatek za pracę w porze nocnej (art. 151(8))

Czas wolny za nadgodziny (art. 151(2))

Ewidencja czasu pracy (art. 149)

Ograniczenie czasu pracy niektórych grup pracowników (art. 148)

Praca w niedziele i święta (art. 147)

Skrócenie czasu pracy poniżej normy (art. 145)

System pracy weekendowej (art. 144)

System skróconego tygodnia pracy (art. 143)

Indywidualny rozkład czasu pracy (art. 142)

Przerwa w pracy (art. 141)

Zadaniowy system czasu pracy (art. 140)

System przerywanego czasu pracy (art. 139)

System pracy w ruchu ciągłym (art. 138)

Czym jest czas pracy pracownika? (art.128)

Podstawowy czas pracy pracownika (art. 129)

Jak oblicza się wymiar czasu pracy? (art. 130)

Tygodniowy czas pracy pracownika (art. 131)

Prawo pracownika do codziennego odpoczynku (art.132)

Tygodniowy okres odpoczynku pracownika (art. 133)

Prawo pracownika do przerwy w pracy (art.134)

Czym jest równoważny system czasu pracy? (art.135)

Czas pracy przy skróconym okresie rozliczeniowym (art.136)

Czas pracy służb ratowniczych (art.137)

Czas pracy (art. 128-151)