Usprawiedliwienie nieobecności w pracy - szczepienie

Usprawiedliwianie nieobecności pracownika z powodu szczepienia

Szczepienia przeciwko COVID-19 nie są szczepieniami obowiązkowymi. Z tego powodu pracodawca nie ma obowiązku udzielenia pracownikowi zwolnienia od pracy na szczepienie. Pracodawca może uznać nieobecność w związku ze szczepieniem za usprawiedliwioną. Pracownik nie ma wówczas prawa do wynagrodzenia.

Pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas niezbędny do przeprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych przewidzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych (§ 9 rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, dalej: rozporządzenie o usprawiedliwianiu nieobecności).

Obecnie takie badania i szczepienia są uregulowane w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz w rozporządzeniu w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych.

Obowiązkowe badania i szczepienia

Szczepieniem ochronnym jest podanie szczepionki przeciw chorobie zakaźnej w celu sztucznego uodpornienia przeciwko tej chorobie. Wszystkie osoby przebywające na terytorium Polski są zobowiązane do poddawania się szczepieniom ochronnym przeciw określonym chorobom zakaźnym na zasadach określonych w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Z obowiązku tego są zwolnione tylko osoby przebywające na terytorium RP przez okres krótszy niż 3 miesiące.

Wykonanie każdego obowiązkowego szczepienia ochronnego jest poprzedzone lekarskim badaniem kwalifikacyjnym w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego.

Szczepienia dzieci a zwolnienie od pracy

Nie tylko osoby dorosłe podlegają obowiązkowi określonych szczepień ochronnych. Większość szczepień obowiązkowych dotyczy dzieci. Obowiązkiem lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną jest powiadomienie osoby zobowiązanej do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub osoby sprawującej prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną albo opiekuna faktycznego o obowiązku poddania się tym szczepieniom, a także poinformowanie o szczepieniach zalecanych. Przyjmuje się, że § 9 rozporządzenia o usprawiedliwianiu nieobecności nakłada na pracodawcę obowiązek zwolnienia pracownika od pracy nie tylko w związku ze szczepieniem, któremu poddaje się sam pracownik, ale także w związku ze szczepieniem, na które pracownik musi doprowadzić swoje małoletnie dziecko.

Lekarskie badanie kwalifikacyjne oraz obowiązkowe szczepienia ochronne u osoby, która nie ukończyła 6 roku życia, przeprowadza się bowiem w obecności osoby, która sprawuje prawną pieczę nad tą osobą, albo opiekuna faktycznego. Natomiast lekarskie badanie kwalifikacyjne oraz obowiązkowe szczepienia ochronne u osoby, która ukończyła już 6 rok życia, a nie osiągnęła pełnoletności, można przeprowadzić bez obecności osoby, która sprawuje prawną pieczę nad tą osobą, albo opiekuna faktycznego, po uzyskaniu ich pisemnej zgody i informacji na temat uwarunkowań zdrowotnych mogących stanowić przeciwwskazanie do szczepień. Jednak w praktyce z reguły na takich szczepieniach rodzice towarzyszą dzieciom i mają do tego pełne prawo. Jeżeli więc rodzic dziecka podejmie decyzję o udaniu się na takie szczepienie wraz z niepełnoletnim dzieckiem, to przysługuje mu zwolnienie od pracy, o którym mowa w § 9 rozporządzenia o usprawiedliwianiu nieobecności.

Szczepienia obowiązkowe w Polsce

Wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych, a także osoby lub grupy osób obowiązane do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, wiek i inne okoliczności stanowiące przesłankę do nałożenia obowiązku szczepień ochronnych na te osoby określają przepisy rozporządzenia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych.

Tylko zatem szczepienia na choroby zakaźne wymienione w poniższej tabeli oraz w stosunku do osób wskazanych w tej tabeli są obowiązkowe. Tym samym tylko w celu wykonania tych szczepień (u siebie albo dziecka) pracownik ma prawo do uzyskania zwolnienia od pracy, o którym mowa w § 9 rozporządzenia o usprawiedliwianiu nieobecności.

Obowiązkowe szczepienia na choroby zakaźne - tabela

Obowiązkiem szczepień ochronnych są objęte następujące choroby zakaźne:	Obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym obejmuje:
błonica	a) dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia, b) osoby ze stycznością z chorymi na błonicę
gruźlica	dzieci i młodzież od dnia urodzenia do ukończenia 15 roku życia
inwazyjne zakażenie Haemophilus influenzae typu b Autopromocja Zatrudnianie cudzoziemców. Procedury i rozliczenia Sprawdź	dzieci od 7 tygodnia życia do ukończenia 6 roku życia
inwazyjne zakażenia Streptococcus pneumoniae	dzieci i młodzież od 2 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia
krztusiec	dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia
nagminne zakażenie przyusznic (świnka)	dzieci i młodzież od 13 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia
odra	dzieci i młodzież od 13 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia
ospa wietrzna	a) dzieci do ukończenia 12 roku życia: - z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, - z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, - zakażone HIV, - przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią, b) dzieci do ukończenia 12 roku życia z otoczenia osób określonych w lit. a, które nie chorowały na ospę wietrzną, c) dzieci do ukończenia 12 roku życia, inne niż wymienione w lit. a i b, przebywające w: - zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, - zakładach opiekuńczo-leczniczych, - rodzinnych domach dziecka, - domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, - domach pomocy społecznej, - placówkach opiekuńczo-wychowawczych, - regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych, - interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych, d) dzieci, inne niż wymienione w lit. a-c, przebywające w żłobkach lub klubach dziecięcych
ostre nagminne porażenie dziecięce (poliomyelitis)	dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia
różyczka	dzieci i młodzież od 13 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia
tężec	a) dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia, b) osoby zranione, narażone na zakażenie
wirusowe zapalenie wątroby typu B	a) dzieci i młodzież od dnia urodzenia do ukończenia 19 roku życia, b) uczniów szkół medycznych lub innych szkół prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych, którzy nie byli szczepieni przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, c) studentów uczelni medycznych lub innych uczelni, prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych, którzy nie byli szczepieni przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, d) osoby szczególnie narażone na zakażenie w wyniku styczności z osobą zakażoną wirusem zapalenia wątroby typu B, które nie były szczepione przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, e) osoby zakażone wirusem zapalenia wątroby typu C, f) osoby wykonujące zawód medyczny narażone na zakażenie, które nie były szczepione przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, g) osoby w fazie zaawansowanej choroby nerek z filtracją kłębuszkową poniżej 30 ml/min oraz osoby dializowane
wścieklizna	osoby mające styczność ze zwierzęciem chorym na wściekliznę lub podejrzanym o zakażenie wirusem wścieklizny
zakażenia wywołane przez rotawirusy	dzieci po ukończeniu 6 tygodnia życia do ukończenia 32 tygodnia życia

Zwolnienie od pracy na szczepienie

Pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas niezbędny do przeprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych. W celu uzyskania zwolnienia od pracy pracownik powinien zwrócić się o nie do pracodawcy. Jest to bowiem zwolnienie od pracy, którego musi udzielić pracodawca; pracownik nie może z niego skorzystać samowolnie. Z drugiej jednak strony udzielenie zwolnienia jest obowiązkiem pracodawcy; przepisy nie przewidują możliwości odmowy udzielenia tego zwolnienia. Przepisy nie określają także, z jakim wyprzedzeniem pracownik powinien ubiegać się o to zwolnienie. Ze względu na obowiązek dbania o dobro zakładu pracy pracownik powinien to uczynić najszybciej jak to możliwe, tj. zaraz po wyznaczeniu mu terminu obowiązkowego szczepienia.

Pracodawca nie ma obowiązku udzielania pracownikowi zwolnienia na cały dzień, ale tylko na czas niezbędny, by dotrzeć na szczepienie i je przebyć, a następnie ewentualnie wrócić do pracy.

Zalecane szczepienia ochronne

Oprócz obowiązkowych szczepień ochronnych przepisy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi przewidują także możliwość poddawania się zalecanym szczepieniom ochronnym, tj. szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, innym niż szczepienia obowiązkowe.

Poddanie się przez pracownika takim szczepieniom nie pociąga jednak za sobą obowiązku pracodawcy udzielenia pracownikowi zwolnienia od pracy. Pracodawca może i w takim przypadku udzielić pracownikowi zwolnienia od pracy, ale nie ma takiego obowiązku.

Dowód szczepienia

Po przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym, poprzedzającym szczepienie, lekarz wydaje zaświadczenie ze wskazaniem daty i godziny przeprowadzonego badania.

Natomiast zaświadczenie o wykonaniu szczepienia wydane w postaci elektronicznej udostępnia się w Internetowym Koncie Pacjenta. Na żądanie tej osoby zaświadczenie o wykonaniu szczepienia wydaje się także w postaci papierowej.

Osoba przeprowadzająca lekarskie badanie kwalifikacyjne oraz szczepienie ochronne może także dokonywać wpisu do Karty Szczepień. W przypadku dokonania takiego wpisu o badaniu do Karty Szczepień, nie wystawia się już zaświadczenia.

Pracodawca może przyjąć wniosek/prośbę pracownika o udzielenie tego zwolnienia od pracy, nie wymagając dostarczenia dowodu, że pracownik (bądź jego dziecko) faktycznie w danym dniu poddał się szczepieniu, ale może też zażądać ww. zaświadczenia do wglądu.

Wynagrodzenie za czas zwolnienia na szczepienie

Za czas zwolnienia od pracy na czas niezbędny do przeprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Jego wysokość ustala się zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.

Przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy (§ 5 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy).

Szczepienia przeciwko COVID-19

Szczepienia ochronne przeciwko COVID-19 nie są szczepieniami obowiązkowymi. Mają one charakter szczepień dobrowolnych. W związku z tym pracodawca nie ma obowiązku udzielenia pracownikowi poddającemu się temu szczepieniu zwolnienia od pracy.

Pracodawca może jednak (ale nie musi) uznać nieobecność pracownika w pracy w związku ze szczepieniem przeciwko COVID-19 za usprawiedliwioną. Przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są bowiem zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy.

W takim przypadku pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia z mocy prawa. Nie ma jednak przeszkód prawnych, aby pracodawca dobrowolnie wypłacił pracownikowi wynagrodzenie za ten czas (nie ma jednak takiego obowiązku).

Pracodawca może także udzielić pracownikowi zwolnienia od pracy w celu poddania się szczepieniu przeciwko COVID-19 jako zwolnienia na załatwienie spraw osobistych. Takie zwolnienia udzielane są z reguły za odpracowaniem czasu takiego zwolnienia (wówczas bowiem pracownik nie traci na wynagrodzeniu).

Podstawa prawna:

§ 9 i 16 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1632)

art. 2 pkt 26, art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b, art. 17, art. 19, art. 21a, art. 21c, art. 21d ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1845; ost. zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 255)

rozporządzenie Ministra Zdrowia z 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 753; ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1964)

§ 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. z 2017 r. poz. 927)