Prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje jedynie pracownikom. Nie mają
go więc osoby zatrudnione na umowy cywilnoprawne czy prowadzące własną
działalność gospodarczą. Urlop wypoczynkowy powinien być wykorzystany w
naturze, co wyklucza jakiekolwiek finansowe rekompensaty wypłacane w
zamian za urlop. W przypadku jednak, gdy następuje rozwiązanie stosunku
pracy, a wykorzystanie urlopu w naturze jest niemożliwe, pracodawca ma
obowiązek wypłacić ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane dni płatnego
wypoczynku. Informacje o tym, jak planować, obliczać i udzielać urlopu,
piszemy w naszym opracowaniu.
Zdecydowana większość osób objęta jest powszechnym systemem ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczenia społeczne obejmują: ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe, ubezpieczenie chorobowe i ubezpieczenie wypadkowe. Do podstawowych obowiązków pracodawcy jako płatnika składek w zakresie ubezpieczeń społecznych należy ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych, obliczanie prawidłowych kwot składek, terminowe opłacanie, a także rozliczanie składek od prawidłowo ustalonej podstawy wymiaru składek.Ubezpieczeniami społecznymi objęte są te osoby fizyczne, które posiadają do tego określony tytuł bądź status. Zalicza się do nich np. uczniów oraz studentów przed ukończeniem 26 lat, którzy są zatrudnieni na podstawie umów zlecenia, a także uczniów–pracowników, którzy w świetle przepisów prawa pracy są uznawani za pracowników młodocianych. Czytelnik znajdzie informacje, jak zgłosić i wyrejestrować z ZUS pracownika lub zleceniobiorcę będącego uczniem bądź studentem.Nadpłata składek powstaje, gdy płatnik opłaci je w wyższej wysokości niż zobowiązują go do tego przepisy i niż zadeklaruje w dokumentacji rozliczeniowej. O tym, jak i kiedy można wystąpić o zwrot także informujemy w naszej publikacji.Pracodawca zatrudniający pracownika przechodzącego na emeryturę lub rentę ma obowiązek wystawić mu zaświadczenie potwierdzające zarobki, które uzyskiwał w poszczególnych latach pracy. Przygotowując ten dokument, zatrudniający powinien unikać błędów, co pozwoli na ustalenie przez ZUS świadczenia w prawidłowej wysokości. Warto zatem poznać, jak prawidłowo wypełnić zaświadczenie ZUS Rp-7.Przedsiębiorca zatrudniający uczące się osoby w wieku do 18 i 26 lat musi pamiętać, że w kwestiach ubezpieczeniowych w odniesieniu do takich osób obowiązują szczególne regulacje, zarówno w przypadku zatrudnienia na podstawie stosunku pracy, jak i w ramach umowy cywilnoprawnej. Obowiązek prawidłowego zgłoszenia i terminowego wyrejestrowania zatrudnionej osoby z ubezpieczeń zawsze spoczywa na płatniku, podobnie jak odpowiedzialność za niedopełnienie tej powinności.Pracodawca zatrudniający pracownika przechodzącego na emeryturę lub rentę ma obowiązek wystawić mu zaświadczenie potwierdzające zarobki, które uzyskiwał w poszczególnych latach pracy. Przygotowując ten dokument, zatrudniający powinien unikać błędów, co pozwoli na ustalenie przez ZUS świadczenia w prawidłowej wysokości.W sytuacji gdy ubezpieczony jest zatrudniony u jednego płatnika równolegle na podstawie dwóch umów zlecenia, które swoim zakresem obejmują różne rodzaje obowiązków i czynności, powstaje zbieg tytułów do ubezpieczeń. Należy go rozstrzygnąć na takich samych zasadach, jakby zlecenia były wykonywane u różnych płatników. Różnice wystąpią jednak w dokumentacji zgłoszeniowej i rozliczeniowej, którą zleceniodawca musi złożyć do ZUS.Jeżeli w stanie rozliczeń płatnika z ZUS powstała nadpłata, to płatnik może wnioskować o jej zwrot. Bez wniosku pieniądze te zostaną zaliczone na poczet bieżących lub przyszłych składek. Po otrzymaniu zawiadomienia z ZUS o nadpłacie płatnik może bezterminowo domagać się zwrotu nadpłaty. Granicą przy dochodzeniu zwrotu nadpłaconych składek jest jedynie okres przedawnienia należności składkowych. Obecnie okres ten, co do zasady, wynosi 5 lat.Świadczenia wypłacane pracownikom jako dopłata do wypoczynku urlopowego pracowników mogą być finansowane ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub ze środków obrotowych pracodawcy. Źródło finansowania, zasady przyznawania świadczeń, a także wielkość zatrudnienia u danego pracodawcy mają wpływ na konieczność opłacania składek ZUS od kwot wypłaconej pomocy.Ubezpieczony zazwyczaj nabywa prawo do świadczenia chorobowego po upływie okresu wyczekiwania. Jednak w pewnych okolicznościach nabędzie prawo do tego świadczenia bez upływu okresu wyczekiwania, np. gdy ulegnie wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy. W takiej sytuacji, ustalając podstawę wymiaru świadczenia chorobowego, należy zwrócić szczególną uwagę na to, jakie wynagrodzenie zostało zapewnione ubezpieczonemu w umowie zlecenia, w umowie o pracę lub w innym akcie nawiązującym stosunek pracy.
Niniejsza publikacja jest przewodnikiem zarówno dla pracodawców, jak i pracowników–rodziców. Poruszamy w nim kwestie dotyczące praw, jakie przysługują kobiecie w ciąży i po urodzeniu dziecka. Skupiamy uwagę na urlopach rodzicielskich: macierzyńskim (w tym urlop podstawowy i dodatkowy), na warunkach urlopu macierzyńskiego (również w jego podstawowym i dodatkowym wymiarze), wychowawczym i ojcowskim.Warto wiedzieć, że stosunek pracy kobiet został poddany szczególnej ochronie. Zatrudnianie kobiet wymaga stworzenia im odpowiednich warunków pracy, szczególnie w niektórych okresach oraz otoczenia ich specjalną opieką. Wynika to z właściwości organizmu kobiet, który powinien być chroniony przed pracą zbyt uciążliwą, jak również ze względu na funkcje macierzyńskie. Omawiamy więc uprawnienia pracownic w ciąży oraz warunki ich zatrudnienia.Omawiamy także inne uprawnienia związane z rodzicielstwem, takie jak: przerwa w pracy na karmienie piersią, czas pracy pracownika opiekującego się dzieckiem w wieku do lat 4, zwolnienie od pracy dla rodzica wychowującego dziecko w wieku do 14 lat czy urlop okolicznościowy z tytułu urodzenia się dziecka. Poza tym poruszamy zagadnienia dotyczące niedopuszczalnej dyskryminacji w zatrudnieniu (w tym również na etapie rekrutacji i przeprowadzania rozmów kwalifikacyjnych).Ustawodawca objął pracownicę w ciąży szczególną ochroną w zakresie trwałości zatrudnienia. Istnieją jednak sytuacje ściśle określone przepisami, w których przyszłe matki nie są chronione.Pracodawca ma obowiązek przedłużyć do dnia porodu terminową umowę o pracę zawartą z pracownicą w ciąży. Konieczność przedłużenia umowy następuje w sytuacji, gdyby umowa o pracę rozwiązała się z upływem terminu, na jaki została zawarta i jednocześnie po upływie 3. miesiąca ciąży.Konsekwencją ustanowienia szczególnej ochrony przyszłych matek jest ograniczona swoboda pracodawcy w dysponowaniu ich czasem pracy, a także poważne ograniczenia w zakresie zatrudniania na niektórych stanowiskach.W wyniku zmian w przepisach kodeksu pracy następuje m.in. stopniowe wydłużanie dodatkowych urlopów macierzyńskich. Ponadto zwiększono uprawnienia pracowników–ojców oraz zrównano prawa rodziców adopcyjnych z prawami rodziców biologicznych.Na podstawie przepisów kodeksu pracy, zarówno pracownicy, jak i pracownikowi uprawnionym do urlopu wychowawczego przysługuje prawo skorzystania z instytucji mającej zastępczy charakter wobec urlopu wychowawczego.Poza tzw. urlopami rodzicielskimi, pracownicy–rodzice mają jeszcze wiele innych uprawnień, takich jak zwolnienie od pracy w celu sprawowania opieki nad dzieckiem czy przerwa w pracy dla matek karmiących dziecko.
Pracownik, zawierając umowę o pracę, zobowiązuje się do pozostawania w
dyspozycji pracodawcy w określonym miejscu i czasie. Pracodawca
natomiast ma obowiązek zorganizować pracownikowi pracę oraz wypłacić za
nią umówione wynagrodzenie. Czas, przez jaki pracownik pozostaje w
dyspozycji pracodawcy w poszczególnych dniach i godzinach, powinien być
określony w wewnętrznych aktach prawnych ustalających systemy i
rozkłady czasu pracy oraz okres rozliczeniowy czasu pracy obowiązujące
u danego pracodawcy. Na ogół jest to regulamin pracy, układ zbiorowy
pracy lub obwieszczenie. Zdarzają się jednak sytuacje, w których pracownik nieobecny w ustalonym
miejscu i czasie nie poniesie konsekwencji swojej nieobecności.
W Kodeksie pracy i innych przepisach regulujących stosunek pracy znajduje się wiele obowiązków, które należy wykonać w określonym czasie, i uprawnień, które przysługują zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy przez wyznaczony okres. Aby prawidłowo wykonywać swoje obowiązki lub korzystać z uprawnień, należy wiedzieć, jak liczyć takie terminy i okresy.
Pracownikowi, który osiągnął wiek przedemerytalny i w wyniku dalszego zatrudnienia uzyska staż emerytalny, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę. Zakaz ten nie obowiązuje jednak m.in. w razie upadłości lub likwidacji zakładu pracy, w przypadku uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, jak również, gdy po uzyskaniu prawa do emerytury kontynuuje on zatrudnienie.
Ogólnie obowiązujące przepisy prawa pracy przewidują trzy podstawowe
odprawy związane ze stosunkiem pracy: odprawę emerytalno-rentową, która
wypłacana jest wówczas, gdy stosunek pracy ustaje w związku z
przejściem pracownika na emeryturę lub rentę, odprawę pośmiertną, którą
otrzymują uprawnieni członkowie rodziny pracownika w razie jego
śmierci, oraz „odprawę ekonomiczną” wypłacaną przez pracodawców
zatrudniających co najmniej 20 pracowników na podstawie ustawy z 13
marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz.
844 ze zm.). Odprawa ta przysługuje wówczas, gdy stosunek pracy został
rozwiązany na skutek wypowiedzenia złożonego przez pracodawcę lub na
mocy porozumienia stron, z przyczyn niedotyczących pracowników.