Prawo konkurencji, Zakaz konkurencji

Zachowanie poufności informacji firmowych to nie tylko wymóg prawa pracy, ale przede wszystkim fundament zaufania i bezpieczeństwa w firmie. Jeden nieprzemyślany mail czy rozmowa w nieodpowiednim miejscu mogą zagrozić stabilności firmy, a dla pracownika skończyć się poważnymi konsekwencjami – w skrajnych przypadkach nawet pozbawieniem wolności. Eksperci Smart Solutions HR tłumaczą, co dokładnie grozi za złamanie zasad i wskazują, jak uchronić się przed wyciekiem informacji – zarówno z perspektywy pracownika, jak i pracodawcy.

Umowa o zakazie konkurencji to jedyna dopuszczalna podstawa, by pracownik był zobowiązany do nieprowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy po ustaniu stosunku pracy. Przepisy ograniczają możliwość ustanowienia takiego zakazu do niektórych tylko kategorii pracowników. Co powinna zawierać umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy? Wyjaśniamy.

Niektórym naszym pracownikom będziemy wypłacali odszkodowanie za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej w czasie trwania stosunku pracy. Odszkodowanie zostało ustalone w stałej miesięcznej kwocie i będzie wypłacane na podstawie składanych przez te osoby co miesiąc oświadczeń o powstrzymaniu się od działalności konkurencyjnej. Czy odszkodowanie powinniśmy wliczyć do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego i zasiłków?

Zakaz konkurencji także został objęty zmianami wprowadzonymi najnowszą nowelizację Kodeksu pracy. Co zmieniło się w przepisach dotyczących zakazu konkurencji? Kiedy pracodawca może zakazać pracownikowi pracy dla innych firm?

Czym jest zakaz konkurencji? Jak określić zakaz konkurencji w umowie? Czym jest tajemnica przedsiębiorstwa i co grozi za jej naruszenie? Czy po ustaniu stosunku pracy może obowiązywać umowa o zakazie konkurencji i czy pracownikowi przysługuje odszkodowanie?

Wypowiedzenie umowy o zakazie konkurencji od 24 czerwca 2020 r. przysługuje pracodawcom. Tę możliwość wprowadziły przepisy ustawy covidowej. W związku z tym do RPO napływają liczne skargi.

Zakaz konkurencji stosuje się w prawie pracy, by zabezpieczyć interesy pracodawcy. Może obejmować okres trwania stosunku pracy bądź jeszcze po ustaniu umowy. W przypadku złamania umowy lojalnościowej Kodeks pracy przewiduje odszkodowanie dla pracodawcy. Gdzie należy zawrzeć postanowienia o zakazie konkurencji - w umowie o pracę, czy w odrębnym dokumencie?

Projekt Tarczy Antykryzysowej 4.0 zakłada zmiany w prawie pracy. To odpowiedź na apele pracodawców. Przewiduje się m.in. doprecyzowanie przepisów dotyczących pracy zdalnej, czasowe zawieszenie obowiązku odbierania zaległych urlopów do 30 września, możliwość jednostronnego wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji, ograniczenia wysokości odpraw i odszkodowań przy ustaniu stosunku pracy, zawieszenie niektórych obowiązków dotyczących ZFŚS.

Umowa o zakazie konkurencji może łączyć pracodawcę i pracownika także po ustaniu stosunku pracy. Umowa ta, często nazywana również klauzulą konkurencyjną, podpisywana jest pomiędzy stronami stosunku pracy, gdy pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy ma oczywiście bardzo istotne praktyczne znaczenie dla ochrony interesów gospodarczych pracodawcy oraz interesów ekonomicznych pracownika. Czy i na jakich warunkach można więc wcześniej niż to założono w podpisanej umowie (ustalając okres obowiązywania zakazu konkurencji) rozwiązać umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy? Jedną z możliwych do zastosowania instytucji jest instytucja warunku rozwiązującego (art. 89 kodeksu cywilnego w związku z art. 300 kodeksu pracy).

Możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy ma oczywiście bardzo istotne praktyczne znaczenie dla ochrony interesów gospodarczych pracodawcy oraz interesów ekonomicznych pracownika. Czy i na jakich warunkach można więc wcześniej niż to założono w podpisanej umowie (ustalając okres obowiązywania zakazu konkurencji) rozwiązać umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy? Jedną z możliwych do zastosowania instytucji jest instytucja odstąpienia od umowy w rozumieniu art. 395 kodeksu cywilnego.

Prawidłowe zawieranie umów o zakazie konkurencji z członkami zarządu spółek kapitałowych zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę ma oczywiście bardzo istotne praktyczne znaczenie dla ochrony interesów gospodarczych pracodawcy, w przypadku zaś zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest także bardzo istotne dla byłego pracownika – członka zarządu z uwagi na niebagatelne zazwyczaj kwoty odszkodowania za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej.

Umowa o zakazie konkurencji powinna zawierać swoiste elementy wskazywane przepisami kodeksu pracy. Mają one co do zasady kluczowy charakter dla ważności umowy o zakazie konkurencji. Jedynie w przypadku braku określenia w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy wysokości odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji zastosowanie znajdzie art. 101(2) § 3 kodeksu pracy stanowiący o minimalnej wysokości odszkodowania w wysokości 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji.

Zgodnie z art. 101(1) § 1 kodeksu pracy w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji). Czy w związku z tym można zawrzeć umowę o zakazie konkurencji w tym samym dokumencie co umowę o pracę?

Zgodnie z art. 101(2) § 2 kodeksu pracy zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu wskazanego w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy w szczególności w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz. Co to oznacza w praktyce dla pracodawcy i dla pracownika?

Zgodnie z art. 101(2) § 1 kodeksu pracy umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może być zawarta z pracownikiem mającym dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Kto i co decyduje o tym, czy pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych informacji? Czy pracownik może skutecznie kwestionować zakaz konkurencji twierdząc, iż nie posiadał dostępu do szczególnie ważnych informacji?

Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy oraz umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, które zawierane są pomiędzy pracodawcą i pracownikiem (zgodnie z definicjami tych pojęć zawartymi odpowiednio w art. 3 i art. 2 kodeksu pracy) uregulowane są przepisami kodeksu pracy. Natomiast zakaz konkurencji w przypadku świadczenia usług na podstawie umów cywilnych o świadczenie usług (art. 750 kodeksu cywilnego), do których stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o umowie zlecenia, nie jest uregulowany przepisami kodeksu cywilnego. Ustalenie zakazu konkurencji przez strony takiej umowy cywilnej zarówno na okres jej trwania, jak na okres po jej zakończeniu jest jednak możliwe zgodnie z zasadą swobody umów (art. 353(1) kodeksu cywilnego).

W przypadku umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji zawsze jest koniecznym elementem tego stosunku prawnego uregulowanym w art. 101(2) § 1 i § 3 kodeksu pracy. Natomiast odszkodowanie z tytułu umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy nie jest przewidziane przepisami kodeksu pracy. Ustalenie takiego odszkodowania przez pracodawcę i pracownika zawierających umowę o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy jest jednak możliwe zgodnie z zasadą swobody umów.

Pracownik, który decyduje się na podjęcie działalności konkurencyjnej wobec swojego pracodawcy powinien liczyć się z negatywnymi konsekwencjami takiej decyzji, z rozwiązaniem umowy o pracę włącznie, nie tylko w przypadku, gdy podpisał ze swym pracodawcą umowę o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy.

Co do zasady prowadzenie przez pracownika działalności, która nie pokrywa się z działalnością pracodawcy nie powinno rodzić dla niego negatywnych konsekwencji. Jeśli jednak będzie to w jakiś sposób naruszać dobro zakładu pracy skutki mogą być dla pracownika dotkliwe.

Zakres działal­ności konkurencyjnej powinien określić praco­dawca w umowie o zakazie konkurencji. W umowie strony określają wysokość odszko­dowania należnego pracownikowi od pracodaw­cy.

Od 9 września 2016 r. będzie obowiązywać nowa ustawa kominowa regulująca zasady wynagrodzeń członków zarządów i rad nadzorczych w spółkach z udziałem Skarbu Państwa. Zmiany dotyczą m.in. zasad wynagradzania za pracę kadry menadżerskiej w tych spółkach.

Zdarza się, że w umowie o zakazie konkurencji obowiązującej w okresie po ustaniu stosunku pracy pracodawca nie wskazuje wysokości należnego pracownikowi odszkodowania za przestrzeganie zakazu konkurencji. Czy tak skonstruowana umowa o zakazie konkurencji jest nieważna? Czy pracownikowi przysługuje prawo do otrzymania odszkodowania, a jeżeli tak, odszkodowanie w jakiej wysokości należy mu wypłacić? A co dzieje się w sytuacji, gdy umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy przewiduje odszkodowanie w wysokości niższej niż ustawowa?

Zakaz konkurencji może dotyczyć okresu zatrud­nienia, jak i okresu po jego ustaniu. Pracownikowi przysługuje odszkodowanie za powstrzymywanie się od działal­ności konkurencyjnej

Umowa o zakazie konkurencji przewidziana jest w Kodeksie pracy. Może obowiązywać w czasie trwania stosunku pracy i już po rozwiązaniu umowy o pracę. Zawsze musi zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Ile powinno wynosić odszkodowanie dla byłego pracownika w ramach rekompensaty za zakaz podejmowania działalności konkurencyjnej? Co mu grozi w przypadku złamania zakazu?