Zakaz konkurencji. Jakie zmiany w Kodeksie pracy

• Nowa zasada: zakazuje się zakazywać
• Wyjątek: zakaz pracy dla podmiotu konkurencyjnego tylko na podstawie odrębnej umowy
• Za złamanie zakazu konkurencji – odszkodowanie
• Wyjątek: zakaz konkurencji na podstawie odrębnych przepisów

Zakaz konkurencji ulegnie pewnym zmianom po wejściu w życie nowelizacji Kodeksu pracy z 9 marca 2023 r. Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację 23 marca. Wejdzie ona w życie po upływie 21 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Autopromocja

Nowa zasada: zakazuje się zakazywać

Nowelizacja wprowadza do Kodeksu pracy regulację jednoczesnej pracy na kilku etatach. Przyjęto, że zasadą jest, że pracodawca nie może zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania: 

• w stosunku pracy z innym pracodawcą lub 
• w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy. 

Pracownik może więc pracować dla innego podmiotu na podstawie:

• umowy o pracę, 
• powołania, 
• wyboru, 
• mianowania, 
• spółdzielczej umowy o pracę lub
• umowy cywilnoprawnej (np. umowy zlecenia, umowy świadczenia usług).

Wobec powyższego jednoczesne pozostawanie w stosunku pracy lub podobnym z innym pracodawcą nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę lub jej rozwiązanie bez wypowiedzenia przez pracodawcę, przyczyny uzasadniającej przygotowanie do wypowiedzenia lub rozwiązania umowy bez wypowiedzenia albo przyczyny zastosowania działania mającego skutek równoważny z rozwiązaniem umowy o pracę. W razie sporu, ciężar dowodu, że przy rozwiązywaniu umowy o pracę lub zastosowaniu działania mającego skutek równoważny z rozwiązaniem umowy o pracę pracodawca nie kierował takim powodem obciąża pracodawcę.

Wyjątek: zakaz pracy dla podmiotu konkurencyjnego tylko na podstawie odrębnej umowy

Zakaz zakazywania pracy dla innego pracodawcy nie obowiązuje w przypadku, gdy pracodawca zawrze z pracownikiem odrębną umowę o zakazie konkurencji (dla swej ważności wymaga ona zachowania formy pisemnej). W zakresie określonym w takiej umowie, pracownik nie może:

• prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też 
• świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną wobec pracodawcy. 

Naruszenie tak ustanowionego zakazu konkurencji może być przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę lub jej rozwiązanie bez wypowiedzenia przez pracodawcę, przyczyną uzasadniającą przygotowanie do wypowiedzenia lub rozwiązania umowy bez wypowiedzenia albo przyczyną zastosowania działania mającego skutek równoważny z rozwiązaniem umowy o pracę.

Za złamanie zakazu konkurencji – odszkodowanie

Niezależnie od ewentualnego rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem naruszającym zakaz konkurencji przewidziany w umowie, pracodawca, który poniósł szkodę wskutek takiego naruszenia, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody na zasadach określonych w przepisach Kodeksy cywilnego regulujących zasady odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy.

W myśl tych przepisów pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Odszkodowanie w pełnej wysokości wyrządzonej szkody może być ustalone wyłącznie w przypadku, gdy pracownik wyrządził szkodę umyślnie.

Wyjątek: zakaz konkurencji na podstawie odrębnych przepisów

Pracownik nie może jednocześnie pozostawać w stosunku pracy z innym pracodawcą lub w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy także wówczas, gdy tak stanowią odrębne przepisy. Regulacje prawne dotyczące niektórych grup zawodowych lub osób piastujących niektóre stanowiska mogą wprowadzać ograniczenia co do podejmowania dodatkowego zatrudnienia. Tak na przykład: 

• urzędnik państwowy nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody kierownika urzędu, w którym jest zatrudniony;
• pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, nie może wykonywać zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność oraz zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy;
• członek korpusu służby cywilnej nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez pisemnej zgody dyrektora generalnego urzędu ani wykonywać czynności lub zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy lub podważających zaufanie do służby cywilnej;
• członek zarządu spółki nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu.