Pracodawca nie może zakazać dodatkowej pracy – zmiany w KP 2023

REKLAMA
REKLAMA
- Zmiany w KP od 2023
- Wolność pracy – Konstytucja RP
- Kiedy można ograniczyć wolność pracy?
- Obowiązek pracy
- Zmiany w KP – dot. wolności pracy
- Co oznaczają te zmiany w KP?
- Wyjątki od wolności pracy – zakaz konkurencji
- Dyrektywa o wolności pracy – uzasadnienie zmian
- Zakaz negatywnych konsekwencji za dorabianie
Zmiany w KP od 2023
W dniu 9 lutego 2023 r. przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu uchwaloną przez Sejm RP ustawę z dnia 8 lutego 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa). Prawdopodobnie nowe przepisy wejdą w życie na wiosnę 2023 r., ponieważ zgodnie z założeniem ustawa wchodzi w życie po upływie 21 dni od dnia ogłoszenia, a ustawa przechodzi jeszcze proces legislacyjny.
REKLAMA
Zmiany do ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 240, dalej: KP) wejdą na skutek wdrożenia do polskiego porządku prawnego postanowień dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE):
1) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej;
2) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE.
Polecamy: „Kodeks pracy 2023. Praktyczny komentarz z przykładami"
Wolność pracy – Konstytucja RP
Konstytucja RP gwarantuje wolność wyboru zawodu i miejsca pracy. Jednak czy zawsze można wykonywać dowolny zawód? Okazuje się, że nie.
Generalnie, każdemu zapewnia się wolność pracy:
1) wolność wyboru zawodu
2) wolność wykonywania zawodu
3) wolność wyboru miejsca pracy.
Niemniej jednak może być tak, że wyjątki w zakresie powyższej wolności określa ustawa. Jedynie ustawa (czyli np. nie rozporządzenie, uchwała, regulamin pracy, układ zbiorowy pracy) może nałożyć takie ograniczenie. Co więcej ograniczenia mogą być ustanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź też ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób.
Kiedy można ograniczyć wolność pracy?
Ustawowe ograniczenia w zakresie swobodnego wyboru i wykonywania zawodu, np. można znaleźć w takich ustawach:
- z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych ograniczającą dostęp do zawodu sędziego;
- z 6.7.1982 r. o radcach prawnych ograniczającą dostęp do zawodu radcy prawnego;
- z 22.5.2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym ograniczającą dostęp do zawodu agenta ubezpieczeniowego;
- z 15.7.2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej ograniczającą dostęp do zawodu pielęgniarki i położnej;
- z 19.4.1991 r. o izbach aptekarskich ograniczającą dostęp do zawodu farmaceuty;
- z 9.4.2010 r. o Służbie Więziennej ograniczającą dostęp do wykonywania pracy w Służbie Więziennej;
- z 9.6.2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym ograniczającą dostęp do wykonywania pracy w CBA;
- z 17.10.2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych ograniczającą dostęp do zawodu np. nurka;
- z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych ograniczającą dostęp do zawodu pracownika samorządowego;
- z 26.1.1982 r. – Karta Nauczyciela ograniczającą dostęp do zawodu nauczyciela.
Ograniczenie często polega na tym, że trzeba spełnić konkretne przesłanki (np. brak skazania prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo, nieposzlakowana opinia) czy też należy posiadać odpowiednie wykształcenie, kwalifikacje czy doświadczenie do wykonywania danego zawodu.
Obowiązek pracy
Oprócz tego, że istnieje wolność pracy i prawo do pacy występuje także wolność od pracy. Co ważne wolność od pracy – czyli nie wykonywania jakiejkolwiek pracy może być ograniczona. Konstytucja RP wskazuje, że obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę. Powszechnym przykładem pracy przymusowej jest praca biegłych czy też recenzentów w procesach o nadanie stopni lub tytułu naukowego.
Zmiany w KP – dot. wolności pracy
Ustawodawca zdecydował, że po art. 26 KP dodaje się art. 26 zn. 1 KP w brzmieniu:
„Art. 26 zn. 1 § 1. Pracodawca nie może zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się:
1) w przypadku określonym w art. 101 zn. 1 § 1;
2) jeżeli odrębne przepisy stanowią inaczej.”
Co oznaczają te zmiany w KP?
Dodanie nowego przepisu ma tylko potwierdzić wyżej wskazane regulacje konstytucyjne, ale i zasady przewidziane w KP, bowiem już w art. 10 KP jest wskazane, że każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Każdy ma prawo do swobody nawiązania stosunku pracy - swobody wyboru zawodu, miejsca pracy, pracodawcy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu.
Dodany przepis ma potwierdzać, że można potcznie mówiąc można mieć kilka etatów, można dorabiać. Jednak nie może to pozostawać w kolizji z dotychczasowym zatrudnieniem i nie może wpływać na mniej sumienne i staranne wykonywanie pracy. Tak więc można mieć dodatkowe zatrudnienie i można pozostawać w kilku stosunkach prawnych.
Pracodawca, u którego jest zatrudniony dany pracownik, nie może zakazać wykonywania dodatkowych prac. I nie ważne czy dodatkowa praca będzie świadczona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, umowy zlecenia, umowy o dzieło, spółdzielczej umowy o pracę, umowy o pracę nakładczą, umowy o pomocy przy zbiorach, w ramach kontraktu B2B w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej itd. Przykłady można by mnożyć, ponieważ ustawodawca jasno wskazuje, na stosunek pracy lub inny stosunek prawnym będącym podstawą świadczenia pracy.
Wyjątki od wolności pracy – zakaz konkurencji
Oczywiście pracodawca może zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w danym stosunku prawnym w tym w stosunku pracy z innym pracodawcą, jeżeli spełnione byłyby przesłanki konkurencji.
Z przepisu art. 101 zn. 1 § 1 KP wynika, że w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji).
Drugi wyjątek kiedy wolność pracy może zostać ograniczona to taki, jeżeli odrębne przepisy to regulują (co zostało wyżej wskazane).
Dyrektywa o wolności pracy – uzasadnienie zmian
REKLAMA
Przepis art. 9 ust. 1 dyrektywy 2019/1152 nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia, aby pracodawca nie zabraniał pracownikowi podejmowania pracy u innych pracodawców, poza harmonogramem czasu pracy ustalonym z tym pracodawcą, ani nie poddawał pracownika niekorzystnemu traktowaniu z tego powodu.
Przepis art. 9 ust. 2 ww. dyrektywy dopuszcza możliwość ustanowienia warunków stosowania przez pracodawców ograniczeń w łączeniu stanowisk, które wynikają z przyczyn obiektywnych, takich jak zdrowie i bezpieczeństwo, ochrona tajemnicy handlowej, rzetelność służby cywilnej lub unikanie konfliktu interesów.
Polski ustawodawca uznał, że w przepisach KP nie ma wyraźnej podstawy prawnej, na którą mógłby powołać się pracownik, stąd postanowił dodać art. 26 zn. 1 w KP.
Zakaz negatywnych konsekwencji za dorabianie
Zgodnie z projektowanym art. 294 § 1 KP jednoczesne pozostawanie w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesne pozostawanie w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy nie będzie mogło być podstawą:
- niekorzystnego traktowania pracownika
- nie będzie mogło powodować wobec niego negatywnych konsekwencji
- zwłaszcza nie będzie mogło stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę lub jej rozwiązanie bez wypowiedzenia przez pracodawcę, przygotowanie do takiego wypowiedzenia lub rozwiązania albo przyczyny zastosowania działania mającego skutek równoważny do rozwiązania umowy o pracę.
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat
REKLAMA