Kara umowna w umowie o zakazie konkurencji

W przypadku umowy o zakazie konkurencji w trakcie stosunku pracy zdecydowanie dominuje w doktrynie prawnej i orzecznictwie sądowym pogląd o niedopuszczalności (nieważności) zastrzeżenia kary umownej na wypadek naruszenia tej umowy (zakazu konkurencji w trakcie stosunku pracy) przez pracownika.

Autopromocja

W wyroku z 2 października 2002 r. (I PKN 549/01) Sąd Najwyższy uznał, iż przedłożenie pracownikowi do podpisania umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy, której projekt zawierał niezgodną z prawem pracy klauzulę wprowadzającą karę umowną uprawnia pracownika do odmowy podpisania takiej umowy, a odmowy takiej nie traktuje się jako podstawy wypowiedzenia umowy o pracę. Pogląd ten został następnie potwierdzony w innych wyrokach Sądu Najwyższego, tj. chociażby w wyroku z 10 października 2003 r. (I PK 528/02) oraz w wyroku z 8 stycznia 2008 r. (II PK 120/07), w którym Sąd Najwyższy uznał, iż przewidziane kodeksem pracy zasady odpowiedzialności pracowników za szkodę wyrządzoną pracodawcy wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych w zakresie dotyczącym reguł naprawiania szkody mają charakter wyczerpujący, co czyni niedopuszczalnym stosowanie w tym zakresie przepisów kodeksu cywilnego, w tym art. 483 kodeksu cywilnego, przewidującego możliwość zastrzeżenia kary umownej.

Polecamy książkę: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami

W przypadku umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy za dominujący w doktrynie prawnej i orzecznictwie sądowym należy z kolei uznać pogląd o dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej na wypadek naruszenia tej umowy (zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy) przez pracownika.

Autopromocja

Sygnaliści w firmie. Przewodnik dla pracodawcy

Sprawdź

W wyroku z 10 października 2003 r. (I PK 528/02) Sąd Najwyższy uznał, iż odpowiedzialność pracownika za naruszenie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie została przewidziana i określona w kodeksie pracy, co w świetle art. 1 kodeksu pracy, zgodnie z którym kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, jest uzasadnione. Zakaz konkurencji po ustaniu zatrudnienia nie dotyczy bowiem pracownika, lecz byłego pracownika. Dlatego też Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż należy uznać dopuszczalność zastrzeżenia w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy kary umownej na rzecz byłego pracodawcy w razie niewykonania lub nienależytego wykonania przez byłego pracownika obowiązku powstrzymania się od działalności konkurencyjnej, na podstawie art. 483 kodeksu cywilnego w związku z art. 300 kodeksu pracy. Stanowisko to zostało potwierdzone także w innych wyrokach Sądu Najwyższego, np. w wyroku z dnia 5 kwietnia 2005 r. (I PK 196/04), czy w powołanym już wyżej wyroku 8 stycznia 2008 r. (II PK 120/07).

Zobacz: Indywidualne prawo pracy

Co jednak bardzo istotne, Sąd Najwyższy dopuszczając możliwość zastrzeżenia kary umownej za naruszenie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, wyraźnie jednak wskazuje, iż kara ta nie może być rażąco wygórowana w stosunku do odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji ustanowionego w umowie na rzecz byłego pracownika, a w przypadku gdyby była rażąco wygórowana, sąd na żądanie byłego pracownika jest uprawniony do jej miarkowania, tj. odpowiedniego obniżenia jej wysokości (tak wyroki Sądu Najwyższego: z 10 października 2003 r., I PK 528/02; z 4 lipca 2007 r., II PK 359/06; z 23 stycznia 2008 r., II PK 127/07).

Reasumując, zgodnie z dominującą linią orzeczniczą Sądu Najwyższego:
- za niedopuszczalne (nieważne) należy uznać zastrzeżenie kary umownej na wypadek naruszenia umowy o zakazie konkurencji w trakcie stosunku pracy przez pracownika;
- dopuszczalne jest zastrzeżenie kary umownej na wypadek naruszenia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy przez pracownika. W przypadku gdyby kara ta była rażąco wygórowana sąd na żądanie byłego pracownika jest uprawniony do jej miarkowania, tj. odpowiedniego obniżenia jej wysokości.

radca prawny Miłosz Hady

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

https://www.hady.pl/

Zostań ekspertem portalu Infor.pl!