REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Pracodawca, pracownik i zakaz konkurencji

 Kancelaria Bem & Wspólnicy
Kancelaria radców prawnych specjalizująca się w prawie medycznym, prawie pracy, prawie rodzinnym oraz prawie nieruchomości.
Umowa o zakazie konkurencji /Fot. Fotolia
Umowa o zakazie konkurencji /Fot. Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

Pracodawca, zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu pracy może zaproponować pracownikowi podpisanie umowy o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy zarówno podczas trwania stosunku pracy, jak i po jego ustaniu. Coraz częściej klauzule o zakazie konkurencji w czasie trwania umowy są zamieszczane także w umowach zlecenia. Czy podpisywanie takich umów jest korzystne dla pracownika? Jakie są konsekwencje złamania zakazu konkurencji?

Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy – przywilej czy obowiązek pracownika

Inicjatorem zawarcia z pracownikiem umowy o zakazie konkurencji podczas trwania stosunku pracy będzie zawsze pracodawca. Umowa o zakazie konkurencji może być zawarta jednocześnie z umową o pracę, ale zdarza się również w sensie technicznym, że może stanowić część tej umowy. Umowa o zakazie konkurencji zawsze jednak ma samodzielny byt prawny i jako kształtująca wzajemne prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy ma status klauzuli autonomicznej.

REKLAMA

Autopromocja

Bywa, że pracodawca uzależnia podpisanie umowy o pracę od jednoczesnego podpisania z pracownikiem umowy o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej. Może jednak także zaoferować pracownikowi, w przypadku pojawienia się stosownych okoliczności, podpisanie umowy o zakazie konkurencji już w czasie trwania stosunku pracy.

Polecamy książkę: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami

Czy zatem pracownik ma obowiązek podpisania umowy o zakazie konkurencji w czasie obowiązywania umowy o pracę? Zgodnie z ustaloną linią orzecznictwa odmowa podpisania przez pracownika umowy o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej może stanowić dla pracodawcy uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, chyba że przedstawiony przez pracodawcę projekt tej umowy zawiera postanowienia niezgodne z przepisami Kodeksu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1997 roku I PKN 333/97 OSNP 1998/17/499). Decyzja w tym zakresie powinna więc być podejmowana przez pracownika z rozmysłem, a w razie pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości, warto zasięgnąć porady u prawnika.

Kodeks pracy w art. 1013 przewiduje dla umowy, pod rygorem nieważności, formę pisemną.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zakres „działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy”

Trzeba podkreślić, że Kodeks pracy posługując się w art. 1011 §1 pojęciem „działalność konkurencyjna”, pojęcia tego w żaden sposób jednak nie definiuje. Można przyjąć, iż za działalność konkurencyjną uważa się czynności zarobkowe podejmowane przez pracownika na własny rachunek, bądź też na rachunek innego podmiotu lub osoby trzeciej (np. na rzecz innego pracodawcy, bądź też zleceniobiorcy), pod warunkiem jednak, że czynności te choćby jedynie w pewnym zakresie pokrywałyby się z zakresem działalności pracodawcy. Umowa o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej powinna być bardzo precyzyjna i określać wszystkie rodzaje działalności zakazanej dla pracownika oraz terytorium, na którym działalności tej nie wolno prowadzić.

Stanowisko dotyczące stosunku konkurencyjności w kontekście zakazu konkurencji wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy, który np. w wyroku z dnia 6 lutego 2014 roku (I PK 179/13, LEX nr 1444595) orzekł, że „dla istnienia stosunku konkurencyjności (o którym mowa w art. 1011 § 1 k.p.) wystarczy częściowe pokrywanie się choćby tylko potencjalnych zakresów działalności i dlatego rodzaje działalności zakazanej oraz zakres zakazanych działań konkurencyjnych powinny być określone (skonkretyzowane) w zawartej przez strony w formie pisemnej umowie o zakazie konkurencji.”

Na uwagę zasługuje również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2008 roku (I PK 27/08, OSNP 2010, nr 3-4, poz. 34), zgodnie z którym obowiązkom wynikającym z umowy o zakazie konkurencji (art. 1011 i 1012 k.p.) uchybia jedynie taka działalność pracownika, która jest przez niego rzeczywiście prowadzona, adresowana jest do tego samego kręgu odbiorców, choćby częściowo pokrywa się z działalnością pracodawcy i realnie zagraża jego interesom. Wydaje się więc, że szczegółowe sprecyzowanie omawianych kwestii jest korzystne dla obu stron umowy, w znacznym stopniu bowiem może przyczynić się do wyeliminowania powstania na tym tle ewentualnych sporów.

Zobacz: Indywidualne prawo pracy

Odpowiedzialność pracownika z tytułu nieprzestrzegania klauzuli o zakazie konkurencji

REKLAMA

Zgodnie z Kodeksem pracy (art. 1011 § 2) pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody, której maksymalna wysokość w razie nieumyślnego wyrządzenia pracodawcy szkody nie może przekraczać wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa pracownik ponosi „odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracownika, a zatem nie za utracone korzyści, a poza tym w myśl art. 122 k.p. naprawienie szkody w pełnej wysokości następuje wyłącznie w sytuacji umyślnego wyrządzenia tej szkody przez pracownika” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 3 czerwca 2015 roku, sygn. akt III APa 4/15, LEX nr 1750123).

Niezależnie od odpowiedzialności materialnej ciążącej na pracowniku, naruszenie przez niego zakazu konkurencji, może zostać uznane przez pracodawcę jako przyczyna rozwiązania umowy o pracę, a w szczególnych przypadkach za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Okres obowiązywania omawianej umowy jest ograniczony i wygasa wraz z ustaniem stosunku pracy.

Zobacz: Kalkulatory

Zakaz konkurencji a umowa zlecenia

Coraz częściej klauzule o zakazie konkurencji są także zamieszczane w umowach zlecenia. Czy w stosunkach cywilnoprawnych działanie takie jest zgodne z prawem? Powstaje bowiem pytanie, czy zamieszczenie w umowie postanowienia zakazującego podejmowania działalności konkurencyjnej w czasie obowiązywania umowy zlecenia jest dopuszczalne i czy nie narusza granic swobody zawierania umów.

Odpowiedź wydaje się jednoznaczna, co znajduje potwierdzenie także w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego. W tym kontekście przytoczyć trzeba wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2003 roku III CKN 579/01, OSNC 2004, stwierdzający, że zleceniobiorca może zgodnie z zasadą swobody umów zobowiązać się wobec zleceniodawcy do niepodejmowania działań konkurencyjnych w czasie trwania umowy. Sąd w uzasadnieniu podkreślił, że „jeśli klauzula w zakresie konkurencji w okresie trwania umowy dopuszczalna jest w ramach stosunku pracy, to nie można przyjąć, że wprowadzenie przez strony takiej klauzuli w umowie zlecenia sprzeciwia się ustawie, zasadom współżycia społecznego lub naturze stosunku zlecenia”.

Zobacz: Zatrudnienie

W kontekście tych rozważań pojawia się jeszcze jedno pytanie, a mianowicie czy strony umowy muszą zastrzec w niej wynagrodzenie za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej. W tym zakresie linia orzecznicza nie jest jednolita i początkowo odmawiano takim umowom waloru ważności. Stanowisko to uległo jednak pewnemu złagodzeniu i w wyroku z dnia 19 listopada 2015 roku (IV CSK 804/14) Sąd Najwyższy stwierdził, że z art. 3531 k.c. wynika przyzwolenie na nierówność stron umowy, nieekwiwalentność ich sytuacji prawnej; ze względu na to, że wynika ona z woli stron, zasadniczo nie wymaga istnienia okoliczności, które tę nierówność miałyby usprawiedliwiać – dotyczy to także dopuszczalności zawarcia w umowie tzw. klauzuli konkurencyjnej bez ekwiwalentu.

Warto zatem pamiętać o wnikliwej analizie zapisów dot. klauzuli o zakazie konkurencji przy konstruowaniu umowy zlecenia i bardzo precyzyjnie określić przedmiot zakazu, posiłkując się przy tym bogatym orzecznictwem z zakresu zakazu konkurencji w stosunkach pracy. Wszelkie spory wynikające na tym tle pomiędzy stronami umowy zlecenia są rozpatrywane przez sąd cywilny, a wnosząc sprawę do sądu należy wpłacić opłatę sądową w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu.

Zostań ekspertem portalu Infor.pl!

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code
Uprawnienia rodzicielskie - QUIZ
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
nie ma takiej możliwości
3
6
9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
Następne

REKLAMA

Kadry
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Trwa nabór wniosków o świadczenie wychowawcze. Jak uniknąć przerwy w wypłatach 800 plus?

1 czerwca 2025 r. rozpocznie się nowy okres świadczeniowy w programie 800 plus. Wniosek o świadczenie wychowawcze można złożyć jedynie drogą elektroniczną. Jak można uniknąć przerwy w wypłacie świadczenia?

Jak prawidłowo usprawiedliwić nieobecności w pracy. Nieprzyjemne konsekwencje zaniedbania tego obowiązku

W razie nieobecności w pracy pracownik zobowiązany jest do jej usprawiedliwienia. W tym celu przepisy prawa pracy określają, jakie są przyczyny usprawiedliwiające nieobecność w pracy. Wymieniają też dowody, na podstawie których można usprawiedliwić nieobecność pracownika.

Zmiany w wynagrodzeniach 2025 i 2026 - transparentnie i jawnie

Do 7 czerwca 2026 roku Polska musi wdrożyć dyrektywę o jawności i przejrzystości wynagrodzeń. Przedsiębiorcy mają niewiele czasu na poważne zmiany w zakresie polityki płacowej. Nowe przepisy oznaczają bowiem konieczność przeprowadzenia wnikliwej analizy struktury płac w firmie, wprowadzenie nowych procedur dotyczących prawa do informacji o wynagrodzeniu i kryteriów ustalania jego wysokości. Choć prace nad ustawą wprowadzającą te przepisy nadal trwają, już teraz warto podjąć działania, które przygotują firmę na nową sytuację.

Najlepiej teraz złóż wniosek o rentę wdowią ERWD. Sprawdź, dlaczego

ZUS podpowiada, że teraz jest najlepszy czas na złożenie wniosku o rentę wdowią ERWD. Dlaczego? Dopiero połowa osób uprawnionych złożyła wniosek o rentę wdowią. Od stycznia były duże kolejki. Kolejna fala wniosków przewidywana jest w maju 2025 r.

REKLAMA

Trzynasta emerytura już we wtorek 1 kwietnia 2025 r.

Trzynasta emerytura trafi do emerytów już we wtorek 1 kwietnia 2025 r. Otrzyma ją 889 tys. osób. Kiedy będą kolejne wypłaty trzynastek? Czy można je dostać kilka razy? Czy każdy je otrzyma? Ile wynosi trzynastka w 2025 roku?

Dodatkowe pieniądze dla seniorów. 1 kwietnia pierwsze trzynastki wpłyną na konta emerytów i rencistów

Pierwszy termin wypłaty trzynastych emerytur przypada na wtorek, 1 kwietnia 2025 r. Trzynastki znajdą się na kontach seniorów razem z ich emeryturą lub rentą. Dodatkowe wypłaty przysługują w wysokości najniższej emerytury.

Pracownika można ukarać, jeśli nie chce wykorzystać urlopu wypoczynkowego

Kara porządkowa grozi pracownikowi, który nie chce współpracować z pracodawcą w kwestii wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego. Ekwiwalent za urlop powinien być wypłacany tylko wtedy, gdy odbiór dni wolnych w naturze nie jest możliwy.

Rekrutacja do KSAP 2025. Kształcenie stacjonarne i dualne

O rekrutacji do KSAP w 2025 r. opowiada Małgorzata Bywanis-Jodlińska, Dyrektor Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. Co daje KSAP? Na czym polega kształcenie stacjonarne i dualne?

REKLAMA

Kwiecień 2025 - dni wolne od pracy i godziny pracy

Kwiecień 2025 - ile jest dni wolnych od pracy i godzin pracy w miesiącu? Kiedy wypadają święta? Czy drugi dzień świąt jest wolny od pracy? Jak liczy się liczbę godzin pracy w miesiącu?

Wielki Piątek wolny dla tych pracowników w 2025 r. Komu przysługuje wolne w ten dzień?

Zbliżają się święta Wielkiej Nocy. Jak co roku ożywiła się debata o ustanowieniu dnia wolnego od pracy w Wielki Piątek. Jednak mimo braku dnia wolnego w Wielki Piątek, część osób nie będzie musiała w tym dniu pracować. O kogo chodzi?

REKLAMA