Ubezpieczenie chorobowe a zasiłek macierzyński

Zasiłek macierzyński przysługuje bez okresu wyczekiwania. Należy się po spełnieniu warunków do jego przyznania, od pierwszego dnia ubezpieczenia i niezależnie od posiadanego okresu ubezpieczenia. Prawo do zasiłku nabędzie osoba, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w czasie urlopu wychowawczego urodzi lub przyjmie dziecko na wychowanie.

Zasiłek macierzyński jest świadczeniem przysługującym pracownikom, którym został udzielony urlop związany z rodzicielstwem. Przysługuje przez okres ustalony w Kodeksie pracy jako okres urlopu:

● macierzyńskiego,

● na warunkach urlopu macierzyńskiego,

● dodatkowego urlopu macierzyńskiego,

● dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,

● ojcowskiego,

● rodzicielskiego.

Ogólne zasady udzielania poszczególnych urlopów zgodnie z Kodeksem pracy przedstawia poniższa tabela.

Rekomendowany produkt: Kodeks pracy 2016 z komentarzem

Prawo do zasiłku macierzyńskiego

Rodzaj urlopu	Warunki	Wymiar
1	2	3
macierzyński	w razie urodzenia dziecka Autopromocja Zatrudnianie cudzoziemców. Procedury i rozliczenia Sprawdź	● 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie ● 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie ● 33 tygodnie – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie ● 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie ● 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie
na warunkach urlopu macierzyńskiego	dla pracownika, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej	● 20 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka, dalej wymiar jw. – w razie jednoczesnego przyjęcia więcej niż jednego dziecka – nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia ● 9 tygodni – w razie przyjęcia dziecka w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10. roku życia
dodatkowy urlop macierzyński	bezpośrednio po zakończeniu podstawowego urlopu macierzyńskiego	● 6 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie ● 8 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie
dodatkowy na warunkach urlopu macierzyńskiego	dla pracownika, który przyjął dziecko na wychowanie i wykorzystał urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego	● 6 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka ● 8 tygodni – w przypadku jednoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka ● 3 tygodnie – w przypadku korzystania z uprawnień do minimalnego wymiaru urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego
ojcowski	dla pracownika-ojca wychowującego dziecko: ● do ukończenia przez nie 12. miesiąca życia albo ● do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia	2 tygodnie
rodzicielski	bezpośrednio po zakończeniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego, w razie zarówno urodzenia dziecka, jak i przysposobienia	26 tygodni

Ubezpieczenie chorobowe a prawo do zasiłku macierzyńskiego

Prawo do zasiłku macierzyńskiego jest związane z posiadaniem tytułu do ubezpieczenia chorobowego. Przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

● urodziła dziecko,

● przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,

● przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.

Pracownik jest obowiązkowo objęty ubezpieczeniami społecznymi, w tym chorobowym, z tytułu stosunku pracy. Jeżeli więc w czasie zatrudnienia kobieta urodzi bądź przysposobi dziecko, nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego. Otrzyma je od dnia porodu (jeśli nie korzystała z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu) bądź przyjęcia dziecka na wychowanie, bez względu na staż ubezpieczeniowy. Oznacza to, że zasiłek macierzyński przysługuje bez okresu wyczekiwania, różni się więc od zasiłku chorobowego, na który, co do zasady, trzeba czekać 30 dni.

Nietypowe sytuacje a prawo do zasiłku macierzyńskiego

Zasiłek macierzyński przysługuje	Zasiłek macierzyński nie przysługuje
1	2
pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, z którą umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu, w takim bowiem przypadku urodzenie dziecka ma miejsce w okresie ubezpieczenia	za okresy, w których ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych
w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego (zatrudnienia), jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z naruszeniem przepisów prawa, jeśli zostało to stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu	w okresie urlopu bezpłatnego
● ubezpieczonemu, który przyjmuje dziecko na wychowanie, na takich samych zasadach, które dotyczą ubezpieczonej ● ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem – w razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka albo w razie przerwania okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego na okres, w którym ubezpieczona matka dziecka przebywa w szpitalu ● ubezpieczonemu-ojcu, w przypadku gdy matka dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji i stan jej zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, jeżeli ojciec dziecka albo inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny przerwą zatrudnienie lub inną pracę zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem	w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania

Dołącz do nas na Facebooku!

Urodzenie dziecka w czasie urlopu wychowawczego

Pracownicy, która urodziła dziecko w czasie urlopu wychowawczego, przysługuje zasiłek macierzyński przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego (bez skracania o część przypadającą przed porodem, tj. 6 tygodni). Jednak należy zaznaczyć, że prawo do zasiłku macierzyńskiego jest uzależnione od tego, czy okres, na który pracownicy udzielono urlopu wychowawczego, kończy się w czasie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego albo jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego czy jako okres urlopu rodzicielskiego. W przypadku gdy urlop wychowawczy kończy się w okresie odpowiadającym okresowi:

● urlopu macierzyńskiego – pracownica od następnego dnia po zakończeniu urlopu wychowawczego nabywa prawo do urlopu macierzyńskiego do wyczerpania okresu tego urlopu, a następnie do dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz do zasiłku macierzyńskiego za okres tych urlopów oraz urlopu rodzicielskiego,

● dodatkowego urlopu macierzyńskiego – pracownica ma prawo do zasiłku macierzyńskiego jedynie do ostatniego dnia urlopu wychowawczego,

● urlopu rodzicielskiego – pracownica ma prawo do zasiłku macierzyńskiego jedynie do ostatniego dnia urlopu wychowawczego.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego będzie przysługiwało za dalszy okres w razie kontynuowania przez pracownicę urlopu wychowawczego (wystąpienia z wnioskiem o dalszy urlop, pkt 129 komentarza do ustawy zasiłkowej ZUS). W razie urodzenia dziecka w trakcie urlopu wychowawczego urlop ten nie ulega przerwaniu. Pracownica przebywa na nim cały czas, dlatego fizycznie nie korzysta z urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego. Pobiera jedynie zasiłek macierzyński.

Ustalanie podstawy zasiłku macierzyńskiego w okresie ubezpieczenia krótszym niż 12 miesięcy

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego stosuje się te same zasady, według których obliczana jest podstawa zasiłku chorobowego. Tym samym podstawę zasiłku macierzyńskiego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym wystąpiły okoliczności uprawniające do zasiłku macierzyńskiego, np. urodzenie dziecka. Za wynagrodzenie uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku macierzyńskiego uważa się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potraconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe, finansowanych ze środków pracownika (łącznie 13,71%).

Podstawa wymiaru zasiłku może być ustalona z okresu krótszego, jeśli pracownik nie jest tak długo zatrudniony. Jeżeli urodzenie czy przyjęcie dziecka na wychowanie miało miejsce przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych pracy, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ustala się, przyjmując przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe zatrudnienia. Miesiąc, w którym pracownik został zatrudniony od pierwszego roboczego dnia miesiąca, traktuje się jak pełny kalendarzowy miesiąc zatrudnienia i wynagrodzenie za ten miesiąc przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku.

Przykład

Pracownica zatrudniona 5 stycznia 2015 r. urodziła dziecko w lipcu 2015 r. Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi u niej przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od lutego do czerwca, czyli za 5 miesięcy. Styczeń jako niepełny miesiąc ubezpieczenia został pominięty. Gdyby pracownica została zatrudniona 2 stycznia 2015 r., wówczas styczeń zostałby uwzględniony w podstawie zasiłkowej.

Przedstawiony sposób ustalania podstawy zasiłku macierzyńskiego ma także zastosowanie, gdy zatrudnienie pracownika ustało w trakcie miesiąca, przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, a urodzenie/adopcja dziecka nastąpiły w miesiącu następnym. Tak może być w sytuacji, gdy zatrudnienie, a tym samym ubezpieczenie, ustało w czasie ciąży np. z powodu ogłoszenia upadłości czy likwidacji pracodawcy.

Przykład

Pracownica była zatrudniona od 17 listopada 2014 r. do 20 czerwca 2015 r. Urodziła dziecko w czerwcu 2015 r. Zatrudnienie zakończyło się z powodu likwidacji pracodawcy, w trakcie ciąży pracownicy. Podstawę wymiaru przysługującego po ustaniu ubezpieczenia zasiłku macierzyńskiego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone z uwzględnieniem wynagrodzenia wypłaconego za okres od grudnia do maja 2015 r.

Może też wystąpić sytuacja, że umowa o prace? została zawarta w trakcie miesiąca, a prawo do zasiłku macierzyńskiego ubezpieczona nabędzie w miesiącu następnym. Wówczas podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi wynagrodzenie pracownika za miesiąc, w którym miała miejsce ta okoliczność (np. przyjęcie dziecka na wychowanie), tj. za pełny kalendarzowy miesiąc zatrudnienia, po odpowiednim uzupełnieniu, w zależności od rodzaju wynagrodzenia. Do podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się:

● wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie nawiązującym stosunek pracy – jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości,

● wynagrodzenie, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy – jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zmienne.

Wynagrodzenie miesięczne zmienne, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował cały miesiąc, ustala się:

● poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których zostało ono osiągnięte, i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w danym miesiącu – jeżeli przepracował choćby jeden dzień (pełną dniówkę),

● przyjmując kwotę zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości wypłaconej za ten miesiąc pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku w zakładzie pracy, w którym przysługuje zasiłek chorobowy – jeżeli pracownik nie osiągnął w danym miesiącu żadnego wynagrodzenia.

Wynagrodzenie określone w stawce godzinowej traktuje się jak wynagrodzenie stałe.

Przykład

Pracownik zatrudniony 8 czerwca 2015 r. skorzystał z 2-tygodniowego urlopu ojcowskiego w lipcu. Jest wynagradzany według stawki godzinowej 13 zł oraz przysługuje mu premia zmienna miesięczna w wysokości od 10% do 20% wynagrodzenia za czas przepracowany. Premia za lipiec wyniosła 135,20 zł (ustalona od wynagrodzenia zasadniczego za 104 godziny pracy, tj. 13 dni). Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego (14 dni) stanowi wynagrodzenie za lipiec, po uzupełnieniu, czyli:

● wynagrodzenie zasadnicze: 2392 zł (184 godz. do przepracowania w lipcu x 13 zł) – 13,71% = 2064,06 zł,

● wynagrodzenie zmienne: 239,20 zł (135,20 zł : 13 dni roboczych przepracowanych x 23 dni do przepracowania) – 13,71% = 206,41 zł.

Łączna podstawa zasiłku macierzyńskiego wynosi 2270,47 zł (2064,06 zł + 206,41 zł). Zasiłek w wysokości 100% za 14 dni urlopu ojcowskiego wynosi:

● 2270,47 zł : 30 = 75,68 zł (stawka dzienna zasiłku),

● 75,68 zł x 14 dni = 1059,52 zł (kwota zasiłku).

Podstawa poprzedniego świadczenia podstawą macierzyńskiego

Ustalanie podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego odbywa się, jeżeli:

● przed nabyciem prawa do niego nie były pobierane żadne inne świadczenia, np. wynagrodzenie chorobowe czy inne zasiłki (chorobowy, opiekuńczy),

● przed nabyciem prawa do zasiłku macierzyńskiego były pobierane te świadczenia zasiłkowe, ale od ostatniego świadczenia upłynęły co najmniej 3 pełne miesiące kalendarzowe,

● w przerwie między pobieraniem świadczeń tego samego lub innego rodzaju, trwającej krócej niż 3 miesiące kalendarzowe, nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy.

W przeciwnym razie zastosowanie ma art. 43 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju (w tym wynagrodzenia chorobowego), jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. Z praktyki wynika, że ciężarne pracownice, zanim urodzą dziecko, są niezdolne do pracy, przebywają na zwolnieniach lekarskich i pobierają wynagrodzenie chorobowe, a potem zasiłek chorobowy. Oznacza to, że podstawa wyznaczona dla wcześniej pobieranego świadczenia chorobowego staje się potem podstawą obliczenia zasiłku macierzyńskiego.

Przykład

Pracownica urodziła dziecko 5 sierpnia 2015 r. Wcześniej przebywała na zwolnieniach lekarskich obejmujących nieprzerwane okresy od 25 maja. Do 4 sierpnia 2015 r. przysługiwał jej zasiłek chorobowy, a od 5 sierpnia należny jest zasiłek macierzyński, którego podstawę wymiaru stanowi podstawa obliczona dla wynagrodzenia chorobowego i przyjęta również dla zasiłku chorobowego, tj. z okresu styczeń–kwiecień 2015 r., gdyż zatrudnienie trwało od 2 stycznia 2015 r.

Warto przypomnieć, że od 1 stycznia 2016 r. dodatkowy urlop macierzyński zostanie połączony z urlopem rodzicielskim. Po zmianach ubezpieczony będzie miał prawo do urlopu macierzyńskiego podstawowego i urlopu rodzicielskiego wydłużonego (w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie). Łączny wymiar urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego pozostanie bez zmian.

Podstawa prawna:

● art. 3 pkt 3, art. 29, art. 31 ust. 5, art. 36 ust. 1, ust. 2, art. 43, art. 47 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 159; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1268

● art. 180, art. 182¹, art. 182^1a, art. 182³, art. 183, art. 183¹ § 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1502; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1268

● art. 10 ustawy z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw - Dz.U z 2015 r. poz. 1268

Autor: Izabela Nowacka - ekonomistka, od wielu lat zajmuje się tematyką wynagrodzeń i rozliczaniem płac, autorka licznych publikacji z dziedziny prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, prowadzi portal kadrowo-płacowy.

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!