Urlop wychowawczy i dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem

Urlop wychowawczy - podstawa prawna

Tematyka urlopów wychowawczych została uregulowana przepisami art. 186 i następnymi Kodeksu pracy, w 2013 roku aż dwukrotnie w znacznym stopniu znowelizowanymi ustawą z dnia 28 maja 2013 r., a także w październiku ustawą z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz. U. poz. 1028). Szczegółowe warunki udzielania urlopu wychowawczego zostały określone rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 września 2013 r. w tej sprawie (Dz. U. poz. 1139).

Zmiany

Pierwszoplanowe zmiany wprowadzone nowelą, to:

• przekazanie jednego miesiąca urlopu wychowawczego do wyłącznej dyspozycji każdego z rodziców-opiekunów, to tak zwana część nieprzenoszalna,
• wydłużenie okresu, w którym można skorzystać z urlopu wychowawczego do momentu ukończenia przez dziecko pięciu lat, poprzedni okres wynosił cztery lata
• zwiększenia liczby części urlopu z dotychczasowych czterech do pięciu,
• możliwość równoczesnego korzystania z czterech miesięcy urlopu przez rodziców lub opiekunów, poprzednio były to trzy miesiące
• nierozpoczynania lub zawieszenia rozpoczętego wcześniej biegu przedawnienia prawa do urlopu wypoczynkowego w okresie trwania urlopu wychowawczego.

Urlop wypoczynkowy a urlop wychowawczy

Nowe regulacje zakładają ponadto, że przepisy dotyczące urlopu wypoczynkowego, który nie ulega już obniżeniu za okres co najmniej miesięcznego urlopu wychowawczego, który przypada po nabyciu prawa do urlopu wypoczynkowego za dany rok, gdy powrót następuje w tym samym roku kalendarzowym.

Rekomendowany produkt: Kodeks pracy w praktyce - PDF

Jednoczesne korzystanie z urlopu wychowawczego przez rodziców

Przepisy intertemporalne przewidują ponadto, że rodzice lub opiekunowie dziecka, którzy do dnia jej wejścia w życie jednocześnie korzystali z urlopu wychowawczego na dane dziecko, od tego dnia mają prawo do jednoczesnego korzystania z omawianego urlopu w wymiarze stanowiącym różnicę między wymiarem obowiązującym od pierwszego października 2013 r. (4 miesiące) a wysokością urlopu wychowawczego zrealizowanym jednocześnie na dane dziecko.

Korzystanie z urlopu wychowawczego w częściach

Ponadto jeżeli do dnia wejścia w życie ustawy rodzice korzystali z urlopu wychowawczego na dane dziecko w częściach, od pierwszego października 2013 r. mają prawo wykorzystania tego urlopu w liczbie części stanowiącej różnicę między liczbą części określoną w art. 186 § 8 Kodeksu pracy (5 części) a liczbą części urlopu wychowawczego wykorzystaną dotychczas na dane dziecko.

Przepisy przejściowe - długość urlopów

Brak jest w przepisach przejściowych wspomnianej noweli rozstrzygnięć sytuacji związanych z długością urlopów udzielonych przed dniem jej wejścia w życie, a trwających po zmianach. W oparciu o zasadę pewności prawa urlop wychowawczy udzielony w całości (3 lat) pozostaje zatem bez zmian. Natomiast w odniesieniu do urlopów udzielanych w częściach, gdy o kolejną część zainteresowany wystąpi(ł) po zmianie przepisów, należy stosować nowe regulacje prawne.

Zadaj pytanie: FORUM

Prawo do urlopu wychowawczego

Urlop wychowawczy jest zwolnieniem od pracy udzielanym na wniosek pracownika lub opiekuna małego dziecka w celu sprawowania nad nim osobistej opieki. Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje pracownikowi, który legitymuje się co najmniej sześciomiesięcznym okresem zatrudnienia, do którego zalicza się wszystkie poprzednie okresy pracy. Bez znaczenia pozostaje fakt, w jakim wymiarze czasu pracy pracownik świadczył pracę, w jaki sposób i kiedy ustał stosunek pracy, a także fakt na podstawie jakiego rodzaju umowy o pracę nawiązano stosunek pracy. Do okresu zatrudnienia pracowniczego, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wychowawczego, wlicza się również okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych[1]. Do wymienionego okresu zaliczamy również staż z prawem do stypendium, co wynika z art.79 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r. poz. 674 z późn. zm.) W oparciu o powołany przepis okresy pobierania stypendium przyznanego m.in. bezrobotnemu w trakcie odbywania stażu na podstawie skierowania starosty, wlicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia albo zachowania uprawnień pracowniczych.

Wymiar urlopu wychowawczego

Urlop wychowawczy może trwać do 36 miesięcy, wcześniej przepis przewidywał maksymalny okres do trzech lat. Zmiana ta była podyktowana faktem przydzielenia od 1 października 2013 r.  jednego miesiąca urlopu do wyłącznej dyspozycji każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka z osobna. Uprawnień tych nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów, czyli w przypadku wykorzystywania uprawnienia przez jednego z rodziców lub opiekunów, urlop może trwać co najwyżej 35 miesięcy.

Urlop wychowawczy udziela się na równych prawach pracownicy i pracownikowi.[2] W tym samym momencie z uprawnienia może korzystać jednak tylko jedno z nich, z tym że ograniczenie to nie obowiązuje przez okres 4 miesięcy (wcześniej 3 miesięcy), podczas których osoby te mogą jednocześnie korzystać z tego uprawnienia.

Jak czytamy w art. 186 § 5 Kodeksu pracy skorzystanie z urlopu wychowawczego w wymiarze, co najmniej jednego miesiąca oznacza wykorzystanie przez rodzica lub opiekuna dziecka urlopu przynależnego tylko jemu. Determinuje to fakt, iż w pierwszej kolejności wykorzystuje się "nieprzenoszalną" część urlopu należną każdemu z rodziców, wynoszącą jeden miesiąc.

Dodatkowy urlop wychowawczy w przypadku niepełnosprawności

W przypadku stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od "podstawowego" urlopu wychowawczego, o którym mowa wyżej, może być udzielony kolejny urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko osiemnastego roku życia. Również w tym przypadku każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego ze względu na niepełnosprawność dziecka. Uprawnienia takiego nie można scedować na drugiego z uprawnionych.

Wyjątkowo 36 miesięcy dla jednego rodzica

Ustawodawca przewidział też odstępstwa od wspomnianej normy. Rodzic dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego w pełnym wymiarze 36 miesięcy, jeżeli:

• drugi rodzic nie żyje,
• drugiemu rodzicowi nie przysługuje władza rodzicielska,
• drugi rodzic został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.

Pełny wymiar urlopu przysługuje także wówczas, gdy dziecko pozostaje pod opieką jednego z opiekunów.

Wniosek o urlop wychowawczy

Urlopu wychowawczego udziela się na wniosek pracownika, co oznacza, iż ma on charakter fakultatywny. Pracodawca jest związany terminowo złożonym wnioskiem w sprawie urlopu wychowawczego. Dokument powinno się złożyć w formie pisemnej na dwa tygodnie przed rozpoczęciem okresu, w którym pracownik zamierza korzystać z urlopu. Jeżeli wniosek zostanie złożony bez zachowania dwutygodniowego terminu, to pracodawca udziela urlopu nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia przez pracownika wniosku.

 Prawidłowo wypełniony wniosek o urlop wychowawczy powinien zawierać:

• datę rozpoczęcia i zakończenia urlopu,
• okres urlopu, który dotychczas został wykorzystany na dane dziecko,
• liczbę części urlopu wychowawczego, z których dotychczas skorzystano na dane dziecko.

Do tak wypełnionego wniosku dołącza się pisemne oświadczenie drugiego rodzica lub opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu we wnioskowanym okresie, a w innym przypadku, pisemne oświadczenie o okresie, w którym zamierza on jednocześnie korzystać z tego urlopu. Brak takiego wymogu następuje w sytuacji, gdy drugi rodzic nie jest uprawniony do urlopu wychowawczego z powodu ograniczenia albo pozbawienia go władzy rodzicielskiej lub ograniczenia albo zwolnienia go z opieki, a także gdy zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania takiego oświadczenia. W wyżej wymienionych sytuacjach do wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego dołącza się odpowiednio:

• prawomocne orzeczenie sądu o ograniczeniu drugiemu rodzicowi władzy rodzicielskiej albo o pozbawieniu drugiego rodzica władzy rodzicielskiej,
• prawomocne orzeczenie sądu o ograniczeniu albo zwolnieniu z opieki drugiego opiekuna dziecka,
• dokumenty lub pisemne oświadczenie, potwierdzające, że zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania pisemnego oświadczenia drugiego rodzica lub opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku.

Uprawniony podmiot składający wniosek o urlop wychowawczy w wymiarze pełnych 36 miesięcy lub część urlopu, która łącznie z poprzednimi daje 36 miesięcy, ujmuje we wniosku oświadczenie wyjaśniające podstawy, na jakich ubiega się o pełny jego wymiar, a ponadto dołącza:

• akt zgonu tego rodzica, w sytuacji gdy drugi rodzic nie żyje,
• jeżeli drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska - prawomocne orzeczenie sądu o ubezwłasnowolnieniu tego rodzica, dokument potwierdzający jego niepełnoletność, gdy rodzice dziecka nie są małżeństwem, albo prawomocne orzeczenie sądu o ustaleniu ojcostwa, w którym sąd nie przyznał ojcu władzy rodzicielskiej,
• jeżeli drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu - prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu go władzy rodzicielskiej albo o jej ograniczeniu lub zawieszeniu,
• prawomocne orzeczenie sądu o przyznaniu opieki nad dzieckiem jednemu opiekunowi albo o zwolnieniu drugiego opiekuna z opieki, w przypadku gdy dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna

W razie złożenia wniosku o urlop z tytułu niepełnosprawności dziecka wymagane jest orzeczenie potwierdzające tę niepełnosprawność.

Okres wykorzystania urlopu wychowawczego

Pracodawca udziela urlopu wychowawczego na okres wskazany przez pracownika we wniosku. Nie ma wymogu, aby urlop wychowawczy musiał przypadać bezpośrednio po urlopach zawiązanych z opieką nad małym dzieckiem (podstawowym i dodatkowym macierzyńskim albo na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskim), a także mieć charakteru ciągłego.

Rezygnacja z urlopu

Zakończenie urlopu wychowawczego ma miejsce z reguły z upływem okresu, na który został udzielony danemu pracownikowi przez pracodawcę. Zatrudniony jest ponadto władny zrezygnować wcześniej z urlopu wychowawczego i to bez podawania przyczyn w tym zakresie oraz za zgodą pracodawcy może podjąć niezwłocznie pracę. Jeśli pracodawca nie wyraża zgody na wcześniejsze, bezzwłoczne podjęcie pracy, to rezygnacja z urlopu wychowawczego jest możliwa po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy, najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy. Jest to podyktowane względami organizacyjnymi pracodawcy, dotyczącymi przygotowania odpowiedniego stanowiska pracy, do którego dany pracownik, zgodnie z wiążącą strony umową, ma prawo powrócić.

Odmowa zatrudnienia pracownika po powrocie z urlopu

Odmowa ponownego zatrudnienia pracownika w tym terminie, powoduje, że służy mu roszczenie o:

• dopuszczenie do pracy oraz
• wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy, jeżeli wykaże gotowość do jej świadczenia (por. art. 81 § 1 Kodeksu pracy w zw. z art. 186³-186⁴).

Wycofanie wniosku o udzielenie urlopu

Od opisanej wyżej rezygnacji należy odróżnić wycofanie wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego. Pracownik ma prawo wycofać przedmiotowy wniosek nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem tego urlopu[3]. W ten sposób nie dojdzie do wykorzystania żadnej z pięciu możliwych części, na które można podzielić urlop wychowawczy.

Skrócenie urlopu przez pracodawcę

Pracodawca może również doprowadzić do "skrócenia" urlopu wychowawczego, jeżeli stwierdzi, że pracownik zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem albo, że z urlopu wychowawczego korzystają w tym samym czasie, ale ponad okres 4 miesięcy, oboje małżonkowie lub opiekunowie dziecka. W takim przypadku może bowiem odwołać pracownika z urlopu i zażądać, aby ten stawił się do pracy.

Termin stawienia się do pracy określa pracodawca, przy czym nie może być on krótszy niż 3 dni od wezwania i nie dłuży niż 30 dni od dnia powzięcia wiadomości o tym niezgodnym z art. 186 ² § 1 i 2 kodeksu pracy zachowaniu pracownika. Jeżeli pracownik kwestionuje powyższe podstawy odwołania, to może domagać się przed sądem pracy ustalenia (w trybie art. 189 Kodeksu Postępowania Cywilnego), że urlop wychowawczy był wykorzystywany zgodnie z zasadami określonymi w komentowanych przepisach. Bezzasadne uchylanie się pracownika od podjęcia pracy po skróconym okresie urlopu wychowawczego może skutkować rozwiązaniem przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 52 Kodeksu pracy.[4]

Praca na urlopie wychowawczym

Osoby korzystające z urlopu wychowawczego mogą podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy. Osoba taka ma również możliwość rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej. Nie ma także przeszkód prawnych do tego, aby pracownik w tym właśnie czasie podjął, czy kontynuował naukę lub szkolenie. W przypadku zatrudnienia u innego pracodawcy pracownik nie ma obowiązku informować o podjęciu pracy zarobkowej ani uzyskiwać zgody dotychczasowego pracodawcy na podjęcie dodatkowej aktywności zawodowej.

Ważne by pamiętać, że przebywanie na urlopie wychowawczym nie zwalnia jednak z obowiązku zachowania lojalności wobec pracodawcy. W razie podpisania tzw. umowy lojalnościowej pracownik nie może więc prowadzić własnej działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, ani też nie może pracować lub świadczyć usług na rzecz podmiotu prowadzącego tego rodzaju działalność. Świadczenie pracy w trakcie urlopu wychowawczego może być realizowane zarówno w oparciu o umowę o pracę jak i umowę cywilnoprawną.

Warunkiem sine qua non do podjęcia pracy, działalności czy nauki na urlopie wychowawczym jest brak możliwości wyłączenia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. „ (…)podjęcie zatrudnienia w okresie korzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego jest dopuszczalne wyjątkowo wtedy, gdy nie doprowadzi do wyłączenia możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Ocena co do możliwości sprawowania przez pracownika osobistej opieki nad dzieckiem musi odnosić się do czasu podjętej pracy, a nie do całego okresu urlopu wychowawczego.(…)”[5]

Za taką okoliczności może być więc uznane podjęcie zatrudnienia u innego pracodawcy w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywanie umowy zlecenia lub umowy o dzieło poza domem w znacznej liczbie godzin, czy wyjazd za granicę w celach zarobkowych. Sprawowaniu osobistej opieki nad dzieckiem niewątpliwie nie zaszkodzi praca na niewielką część etatu, wykonywanie pracy w domu, czy pomoc w działalności gospodarczej drugiego małżonka. Dodatkowo należy pamiętać, że osoby przebywające na urlopie wychowawczym, które otrzymują dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z takiego urlopu, nie mogą podjąć pracy w jego trakcie, jeśli nie chcą stracić prawa do tego dodatku. Dodatek ten nie przysługuje bowiem osobie, która podjęła lub kontynuuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. W związku z tym można spotkać w literaturze pogląd, że jeśli w okresie urlopu wychowawczego pracownik na podstawie art. 186² § 1 podejmuje pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy u swojego pracodawcy, to w pozostałym zakresie korzysta z urlopu wychowawczego.[6]

Jeżeli pracodawca ustali, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, wówczas ma prawo wezwać go do stawienia się do pracy. W piśmie skierowanym do takiej osoby pracodawca musi wskazać powody tego wezwania.

Obniżenie wymiaru czasu pracy

W oparciu o art. 186⁷§ 1 Kodeksu pracy pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż 1/2 pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Na pracodawcy ciąży obowiązek uwzględnienia wniosku pracownika. Jeśliby zatrudniony podał niższy niż dozwolony wymiar czasu pracy, pracodawca obniża wymiar do połowy pełnego wymiaru czasu pracy. Dopuszcza się również możliwość zastosowania niższego wymiaru zaproponowanego przez pracownika.

Kodeks pracy w art. 186⁸ zapewnia ochronę stosunku pracy po złożeniu wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy. W takiej sytuacji pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w oznaczonym okresie. Okres ochrony liczy się od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy. Czas ten nie może być dłuższy niż 12 miesięcy. 

Regulacje prawne chronią pracownika przed rozwiązaniem w tym czasie umowy o pracę. Pracodawca ma taką możliwość  tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Ponadto u pracodawcy zatrudniającego co najmniej 20 pracowników można wypowiedzieć umowę o pracę w chronionym terminie 12 miesięcy na podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy

Aby obniżyć wymiar czasu pracy, osoba zatrudniona sporządza pisemny wniosek, który dostarcza pracodawcy na 2 tygodnie przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Pracownik precyzuje we wniosku wymiar czasu pracy, w jakim zamierza pracować oraz czas jego obowiązywania. Jeśli wniosek zostanie złożony bez dochowania terminu, pracodawca obniży wymiar czasu pracy nie później niż z dniem upływu 2 tygodni od dnia złożenia wniosku.

Zasiłek rodzinny i dodatek wychowawczy

Do dnia 30.4.2004 r. problematyka zasiłków wychowawczych była regulowana ustawą z dnia 1.12.1994 r. o zasiłkach rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.). Ustawa ta została uchylona i  zastąpiona przez ustawę z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.; dalej ŚwiadRodzU), która weszła w życie z dniem 1.5.2004 r.

Celem weryfikacji systemu zaopatrzenia rodzinnego było w szczególności uporządkowanie i scalenie niektórych dotychczasowych tytułów wypłat przez przyjęcie zasady jednego zasiłku (zamiast dotychczas stosowanych wielu zasiłków), a mianowicie zasiłku rodzinnego, do którego, zależnie od okoliczności, mogą przysługiwać dodatki będące odpowiednikiem wypłacanych wcześniej zasiłków. Trzeba podkreślić, że dodatki nie są świadczeniem samoistnym. Ich przyznanie uzależnione jest w każdym przypadku od spełnienia warunków nabycia prawa do zasiłku rodzinnego. Jednym z takich dodatków do zasiłku rodzinnego jest dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego potocznie nazywany dodatkiem wychowawczym.

Jest to świadczenie krótkoterminowe o charakterze zaopatrzeniowym, przysługującym osobie korzystającej z urlopu wychowawczego. Dodatek ten stanowi kontynuację zasiłku macierzyńskiego. Różni się jednak od niego w sposób podstawowy. Funkcją zasiłku macierzyńskiego jest bowiem wyrównanie utraconego dochodu. Natomiast dodatek wychowawczy stanowi jedynie wsparcie rodziny, do której należy osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem lub dla tej osoby i dziecka, jeżeli wychowuje ona dziecko samotnie. Wypłaca się go w wysokości kwotowej niezależnie od poprzednich zarobków osoby uprawnionej, podobnie jak zresztą inne świadczenia rodzinne przewidziane ustawą.

Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego należy się matce lub ojcu, opiekunowi prawnemu dziecka lub opiekunowi faktycznemu dziecka, jeśli dziecko pozostaje pod jego rzeczywistą opieką, uprawnionemu do urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres:

• 24 miesięcy kalendarzowych
• 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu
• 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.[7]

Jeśli oboje z rodziców bądź opiekunów prawnych dziecka jednocześnie korzysta z urlopu wychowawczego, przysługuje im tylko jeden dodatek.

Dodatek nie przysługuje, jeśli:

• uprawniony bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego pozostawał w zatrudnieniu przez okres krótszy niż 6 miesięcy;
• uprawniony podjął lub kontynuuje zatrudnienie albo inną pracę zarobkową w okresie korzystania z urlopu wychowawczego;
• dziecko umieszczono w placówce gwarantującej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu, za wyjątkiem dziecka przebywającego w zakładzie opieki zdrowotnej, 
• z opieki korzysta dziecko umieszczone w żłobku albo w przedszkolu, z wyjątkiem dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności przebywającego w żłobku albo w przedszkolu z powodów terapeutycznych,
• oraz dziecka przebywającego w zakładzie opieki zdrowotnej, za wyjątkiem zakładów opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych, również w innych sytuacjach zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem,
• w pozostałych przypadkach zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem,
• korzysta z zasiłku macierzyńskiego w trakcie urlopu wychowawczego.

Wysokość wspomnianego dodatku wynosi 400, 00 zł miesięcznie.[8]

Przy ustalaniu prawa do dodatku do zasiłku weryfikacji poddawane są dochody wszystkich członków rodziny uzyskane w roku poprzedzającym okres zasiłkowy. Uwzględnia się również sytuację opisaną w art. 3 pkt 23 i 24 ustawy o świadczeniach rodzinnych[9] – utratę bądź uzyskanie dochodu.

1. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 czerwca 1998 r., III AUa 296/98, OSA 199/5/28
2. M. Włodarczyk, (w:) Baran K. W. (red.), Ćwiertniak B.M., Driczinski S., Góral Z., Kosut A., Perdeus W., Piątkowski J., Skąpski M., Tomaszewska M., Włodarczyk M., Wyka T. Kodeks pracy. Komentarz. LEX 2012. Komentarz bieżący do art. 186 k. p.
3. Wydawnictwo Wolters Kluwer, Prawo pracy 2009, Warszawa 2009, s.713
4. Wyrok SN z 22.11.2001 r., I PKN 700/00, OSNP 2003, Nr 21, poz. 517
5. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 marca 2011, ( I OSK 2006/10)
6. A. Hintz, J. Skoczyński, Kodeks pracy. Komentarz, Komentarz do art.1867 k.p. i uwaga 1 do art. 1862 k.p., LEX 2011
7. J.Pędzich, E.więckowska-Meisner, Świadczenia w razie choroby i macierzyństwa oraz świadczenia rodzinne, Warszawa 2006, s.160
8. Dane za stroną internetową: http://www.mpips.gov.pl
9. Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2003 r., Nr 228 poz. 2255 z późn. zm.).