Urlop wychowawczy 2022

Urlop wychowawczy w 2022 roku – co to jest?

Urlop wychowawczy w Polsce w 2022 roku przyznaje się na dotychczasowych zasadach. Jest to uprawnienie rodzicielskie uregulowane w Kodeksie pracy. Urlop wychowawczy przyznaje się w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem rodzicom lub opiekunom prawnym dziecka. Komu przysługuje urlop wychowawczy? Zgodnie z art. 186 § 1 Kodeksu pracy uprawnienie to przysługuje pracownikowi zatrudnionemu co najmniej 6 miesięcy. Do okresu zatrudnienia wlicza się także poprzednie okresy zatrudnienia czyli wcześniejsze umowy albo pracę u poprzedniego pracodawcy. Czas urlopu wychowawczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. W trakcie trwania urlopu wychowawczego pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę. Ochrona ta liczy się już od momentu złożenia wniosku o urlop. Istnieją jednak dwa wyjątki, kiedy pracodawca może rozwiązać umowę w czasie urlopu wychowawczego:

• ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
• gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Co istotne, po powrocie z urlopu wychowawczego pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeśli jest to niemożliwe (np. likwidacja stanowiska pracy) - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem korzystania z urlopu lub na innym stanowisku, które odpowiada jego kwalifikacjom zawodowym. Wynagrodzenie za taką pracę nie może być niższe od wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed urlopem.

Ile trwa urlop wychowawczy?

Urlop wychowawczy trwa maksymalnie 36 miesięcy czyli 3 lata. Na uwagę zasługuje fakt, ze nie trzeba wykorzystywać go w pełnym wymiarze. To od pracownicy czy pracownika zależy, z ilu miesięcy na opiekę nad dzieckiem skorzysta.

Limit wynosi 36 miesięcy łącznie na rodziców. Oznacza to, że wspólnie mogą wykorzystać maksymalnie 36 miesięcy czyli np. matka 2 lata i ojciec 1 rok. Jednak należy zaznaczyć, że każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z pełnej puli 36 miesięcy. Zgodnie z powyższym jedna osoba może maksymalnie skorzystać z 35 miesięcy urlopu, ponieważ 1 miesiąc zawsze przysługuje tej drugiej osobie. Nie może ona zrzec się tego miesiąca na rzecz drugiej.

Rodzice lub opiekunowie prawni dziecka mogą jednocześnie korzystać z urlopu wychowawczego ( w tym samym czasie), ale wykorzystywany wymiar mnoży się wówczas razy dwa. Jak długo można przebywać razem na urlopie wychowawczym? W takiej sytuacji urlop może trwać maksymalnie 18 miesięcy.

Wyjątki! Kiedy jeden rodzic dziecka (lub opiekun prawny) ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy? Wymienia się 4 przypadki: drugi rodzic dziecka nie żyje, drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska, drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu, dziecko pozostaje pod opieką jednego opiekuna prawnego.

Części urlopu wychowawczego

Urlop wychowawczy można wykorzystać jednorazowo lub w częściach. Kodeks pracy przewiduje limit 5 części. Liczbę części urlopu wyznacza liczba złożonych wniosków o urlop wychowawczy. Czy można przedłużyć urlop wychowawczy? Tak. Jeśli uprawniona osoba złoży wniosek o np. 2 lata urlopu wychowawczego, będzie mogła złożyć kolejny wniosek o np. następne 5 miesięcy. Ważne, aby nie przekroczyć limitu 5 części. Co istotne, liczba wykorzystanych części urlopu rodzicielskiego nieprzypadających bezpośrednio po urlopie macierzyńskim obniża liczbę możliwych do wykorzystania części urlopu wychowawczego.

Pracownik może też przerwać urlop wychowawczy. Są dwa sposoby na rezygnację z urlopu:

1. w każdym czasie – za zgodą pracodawcy;
2. po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy – najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.

Urlop wychowawczy – do kiedy?

Do kiedy można wykorzystać urlop wychowawczy? W świetle KP urlop wychowawczy należy wykorzystać do określonego wieku dziecka, a mianowicie nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Nie jest prawdą więc, że urlop wychowawczy trzeba wykorzystać do ukończenia przez dziecko 6 roku życia. Dziecko może urodzić się np. w styczniu 2022 r., a w takim przypadku z urlopu będzie można skorzystać nie do stycznia 2028 r., a aż do końca grudnia 2028 r.

Ustawodawca przewidział jeszcze jedną sytuację, kiedy urlop można wykorzystać do końca roku, w którym dziecko kończy 18 lat. Dotyczy to sytuacji, gdy z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika (i to niezależnie od urlopu wychowawczego wykorzystanego do 6 lat dziecka). Rodzice w takim przypadku mają prawo do dodatkowych 36 miesięcy urlopu.

Urlop wychowawczy - ile jest płatny?

Urlop wychowawczy to urlop bezpłatny. Dlatego decyzja o skorzystaniu z tego rodzaju urlopu nie należy do najłatwiejszych. Rodzice często stawiają sobie pytanie, czy mogą sobie na to pozwolić ze względów finansowych. Z drugiej strony najbardziej cenią sobie dobro dziecka. Jeśli nie chcą posyłać dziecka do żłobka w wieku 1 roku, nie stać ich na nianię i nikt z najbliższych nie jest w stanie zająć się dzieckiem podczas nieobecności pracujących rodziców, urlop wychowawczy zostaje jedynym rozwiązaniem. Sprawując osobistą opiekę nad dzieckiem w trakcie urlopu wychowawczego, nie otrzymuje się już zasiłku macierzyńskiego, jak to było do tej pory (w czasie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego czy nawet ojcowskiego).

Urlop wychowawczy a zasiłek

Jedyną możliwością otrzymania jakiegokolwiek „wynagrodzenia” za czas urlopu wychowawczego jest tzw. zasiłek z mops lub zasiłek wychowawczy. Właściwie jest to jednak dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie urlopu wychowawczego. "Zasiłek wychowawczy" wynosi 400 zł miesięcznie. Aby go otrzymać, trzeba mieć przede wszystkim ustalone prawo do zasiłku rodzinnego. Warto przytoczyć w tym miejscu, ile wynosi kryterium dochodowe dla zasiłku rodzinnego. Jest to maksymalnie 674 zł netto na członka rodziny (lub 764,00 zł netto, jeżeli w rodzinie jest dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności).

Wniosek o urlop wychowawczy i dokumenty

Aby uzyskać urlop wychowawczy, należy złożyć do pracodawcy pisemny wniosek. Zachowaniem formy pisemnej jest także dokument elektroniczny opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

Termin na złożenie wniosku to minimum 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu wychowawczego? Co do zasady nie. Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do uwzględnienia wniosku pracownika (podstawa prawna – art. 186 § 7 zd. 3 Kodeksu pracy). Jeśli wniosek zostanie złożony później niż na 21 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu, pracodawca udziela urlopu wychowawczego nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku. Urlop wychowawczy może zacząć się wówczas później niż pracownik zamierzał. Od dobrej woli pracodawcy zależy, czy zezwoli na skorzystanie z urlopu od daty wskazanej we wniosku, czy od upływu 21 dni od dnia złożenia dokumentu. 21 dni to czas dla pracodawcy na przygotowanie zastępstwa na czas nieobecności pracownika i odpowiednie zorganizowanie pracy w swoim zakładzie.

Pobierz wzór wniosku o urlop wychowawczy >>>

Istnieje również możliwość wycofania wniosku o urlop wychowawczy, jednak nie później niż na 7 dni przed rozpoczęciem urlopu. Pracownik składa w tym celu pracodawcy pisemne oświadczenie.

Wniosek o urlop wychowawczy i dokumenty, więcej informacji >>>

Urlop wychowawczy a praca

Czy można pracować na urlopie wychowawczym. Kodeks pracy w art. 1862 dopuszcza taką możliwość zarówno u dotychczasowego, jak i u innego pracodawcy. Nie ma przeszkód również do podjęcia innej działalności, nauki czy szkolenia. Jedynym warunkiem jest brak wpływu pracy zarobkowej lub innej działalności na możliwość sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Dla osób pozostających na urlopie wychowawczym z dzieckiem dobrym rozwiązaniem jest praca zdalna np. na umowę zlecenie, która można wykonywać wieczorami.

Natomiast jeśli pracodawca ustali, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem podczas urlopu wychowawczego, wzywa pracownika do stawienia się do pracy we wskazanym przez siebie, jednak nie później niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania. W takiej sytuacji pracodawca może więc przerwać urlop wychowawczy, ponieważ nie spełnia on wówczas swojej funkcji.

Urlop wychowawczy a obniżenie wymiaru czasu pracy

Osoby uprawnione do urlopu wychowawczego mogą skorzystać z innego uprawnienia rodzicielskiego, jakim jest obniżenie wymiaru czasu pracy. Taki mechanizm może być idealny dla osób, które nie chcą całkowicie rezygnować z pracy po urlopie rodzicielskim, lecz chcą łączyć ją z opieką nad dzieckiem. Maksymalnie można zmniejszyć wymiar etatu do 1/2. 

Urlop wychowawczy po angielsku

Urlop wychowawczy po angielsku to parental leave.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dziennik Ustaw rok 2020 poz. 1320)