Jak wprowadzić pracę zmianową

Praca zmianowa odgrywa znaczącą rolę w wielu sektorach gospodarki. Pozwala ona – przy założeniu istnienia odpowiednich warunków technicznych i organizacyjnych – na optymalne wykorzystanie zasobów ludzkich oraz stanowisk pracy. Co więcej, jest na tyle elastyczna, że umożliwia pracę w każdym systemie czasu pracy oraz w niedzielę i święta.

Jak wybrać odpowiedni dla zakładu pracy okres rozliczeniowy >>

Praca zmianowa zazwyczaj występuje w 3 postaciach:

• systemu nieciągłego z pracą na 2 zmiany, przerwą w nocy i na koniec tygodnia,
• systemu półciągłego z pracą na 3 zmiany i przerwą weekendową,
• systemu ciągłego z pracą przez 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu.

Wprowadzenie pracy zmianowej

Praca zmianowa została zdefiniowana jako wykonywanie pracy według ustalonego rozkładu czasu pracy przewidującego zmianę pory wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni, które jest dozwolone w każdym systemie czasu pracy (art. 128 § 2 pkt 1 i art. 146 k.p.).

Praca zmianowa może być wprowadzona w zakładzie pracy na takich samych zasadach jak systemy czasu pracy, w których występuje. Wymaga się także, aby ten rodzaj pracy został rozplanowany z góry w rozkładzie czasu pracy. Zarówno systemy, jak i rozkłady czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy (art. 150 § 1 k.p.). Zastosowanie systemów skróconego tygodnia pracy oraz pracy weekendowej następuje na podstawie umowy o pracę (art. 150 § 3 k.p.).

Jak udzielać dni wolnych pracownikom pracującym na zmiany >>

Brak jest szczegółowych wymogów co do tego, na jaki okres planuje się konkretne schematy rozkładu czasu pracy. Wydaje się, że w zależności od stopnia skomplikowania organizacji pracy mogą być to okresy zarówno dłuższe (np. miesiąc, okres rozliczeniowy), jak i krótsze (tydzień, doba). Istotne jest, aby przewidziana dla nich pora rozpoczęcia wykonywania pracy i jej zakończenia zmieniała się po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni.

WAŻNE!

Warunkiem wprowadzenia pracy zmianowej jest także wykonywanie jej co najmniej przez 2 pracowników. Systemu tego nie wprowadza się dla jednej osoby, o czym świadczy użycie liczby mnogiej w art. 128 § 2 pkt 1 k.p.

Wątpliwości budzi pominięcie przez ustawodawcę wymogu, aby praca zmianowa wiązała się z koniecznością zastępowania pracowników na ich stanowiskach w celu zapewnienia ciągłości obsługi danego stanowiska. Brak tego elementu powoduje niedostosowanie polskiego przepisu do dyrektywy 2003/88/WE. Przez pracę zmianową należy rozumieć „każdą formę organizacji pracy w systemie zmianowym, zgodnie z którą pracownicy zmieniają się na tych samych stanowiskach pracy według określonego harmonogramu, łącznie z systemem następowania po sobie, który może mieć charakter nieprzerwany lub przerywany oraz pociąga za sobą konieczność wykonywania pracy przez pracownika o różnych porach w ciągu określonych dni lub tygodni” (art. 2 pkt 5 dyrektywy).

Przykład

Michał C. świadczy pracę w jednym tygodniu w godzinach od 8.00 do 16.00 i w kolejnym tygodniu od 12.00 do 20.00. Na tym stanowisku nie jest zastępowany przez inną osobę. Mając na względzie przepisy unijne, należałoby przyjąć, że w pracy Michała C. nie występuje element zmianowości.