Jak oskładkować ucznia i studenta

W okresie przerwy międzysemestralnej, wakacyjnej itp. zakłady pracy często korzystają z możliwości zatrudniania uczniów i studentów przy pracach sezonowych. Z racji ponoszonych kosztów związanych z ubezpieczeniami społecznymi, ubezpieczeniem zdrowotnym i funduszami pozaubezpieczeniowymi (Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) bardzo korzystne dla pracodawcy jest zawarcie ze studentem czy uczniem umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu.

Umowa zlecenia

Umowa zlecenia jest z reguły odpłatna. Jeżeli jednak strony tak postanowią, może być wykonana nieodpłatnie. Nieodpłatne umowy zlecenia nie stanowią podstawy do zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz opłacania składek. Fakt dokonania zwrotów kosztów przejazdu – w celu wykonania danej umowy – pozostaje bez wpływu na sytuację tych osób w zakresie ubezpieczeń. Kodeks cywilny dopuszcza wprawdzie zawieranie nieodpłatnych umów zlecenia, z tym jednak zastrzeżeniem, że nieodpłatny charakter umowy musi wynikać z postanowień tej umowy.

Umowa zlecenia czy umowa o pracę>>

Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się je wykonać bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie, które stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Umowa zlecenia powinna zawierać m.in.:

• oświadczenie zleceniobiorcy o tym, czy ma inne tytuły do objęcia ubezpieczeniami społecznymi,

• oświadczenie zleceniobiorcy, czy chce przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego,

• zasady wynagrodzenia.

Uczniowie i studenci na umowie zlecenia

Ustawodawca w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych określił, że studenci i uczniowie gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych do ukończenia 26. roku życia nie są obejmowani ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi ani obowiązkowo, ani dobrowolnie z tytułu wykonywania umowy zlecenia, umowy agencyjnej ani umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

---

W przypadku studentów i uczniów nie ma znaczenia, czy szkoła lub uczelnia, do której uczęszczają, jest szkołą publiczną czy prywatną, nie ma również znaczenia to, czy nauka odbywa się w systemie dziennym, wieczorowym lub zaocznym.

Do celów ubezpieczeń społecznych uznaje się, że do 31 sierpnia każdego roku uczniem jest osoba, która kontynuuje naukę w tej samej szkole, ukończyła szkołę i rozpoczyna naukę w szkole, w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września, ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki. To rozwiązanie dotyczy zarówno uczniów, którzy od września kontynuują naukę w tej samej szkole, jak i tych, którzy kończą naukę, np. uczeń po ukończeniu liceum – do 31 sierpnia danego roku posiada status ucznia. Do celów ubezpieczeniowych uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych traktuje się jak uczniów szkół ponadpodstawowych.

Młodociani pracownicy nie mogą pracować w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej>>

Reasumując, uczniowie, którzy po ukończeniu szkoły ponadpodstawowej wykonują pracę na podstawie umowy zlecenia do 31 sierpnia roku, w którym ukończyli tę naukę, traktowani są jak uczniowie i tym samym nie podlegają ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Natomiast w okresie od 1 września tego samego roku osoby te w przypadku niepodjęcia dalszej nauki (np. studiów), z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Przykład

Uczeń 4. klasy technikum po zakończeniu nauki – od 1 sierpnia do 1 października – wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia. Osoba ta nie kontynuuje nauki w szkole wyższej. A zatem – zgodnie z wyżej podanym wyjaśnieniem – osoba ta do 31 sierpnia nie podlega ubezpieczeniom społecznym (ma jeszcze status ucznia). Natomiast od 1 września podlega z tytułu umowy zlecenia ubezpieczeniom społecznym na ogólnych zasadach. Zleceniodawca powinien więc zgłosić tego ucznia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA w terminie do 7 września (czyli w ciągu 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych).

Zgodnie z przepisami ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym studentem jest osoba kształcąca się:

• na studiach pierwszego stopnia (studia licencjackie lub inżynierskie kończące się uzyskaniem tytułu licencjata lub inżyniera),

• na studiach drugiego stopnia (studia magisterskie kończące się uzyskaniem tytułu magistra lub równorzędnego),

• na jednolitych studiach magisterskich (studia magisterskie, na które przyjmowani są kandydaci posiadający świadectwo dojrzałości, kończące się uzyskaniem tytułu magistra lub tytułu równorzędnego).

Osoba jest studentem do daty ukończenia studiów, tj. do daty złożenia przez studenta ostatniego wymaganego planem studiów egzaminu – w przypadku kierunków lekarskiego, lekarsko-dentystycznego i weterynarii, zaliczenia przez studenta ostatniej, przewidzianej w planie studiów praktyki – w przypadku kierunku farmacja, bądź do daty skreślenia z listy studentów.

---

WAŻNE!

Zwolniony z obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia jest każdy student do ukończenia 26 lat, bez względu na obywatelstwo i kraj odbywania studiów.

Inna jest sytuacja studenta zleceniobiorcy w zakresie obejmowania ubezpieczeniami społecznymi, który pozostaje w stosunku pracy ze swoim zleceniodawcą. Wówczas przychód uzyskany przez studenta z tytułu umowy zlecenia podlega oskładkowaniu tak, jak przychód ze stosunku pracy.

Studentem nie jest osoba kształcąca się na studiach podyplomowych i w przypadku wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ubezpieczeniu wypadkowemu podlega, jeżeli wykonuje pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę. Ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne.

Kiedy uczniowie i studenci pracujący na zlecenie nie podlegają ubezpieczeniom>>

Ubezpieczenie zdrowotne

Obowiązek podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu określają przepisy ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.). Studenci i uczniowie wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu wykonywania pracy na tej podstawie. Ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają oni jako członkowie rodziny osoby podlegającej temu ubezpieczeniu. Są wówczas zgłaszani do tego ubezpieczenia przez jednego z rodziców, które np. z tytułu pozostawania w stosunku pracy podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu.

Podstawa prawna:

• ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),

• ustawa z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (DzU nr 164, poz. 1365 ze zm.).