Kasa zapomogowo-pożyczkowa - jakie zmiany od 1 stycznia 2019 r.

Pracodawcy mają możliwość utworzenia pracowniczej kasy zapomogowo- pożyczkowej. Celem funkcjonowania kasy jest udzielanie jej członkom pomocy materialnej. Ta pomoc może mieć postać długoterminowych lub krótkoterminowych pożyczek i zapomóg. Kapitałem kasy są wpłaty jej członków. Od 1 stycznia 2019 r. członkami kasy mogą być osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy.

Na możliwość utworzenia u pracodawcy kasy zapomogowo-pożyczkowej wskazuje ustawa o związkach zawodowych (art. 39 ustawy o związkach zawodowych). Natomiast podstawowe zasady funkcjonowania kasy określa rozporządzenie w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (dalej: rozporządzenie w sprawie kas). Przepisy tego rozporządzenia są uzupełniane przez statuty (lub regulaminy) obowiązujące u pracodawcy, zawierające szczegółowe warunki działalności kasy i udzielania wsparcia z jej środków.

Kto może utworzyć kasę i być jej członkiem od 1 stycznia 2019 r.

Od 1 stycznia 2019 r. definicja osoby, która może być członkiem kasy zapomogowo-pożyczkowej, jest szersza. Od tego dnia bowiem prawo do członkostwa w kasie mają osoby wykonujące pracę zarobkową. Należy przez to rozumieć nie tylko pracownika (osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę), ale też osobę świadczącą pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy. Ponadto od 1 stycznia 2019 r. pojęcie "zakład pracy" zostało zastąpione określeniem "pracodawca".

Przez pracodawcę należy rozumieć pracodawcę w rozumieniu art. 3 Kodeksu pracy, czyli jednostkę organizacyjną choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną jeżeli zatrudniają one pracowników oraz jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają one inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową, niezależnie od podstawy tego zatrudnienia (art. 39 ust. 1 w zw. z art. 1¹ pkt 1-2 ustawy o związkach zawodowych).

Wskazana zmiana pojęć ma znaczenie w kontekście podmiotów uprawnionych do tworzenia i wstępowania do kasy zapomogowo-pożyczkowej. Pomimo zmian w ustawie o związkach zawodowych rozporządzenie w sprawie kas pozostało bowiem w dotychczasowym brzmieniu - nadal posługuje się sformułowaniami "zakład pracy" i "pracownik". Należy jednak przyjąć, że wskazane rozporządzenie trzeba stosować z uwzględnieniem nowych, obowiązujących obecnie definicji. Przyjęcie innej koncepcji prowadziłoby do nierównego traktowania tych podmiotów.

Polecamy: Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń

Kiedy można utworzyć kasę

Pracownicza kasa zapomogowo-pożyczkowa może być utworzona u pracodawcy, jeśli co najmniej 10 osób wykonujących pracę zarobkową (dotychczas pracowników) zadeklaruje gotowość wstąpienia do kasy (§ 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie kas). Członkami kasy zapomogowo-pożyczkowej mogą być osoby wykonujące pracę zarobkową, emeryci i renciści (byli pracownicy tego pracodawcy lub jego następcy prawnego - w razie przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę na podstawie art. 23¹ Kodeksu pracy), bez względu na przynależność związkową. W sytuacji gdy mniej niż 10 zatrudnionych zadeklaruje członkostwo w kasie zakładowej, możliwe jest utworzenie kasy międzyzakładowej (tworzonej wspólnie przez więcej niż jednego pracodawcę).

Jak przystąpić do kasy

Aby przystąpić do kasy zapomogowo-pożyczkowej, należy złożyć stosowną deklarację, wpłacić wpisowe, a następnie wpłacać osobiście miesięczny wkład członkowski lub wyrazić zgodę na potrącanie wkładu z przysługujących należności z tytułu zatrudnienia.

Wzór oświadczenia członka kasy zapomogowo-pożyczkowej w deklaracji o przystąpieniu do kasy

(…) § 8 Oświadczam, że: będę ściśle przestrzegać przepisów obowiązującego regulaminu, który jest mi znany, uchwał walnego zebrania oraz postanowień władz PKZP*, opłacę wpisowe określone Statutem, deklaruję miesięczny wkład członkowski w wysokości ______ (kwota wynagrodzenia lub jego procent), zgadzam się na potrącenie przez pracodawcę z mojego wynagrodzenia, zasiłków z ubezpieczenia społecznego zadeklarowanych wkładów oraz spłaty udzielanych mi pożyczek i upoważniam Zarząd PKZP do bezpośredniego podejmowania tych należności w zakładzie pracy. Zgoda ta obowiązuje przez cały czas trwania członkostwa, Autopromocja Zatrudnianie cudzoziemców. Procedury i rozliczenia Sprawdź przyjmuję do wiadomości, że wycofanie przeze mnie zgody na potrącenie mi wkładów i spłaty pożyczek spowoduje skreślenie mnie z listy członków PKZP, zobowiązuję się zawiadomić Zarząd PKZP o każdej zmianie mojego miejsca zamieszkania, w razie mojej śmierci wpłacone przeze mnie wkłady członkowskie, po potrąceniu ewentualnego zadłużenia, należy wypłacić __________ (wskazać uprawnioną osobę lub ogólne zasady dziedziczenia).

* PKZP - pracownicza kasa zapomogowo-pożyczkowa

Formy pomocy materialnej udzielanej ze środków kasy i SKOK

W danym zakładzie pracy może działać jedna kasa zapomogowo-pożyczkowa lub SKOK (spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa). Głównym celem działania kasy jest udzielanie członkom pomocy materialnej w formie pożyczek długo- i krótkoterminowych oraz zapomóg, w miarę posiadanych środków, na zasadach określonych w statucie kasy. Z kolei celem spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej jest zapewnienie jej członkom źródła pożyczek zgodnie z ideą finansowej samopomocy. Na podstawie obowiązujących przepisów pracodawca ma pewne obowiązki w zakresie funkcjonowania i tworzenia kasy, w szczególności w zakresie (§ 4 rozporządzenia w sprawie kas):

• zapewnienia pomieszczeń biurowych i odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie pieniędzy,
• transportu pieniędzy z banku,
• prowadzenia księgowości, obsługi kasowej i prawnej,
• dostarczania druków i formularzy,
• dokonania na rzecz kasy i SKOK potrąceń na listach płac, listach wypłat zasiłków z FUS - wpisowego, wkładów miesięcznych czy spłaty pożyczek,
• przyjmowania wpłat wnoszonych przez emerytów i rencistów oraz osoby przebywające na urlopach wychowawczych,
• odprowadzania wpłat na rachunek bankowy kasy lub SKOK,
• informowania przynajmniej raz w roku członków kas o stanie ich wkładów i zadłużeń.

Członkowie kasy mają m.in. prawo do gromadzenia w niej oszczędności według zasad określonych w statucie, korzystania z pożyczek, a także - w razie zdarzeń losowych - do ubiegania się o udzielenie zapomogi.

---

Udzielanie pożyczek

Pożyczka jest udzielana z funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego kasy, który powstaje z wkładów członkowskich i jest przeznaczony na udzielanie pożyczek. Aby uzyskać pożyczkę lub zapomogę finansowaną z kasy, zatrudniony musi złożyć stosowny wniosek. We wniosku powinien wskazać m.in., w jakiej wysokości wnosi o udzielenie pożyczki, wykazać możliwości finansowe jej spłaty i propozycję spłaty pożyczki. We wniosku można także zaproponować poręczycieli. Sposób spłaty pożyczki powinien być określony przez osobę zatrudnioną. Może to być spłata ratalna lub potrącanie określonych kwot z wynagrodzenia. Decyzję o przyznaniu i okresie oraz warunkach spłaty pożyczki lub zapomogi podejmuje zarząd kasy. Do kompetencji zarządu należy też podejmowanie decyzji w sprawie odraczania spłaty pożyczek. Podstawą do udzielenia pożyczki będzie umowa zawarta między osobą zatrudnioną a kasą.

Umowa pożyczki reguluje zasady oraz warunki zwrotu pobranej pożyczki. W sytuacji gdy pracownik deklaruje spłatę pożyczki poprzez potrącanie określonych kwot z wynagrodzenia, w umowie powinno znaleźć się przykładowo postanowienie:

Pożyczkobiorca wyraża zgodę na potrącanie rat pożyczki bezpośrednio przez pracodawcę z należnego wynagrodzenia i innych świadczeń przysługujących w związku z zatrudnieniem.

Jeśli osoba zatrudniona pobierająca pożyczkę z kasy ustanawia poręczycieli, szczegółowe informacje w tym zakresie powinny znaleźć się również w umowie.

Wzór zapisu w umowie pożyczki o zabezpieczeniu spłaty przez poręczycieli

(…) § 9. 1. Poręczyciele oświadczają, iż zostali poinformowani o fakcie zawarcia umowy pożyczki nr _______ pomiędzy Pożyczkodawcą a Pożyczkobiorcą. 2. Na podstawie niniejszej umowy Poręczyciele poręczają w całości do kwoty_________ za opisane w § ___ zobowiązania Pożyczkobiorcy. 3. Poręczenie zostaje udzielone na okres trwania pożyczki, nie dłużej niż do dnia spłaty pożyczki. 4. W przypadku zwłoki Pożyczkobiorcy w wykonaniu zobowiązań wobec Pożyczkodawcy, o których mowa w § ___, Pożyczkodawca prześle Pożyczkobiorcy i Poręczycielom wezwanie do zapłaty, a po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu może żądać od Poręczycieli spełnienia świadczenia. Odpowiedzialność poręczycieli jest solidarna. 5. W przypadku, o którym mowa w ust. 4, Poręczyciele oświadczają, iż wyrażają zgodę na potrącanie ze swojego wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z zatrudnieniem rat pożyczki lub spłaty w całości zadłużenia w przypadku ustania zatrudnienia.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 1¹, art. 39 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 263

• art. 2-3, art. 23¹ ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 917; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2432

• § 1-10, § 28, § 31 rozporządzenia Rady Ministrów z 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy - Dz.U. Nr 100, poz. 502