Kasa zapomogowo-pożyczkowa - jakie zmiany od 1 stycznia 2019 r.

Pracodawcy mają możliwość utworzenia pracowniczej kasy zapomogowo- pożyczkowej. Celem funkcjonowania kasy jest udzielanie jej członkom pomocy materialnej. Ta pomoc może mieć postać długoterminowych lub krótkoterminowych pożyczek i zapomóg. Kapitałem kasy są wpłaty jej członków. Od 1 stycznia 2019 r. członkami kasy mogą być osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy.

Na możliwość utworzenia u pracodawcy kasy zapomogowo-pożyczkowej wskazuje ustawa o związkach zawodowych (art. 39 ustawy o związkach zawodowych). Natomiast podstawowe zasady funkcjonowania kasy określa rozporządzenie w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (dalej: rozporządzenie w sprawie kas). Przepisy tego rozporządzenia są uzupełniane przez statuty (lub regulaminy) obowiązujące u pracodawcy, zawierające szczegółowe warunki działalności kasy i udzielania wsparcia z jej środków.

Kto może utworzyć kasę i być jej członkiem od 1 stycznia 2019 r.

Od 1 stycznia 2019 r. definicja osoby, która może być członkiem kasy zapomogowo-pożyczkowej, jest szersza. Od tego dnia bowiem prawo do członkostwa w kasie mają osoby wykonujące pracę zarobkową. Należy przez to rozumieć nie tylko pracownika (osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę), ale też osobę świadczącą pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy. Ponadto od 1 stycznia 2019 r. pojęcie "zakład pracy" zostało zastąpione określeniem "pracodawca".

Przez pracodawcę należy rozumieć pracodawcę w rozumieniu art. 3 Kodeksu pracy, czyli jednostkę organizacyjną choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną jeżeli zatrudniają one pracowników oraz jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudniają one inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową, niezależnie od podstawy tego zatrudnienia (art. 39 ust. 1 w zw. z art. 1¹ pkt 1-2 ustawy o związkach zawodowych).

Wskazana zmiana pojęć ma znaczenie w kontekście podmiotów uprawnionych do tworzenia i wstępowania do kasy zapomogowo-pożyczkowej. Pomimo zmian w ustawie o związkach zawodowych rozporządzenie w sprawie kas pozostało bowiem w dotychczasowym brzmieniu - nadal posługuje się sformułowaniami "zakład pracy" i "pracownik". Należy jednak przyjąć, że wskazane rozporządzenie trzeba stosować z uwzględnieniem nowych, obowiązujących obecnie definicji. Przyjęcie innej koncepcji prowadziłoby do nierównego traktowania tych podmiotów.

Polecamy: Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń

Kiedy można utworzyć kasę

Pracownicza kasa zapomogowo-pożyczkowa może być utworzona u pracodawcy, jeśli co najmniej 10 osób wykonujących pracę zarobkową (dotychczas pracowników) zadeklaruje gotowość wstąpienia do kasy (§ 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie kas). Członkami kasy zapomogowo-pożyczkowej mogą być osoby wykonujące pracę zarobkową, emeryci i renciści (byli pracownicy tego pracodawcy lub jego następcy prawnego - w razie przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę na podstawie art. 23¹ Kodeksu pracy), bez względu na przynależność związkową. W sytuacji gdy mniej niż 10 zatrudnionych zadeklaruje członkostwo w kasie zakładowej, możliwe jest utworzenie kasy międzyzakładowej (tworzonej wspólnie przez więcej niż jednego pracodawcę).

Jak przystąpić do kasy

Aby przystąpić do kasy zapomogowo-pożyczkowej, należy złożyć stosowną deklarację, wpłacić wpisowe, a następnie wpłacać osobiście miesięczny wkład członkowski lub wyrazić zgodę na potrącanie wkładu z przysługujących należności z tytułu zatrudnienia.

Wzór oświadczenia członka kasy zapomogowo-pożyczkowej w deklaracji o przystąpieniu do kasy

* PKZP - pracownicza kasa zapomogowo-pożyczkowa

Formy pomocy materialnej udzielanej ze środków kasy i SKOK

W danym zakładzie pracy może działać jedna kasa zapomogowo-pożyczkowa lub SKOK (spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa). Głównym celem działania kasy jest udzielanie członkom pomocy materialnej w formie pożyczek długo- i krótkoterminowych oraz zapomóg, w miarę posiadanych środków, na zasadach określonych w statucie kasy. Z kolei celem spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej jest zapewnienie jej członkom źródła pożyczek zgodnie z ideą finansowej samopomocy. Na podstawie obowiązujących przepisów pracodawca ma pewne obowiązki w zakresie funkcjonowania i tworzenia kasy, w szczególności w zakresie (§ 4 rozporządzenia w sprawie kas):

• zapewnienia pomieszczeń biurowych i odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie pieniędzy,
• transportu pieniędzy z banku,
• prowadzenia księgowości, obsługi kasowej i prawnej,
• dostarczania druków i formularzy,
• dokonania na rzecz kasy i SKOK potrąceń na listach płac, listach wypłat zasiłków z FUS - wpisowego, wkładów miesięcznych czy spłaty pożyczek,
• przyjmowania wpłat wnoszonych przez emerytów i rencistów oraz osoby przebywające na urlopach wychowawczych,
• odprowadzania wpłat na rachunek bankowy kasy lub SKOK,
• informowania przynajmniej raz w roku członków kas o stanie ich wkładów i zadłużeń.

Członkowie kasy mają m.in. prawo do gromadzenia w niej oszczędności według zasad określonych w statucie, korzystania z pożyczek, a także - w razie zdarzeń losowych - do ubiegania się o udzielenie zapomogi.