Demografia Polski nie pozostawia złudzeń. Trzeba aktywować zawodowo osoby w wieku 18-24 lat, 50-64 lat i kobiety w wieku produkcyjnym

• Demografia Polski a rynek pracy
• Starzenie się społeczeństwa, spadek liczby osób w wieku produkcyjnym i napływ imigrantów
• Co może pomóc?
• Kobiety w wieku produkcyjnym, osoby w wieku 50-64 lat i osoby w wieku 18-24 lat
• Emerytura nie musi oznaczać końca pracy
• Uprawnienia dla pracowników 50+
• PIT-0 dla seniora
• Praca najmłodszych pracowników łączona z nauką
• Imigranci na polskim rynku pracy
• Robotyzacja pomoże przy podaży pracy

Demografia Polski a rynek pracy

Co wynika z najnowszego raportu Rządowej Rady Ludnościowej "Sytuacja demograficzna Polski"? Domografia negatywnie wpływa na polski rynek pracy. Kluczowe znaczenie może mieć rozwój i popularyzacja elastycznych form pracy. Trzeba podjąć działania zmierzające do lepszego wykorzystania potencjalnych zasobów pracy, szczególnie wśród osób najmłodszych i najstarszych oraz kobiet w wieku reprodukcyjnym, a także wydłużenia aktywności zawodowej osób już pracujących

Starzenie się społeczeństwa, spadek liczby osób w wieku produkcyjnym i napływ imigrantów

- Zmiany demograficzne na rynku pracy w Polsce polegają na jednoczesnym starzeniu się populacji Polski i spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym oraz napływie imigrantów, który częściowo kompensuje negatywne efekty zmian struktur wieku. Jednak w dłuższej perspektywie napływ migracyjny nie wystarczy, aby zniwelować powiększające się luki w zasobach pracy. Ograniczenie tych efektów wymaga działań zmierzających do lepszego wykorzystania potencjalnych zasobów pracy, szczególnie wśród osób najmłodszych i najstarszych oraz kobiet w wieku reprodukcyjnym, a także wydłużenia aktywności zawodowej osób już pracujących - napisano w raporcie.

Co może pomóc?

- Kluczowe znaczenie może mieć rozwój i popularyzacja elastycznych form pracy, lepszy dostęp do usług opiekuńczych i zdrowotnych oraz inwestowanie w uczenie się przez całe życie i nowe kompetencje, jak i stworzenie warunków pracy, które umożliwią zwiększenie i wydłużenie aktywności zawodowej osób z ograniczeniami zdrowotnymi – w tym z niepełnosprawnościami – lub pozostających poza rynkiem pracy z powodu konieczności opieki nad osobami bliskimi - dodano.

Polecamy: Zatrudnienie i aktywizacja zawodowa. Formy wsparcia pracodawców

Kobiety w wieku produkcyjnym, osoby w wieku 50-64 lat i osoby w wieku 18-24 lat

Autorzy raportu zaznaczają, że od wielu lat największym wyzwaniem na rynku pracy pozostaje pełniejsze wykorzystanie potencjalnych zasobów pracy, czyli osób w wieku produkcyjnym. - Wymaga to podjęcia działań zwiększających aktywność zawodową wśród grup, które obecnie charakteryzują się niskim poziomem uczestnictwa w rynku pracy. Największe rezerwy znajdują się wśród kobiet w wieku reprodukcyjnym, osób w wieku 50–59/64 lata oraz najmłodszych osób dorosłych (18–24 lata) - napisano w raporcie.

Jak wskazują autorzy raportu, niska aktywność zawodowa kobiet, zwłaszcza w wieku reprodukcyjnym, wynika często z konieczności godzenia pracy lub dalszego kształcenia z opieką nad dziećmi i osobami zależnymi. - Aby umożliwić kobietom większe uczestnictwo w rynku pracy, konieczne jest nie tylko zapewnienie dostępnych finansowo wysokiej jakości usług opiekuńczo-edukacyjnych, takich jak żłobki i przedszkola, ale także rozwój dostępnych logistycznie i finansowo usług wspierających opiekę nad osobami starszymi czy dorosłymi osobami zależnymi. Usługi opiekuńczo-edukacyjne w okresie wczesnoszkolnym powinny być dostępne także w wakacje, gdyż sumaryczna liczba dni wolnych od nauki szkolnej znacząco przekracza potencjał urlopowy rodziców czy opiekunów prawnych - napisano.

- Migracje wewnętrzne, związane z mobilnością przestrzenną pracowników, jednocześnie utrudniają udział najbliższej rodziny (dziadków) w opiece nad dziećmi i są dodatkowym wyzwaniem dla polityki społecznej. Ważne jest również wprowadzenie bardziej elastycznych form zatrudnienia, takich jak praca na części etatu, elastyczne godziny pracy czy możliwość pracy zdalnej (przynajmniej częściowo), co ułatwi łączenie obowiązków zawodowych z opiekuńczymi i życiem rodzinnym - dodano.

Eksperci wskazują jednocześnie, że należy wspierać większe zaangażowanie mężczyzn w opiekę, np. poprzez zachęty do korzystania z nietransferowalnych urlopów rodzicielskich dla ojców, które przepadają w przypadku ich niewykorzystania. - Takie działania mogą przyczynić się do bardziej równomiernego podziału obowiązków domowych i zwiększenia aktywności zawodowej kobiet - wskazano.

Emerytura nie musi oznaczać końca pracy

Z raportu wynika, że pomimo wzrostu aktywności zawodowej osób w wieku okołoemerytalnym w ostatnich latach, ich uczestnictwo w rynku pracy nadal pozostaje relatywnie niskie w porównaniu z innymi krajami UE. - Nabycie uprawnień emerytalnych nie powinno zatem wiązać się z automatycznym kończeniem aktywności zawodowej przez większość osób, ale wymaga to stworzenia warunków dostosowanych do potrzeb i możliwości zdrowotnych tej grupy. Kluczowe znaczenie mają możliwości dokształcania się, dążenia do poprawy stanu zdrowia tej grupy oraz lepszy dostęp do usług medycznych, w tym rozwój działań profilaktycznych oraz wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego - napisano.

Uprawnienia dla pracowników 50+

- Działania te mogą wymagać większych inwestycji w uczenie się przez całe życie oraz opracowania koncepcji promujących zatrudnienie osób starszych wieku powyżej 50 lat: upowszechnienie elastycznych godzin pracy, dostosowanie stanowisk pracy do ich potrzeb oraz pracowników z niepełnosprawnościami, a także umożliwienie im pracy w mniejszym wymiarze czasu. Niezbędne może okazać się znaczące zwiększenie wydatków na ochronę zdrowia - dodano.

PIT-0 dla seniora

Zdaniem ekspertów, istotne jest odpowiednie informowanie o korzyściach wynikających z przedłużenia aktywności zawodowej w postaci wyższej emerytury, a także możliwości korzystania z ulg podatkowych, tzw. PIT-0 dla seniora.

Praca najmłodszych pracowników łączona z nauką

Młodsze grupy wieku, w szczególności osoby poniżej 25. roku życia, również stanowią ważną rezerwę zasobów pracy, w wprowadzenie bardziej elastycznych form zatrudnienia, takich jak praca dorywcza czy na niepełny etat, może ułatwić młodym ludziom zdobywanie doświadczenia zawodowego bez konieczności rezygnowania z edukacji formalnej.

- Kluczowe jest również zmniejszenie odsetka młodych osób, które nie pracują, nie uczą się i nie uczestniczą w szkoleniach (tzw. NEET). Pomocne w tym mogą być lepsze doradztwo zawodowe przeznaczone dla młodzieży na wcześniejszym etapie (zanim przerwą lub skończą naukę, nie wchodząc na rynek pracy) oraz rozwój programów łączących edukację z pracą. W tej grupie wieku istotnym elementem skutecznego wchodzenia na rynek pracy może być także wsparcie zdrowia psychicznego - napisano. - Ważne jest również wspieranie łączenia pracy i opieki nad dziećmi w przypadku młodych matek oraz większe zaangażowanie urzędów pracy w dotarciu do osób, które pozostają poza rejestrami osób bezrobotnych i tym samym są poza systemem wsparcia. Większy nacisk na aktywizację osób biernych zawodowo powinien ułatwić sięgnięcie do tej rezerwy zasobów pracy - dodano.

Imigranci na polskim rynku pracy

Eksperci zaznaczają, że należy równocześnie lepiej wykorzystywać potencjał imigracji. - Chociaż migracja nie jest długoterminowym rozwiązaniem problemu starzenia się i zmniejszania populacji, to w krótkim i średnim okresie może istotnie łagodzić niedobory podaży pracy. Kluczowe znaczenie ma skuteczne zarządzanie procesami migracyjnymi, w tym z jednej strony rozpoznanie potrzeb – wielkości i struktury popytu na pracę, a z drugiej – wypracowanie rozwiązań umożliwiających poprawne uwzględnienie tej dodatkowej siły roboczej w statystykach rynku pracy - napisano.

- Lepszemu wykorzystaniu potencjału migracyjnego mogą sprzyjać uproszczenie procedur legalizacji pobytu i zatrudnienia imigrantów oraz wspieranie ich integracji poprzez szkolenia językowe, zawodowe i adaptacyjne - dodano.

Robotyzacja pomoże przy podaży pracy

Autorzy raportu zaznaczają, że warto mieć również na uwadze, iż obserwowane obecnie niedobory podaży pracy mogą w średnim i długim okresie zostać częściowo złagodzone przez szybko zachodzące zmiany technologiczne. - Automatyzacja, robotyzacja oraz rozwój sztucznej inteligencji mogą istotnie zmienić zarówno wielkość, jak i strukturę popytu na pracę. W przyszłości bardziej niż sam niedobór pracowników podstawowym wyzwaniem może się okazać dopasowanie struktury podaży pracy do nowo powstających miejsc pracy, wymagających często nowoczesnych kwalifikacji i kompetencji - napisano.

- Dlatego konieczne jest już teraz, oprócz zabiegów mających na celu jak najlepsze wykorzystanie istniejącego potencjału demograficznego, inwestowanie w zdobywanie nowych kompetencji (w tym promowanie kultury uczenia się przez całe życie), przekwalifikowanie pracowników oraz rozwój umiejętności cyfrowych, które mogą stać się niezbędne w gospodarce przyszłości - dodano.

Eksperci wskazują, że ważne jest monitorowanie zmian na rynku pracy, aby polityka publiczna mogła szybko reagować na nowe wyzwania wynikające z transformacji technologicznej. (PAP Biznes)