Wcześniejsza emerytura - praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Wcześniejsza emerytura

Nabycie prawa do emerytury uzależnione jest przede wszystkim od ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, który od 1 stycznia 2013 r. został zróżnicowany w zależności od daty urodzenia wnioskodawcy (np. dla kobiet urodzonych w I kwartale 1953 r. wynosi 60 lat i 1 miesiąc, a dla mężczyzn urodzonych w I kwartale 1948 r. – 65 lat i 1 miesiąc).

Obowiązujące przepisy przewidują jednak nadal różne możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę, choć są one obwarowane licznymi wymogami, które należało spełnić w określonym czasie. Jedna z tych możliwości dotyczy osób, które przez odpowiednio długi okres pracowały w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Warunki, jakie należy spełnić, aby uzyskać wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, są zróżnicowane w zależności od tego, jaki rodzaj pracy wykonywała osoba wnioskująca o to świadczenie. Przepisy przewidują odmienne wymogi dla osób zatrudnionych w szczególnych warunkach oraz dla zatrudnionych w szczególnym charakterze, a w ramach pierwszej grupy ubezpieczonych warunki uzyskania świadczenia uzależnione są od tego, do którego wykazu prac „szczególnych”, a niekiedy również do którego działu w danym wykazie zalicza się wykonywana praca. Dodatkowe obostrzenia zostały też przewidziane dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Polecamy produkt: PIT-y 2015 (książka + CD)

Emerytura z tytułu pracy w wykazie A

Nie każda praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych uprawnia do otrzymania wcześniejszej emerytury. Wykazy prac (A i B), których wykonywanie pozwala na otrzymanie tego świadczenia, zostały przewidziane w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (dalej rozporządzenie w sprawie wieku emerytalnego).

Dla osób zatrudnionych przy pracach wymienionych w wykazie A przepisy przewidują jednakowe warunki uzyskania wcześniejszej emerytury. Osoby te muszą osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet lub 60 lat dla mężczyzn oraz udowodnić okres składkowy i nieskładkowy (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionej w tym wykazie.

Redakcja poleca: Kodeks pracy 2016 z komentarzem + poradnik w prezencie

Należy zaznaczyć, że od pracowników wykonujących prace wymienione w wykazie A nie wymaga się, aby niższy wiek emerytalny został osiągnięty w czasie zatrudnienia lub w określonym czasie od jego ustania.

Marek J. udowodnił 21 lat składkowych oraz 6 lat nieskładkowych, z czego przez 17 lat pracował w budownictwie przy pracach zbrojarskich (wymienionych w dziale V, poz. 4 wykazu A). Z końcem grudnia 2007 r. odszedł do innej lżejszej pracy niebędącej pracą szczególną. W czerwcu 2008 r. ukończył wcześniejszy wiek emerytalny wynoszący 60 lat. Mimo że miało to miejsce już po ustaniu zatrudnienia w szczególnych warunkach, ubezpieczony będzie mógł uzyskać wcześniejszą emeryturę, gdyż spełnił wszystkie wymagane warunki. Z wnioskiem o przyznanie tego świadczenia będzie mógł wystąpić do czasu ukończenia (w sierpniu 2013 r.) powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego dla niego 65 lat i 2 miesiące.

Emerytury pomostowe z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze

Emerytura za pracę z wykazu B

Wykaz B zawiera znacznie węższy katalog prac w szczególnych warunkach, ale na ogół są one bardziej uciążliwe od wymienionych w wykazie A. W związku z tym wcześniejsza emerytura z tytułu wykonywania takiego zatrudnienia przysługuje na ogół po ukończeniu wieku emerytalnego niższego niż 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Jedynie dla pracowników zatrudnionych przy pracach wymienionych w dziale I wykazu B wiek ten może wynieść tyle, ile dla zatrudnionych w wykazie A. To samo dotyczy kobiet wykonujących prace wymienione w dziale II i III wykazu B.

W zależności od rodzaju wykonywanej pracy zróżnicowany jest również wymiar minimalnego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego od pracowników zatrudnionych przy pracach wymienionych w wykazie B. Staż ten wynosi:

• 15 lat dla prac wymienionych w dziale I, II i III wykazu B,
• 10 lat dla prac wymienionych w dziale IV wykazu B, poz.1–7,
• 20 lat dla prac wymienionych w dziale IV wykazu B, poz. 8–9.

Przepisy przewidują jednakowy dla wszystkich osób wykonujących prace wymienione w wykazie B wymagany staż składkowy i nieskładkowy. Staż ten wynosi 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn.

Wysokość emerytury pomostowej

Odmiennie niż w przypadku pracowników wykonujących prace wymienione w wykazie A, jednym z warunków przyznania wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania prac wymienionych w dziale I, II i III wykazu B (tj. w lotnictwie, portach morskich i hutnictwie) jest ukończenie wieku emerytalnego odpowiednio w czasie wykonywania tych prac lub w czasie zatrudnienia, do którego pracownik został skierowany, po zwolnieniu z pracy na statkach żeglugi powietrznej (dla działu I) czy w czasie zatrudnienia, do którego został skierowany stosownie do zaleceń lekarza (dział II i III).

Polecamy: Jak należy płacić składki od umów zlecenia w 2016 r. (PDF)

Należy zaznaczyć, że w przypadku, gdy pracownik wykonujący prace wymienione w dziale I, II albo III wykazu B osiągnął wiek emerytalny w innym czasie niż określony wyżej, może przejść na wcześniejszą emeryturę na zasadach określonych dla pracowników wykonujących prace z wykazu A.

Grzegorz G. udowodnił 25-letni staż składkowy i nieskładkowy, w tym ponad 15 lat zatrudnienia w hutnictwie przy pracach wymienionych w dziale III wykazu B. Mimo ukończenia w grudniu 2003 r. wieku wymaganego do przyznania wcześniejszej emerytury (55 lat) nadal wykonuje powyższe prace i jeszcze nie ubiegał się o to świadczenie. Ponieważ powszechny wiek emerytalny (w jego przypadku 65 lat i 4 miesiące) ukończy dopiero w kwietniu 2014 r., do tego czasu może uzyskać wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Emerytura dla zatrudnionych w szczególnym charakterze

Wcześniejszą emeryturę mogą uzyskać pracownicy zatrudnieni w szczególnym charakterze. Zgodnie z przepisami ustawy emerytalnej, należą do nich:

• pracownicy organów kontroli państwowej,
• pracownicy organów administracji celnej,
• pracownicy wykonujący działalność twórczą lub artystyczną,
• dziennikarze zatrudnieni w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy,
• nauczyciele, wychowawcy lub inni pracownicy pedagogiczni wykonujący pracę nauczycielską,
• żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej,
• pracownicy jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Warunki uzyskania wcześniejszej emerytury przez pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze zostały zawarte w odpowiednich przepisach rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Przepisy te przewidują jednakowy dla wszystkich osób ubiegających się o emeryturę z tytułu wykonywania pracy w szczególnym charakterze staż składkowy i nieskładkowy (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn) oraz staż pracy w szczególnym charakterze (15 lat). Natomiast wymagany wiek emerytalny jest zróżnicowany w zależności od rodzaju pracy i wynosi od 40 lat do 55 lat dla kobiet oraz od 45 lat do 60 lat dla mężczyzn.

Należy nadmienić, że w przypadku funkcjonariusza pożarnictwa wiek emerytalny musi być osiągnięty w czasie pełnienia służby albo w czasie zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu z tej służby. Warunek ten nie jest wymagany, jeżeli funkcjonariusz pożarnictwa został zwolniony ze służby lub z pracy, którą wykonywał po zwolnieniu ze służby w jednostkach ochrony przeciwpożarowej z powodu inwalidztwa.

Zobacz również serwis: Ppoż

Żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej (obecnie Policji), organów bezpieczeństwa publicznego i Służby Więziennej wiek emerytalny muszą osiągnąć w czasie służby wojskowej, w Milicji Obywatelskiej (Policji), w organach bezpieczeństwa publicznego, służby więziennej bądź w czasie zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu z tej służby, bądź w ciągu 5 lat po zwolnieniu ze służby lub ustaniu zatrudnienia.

Funkcjonariusz celny również musi osiągnąć wiek emerytalny w czasie zatrudnienia w organach administracji celnej, a pracownik Najwyższej Izby Kontroli – w czasie zatrudnienia w NIK. Natomiast w przypadku dziennikarzy emerytura przysługuje, mimo że praca dziennikarska nie była wykonywana w dniu ukończenia obniżonego wieku emerytalnego, jeśli jest wykonywana w dniu złożenia wniosku o to świadczenie.

Andrzej J. (urodzony 17 maja 1948 r.) wykonywał pracę dziennikarską w latach 1992–2007. Kilka miesięcy po ustaniu zatrudnienia ukończył wiek emerytalny (60 lat) uprawniający go do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze. W styczniu 2010 r. wrócił do pracy dziennikarskiej i wykonuje ją do dnia dzisiejszego. W listopadzie 2012 r. wystąpił z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę. ZUS przyznał mu to świadczenie. Wnioskodawca udowodnił wymagany staż ubezpieczeniowy (25 lat składkowych i nieskładkowych) oraz staż pracy w szczególnym charakterze (15 lat). Obniżony wiek emerytalny (60 lat) ukończył w czasie, gdy nie wykonywał pracy dziennikarskiej. Ponieważ jednak był zatrudniony jako dziennikarz w dacie zgłoszenia wniosku o emeryturę, ZUS przyznał mu wnioskowane świadczenie.

Warunki uzyskania wcześniejszej emerytury przez osoby zatrudnione w szczególnym charakterze przedstawia tabela.

Kategoria zatrudnionych w szczególnym charakterze	Wymagane warunki
1	2
Funkcjonariusze pożarnictwa	w osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: a) 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn albo b) 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn, jeżeli orzeczono trwałą niezdolność do pełnienia służby w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, w osiągnięcie wieku emerytalnego w czasie pełnienia służby albo w czasie zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu z tej służby (warunek ten nie jest wymagany, jeżeli funkcjonariusz pożarnictwa został zwolniony ze służby lub z pracy, którą wykonywał po zwolnieniu ze służby w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, z powodu inwalidztwa) w udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat służby w jednostkach ochrony przeciwpożarowej przy wykonywaniu czynności o charakterze operacyjno-technicznym.
Żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej (obecnie Policji), organów bezpieczeństwa publicznego i Służby Więziennej	w zwolnienie ze służby w osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie służby wojskowej, w Milicji Obywatelskiej (Policji), w organach bezpieczeństwa publicznego, służby więziennej albo w czasie zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu z tej służby bądź w ciągu 5 lat po zwolnieniu ze służby lub ustaniu zatrudnienia, w udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym co najmniej 15 lat służby.
Funkcjonariusze celni	w osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie zatrudnienia w organach administracji celnej, w udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat pracy w organach administracji celnej.
Wykonujący działalność twórczą i artystyczną (pracownicy oraz prowadzący działalność w tym zakresie)	w osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego dla: – tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera – 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn, – solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych, tresera zwierząt drapieżnych – 45 lat dla kobiet i 50 lat dla mężczyzn, – artysty chóru, żonglera, komika cyrkowego, aktora teatru lalek – 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn, – aktorki, dyrygentki – 55 lat, – muzyka grającego na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operatora obrazu filmowego, fotografika – 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, w udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej.
Dziennikarze	w zatrudnienie w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w agencjach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, w objęcie układem zbiorowym pracy dziennikarzy, w osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej lub wykonywanie takiej pracy w dniu zgłoszenia wniosku o wcześniejszą emeryturę, w udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej.
Pracownicy Najwyższej Izby Kontroli	w osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn w czasie zatrudnienia w Najwyższej Izbie Kontroli, w udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat pracy w Najwyższej Izbie Kontroli.
Nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni	w osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, w udowodnienie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn), w tym co najmniej 15 lat pracy nauczycielskiej wymienionej w art. 1 ustawy – Karta Nauczyciela.

Ustalanie stażu pracy „szczególnej”

Przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ZUS stosuje określone zasady przewidziane w obowiązujących przepisach.

Po pierwsze, pracą „szczególną” może być tylko praca wykonywana w ramach stosunku pracy lub stosunku służby. Nie podlegają zaliczeniu okresy wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze np. w ramach umowy zlecenia lub działalności gospodarczej. Wyjątek dotyczy osób wykonujących własną działalność twórczą lub artystyczną, które mogą przejść na wcześniejszą emeryturę na warunkach przewidzianych dla pracowników zatrudnionych przy takiej działalności.

Drugą istotną zasadą jest zaliczanie do stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tylko tych okresów, w których praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie jest zatem wystarczające zatrudnienie np. na 1/2 lub 1/4 etatu, jak również świadczenie w niektórych dniach (częściach dnia) pracy „szczególnej” oraz wykonywanie przez pozostały okres czasu innego rodzaju obowiązków.

Ponadto ZUS nie zalicza do wymiaru zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy lub zasiłek chorobowy, macierzyński, opiekuńczy lub świadczenie rehabilitacyjne. Nie podlegają też wliczeniu okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego oraz służby wojskowej (bez względu na to, w jakim czasie miały miejsce). Z okresów faktycznego niewykonywania pracy, wyłącznie okresy przebywania na urlopie wychowawczym podlegają wliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Kalkulator stażu pracy

Ustalając 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wymagany do przejścia na emeryturę z tytułu prac wymienionych w wykazie A ZUS zalicza nie tylko okresy wykonywania takich prac (stale i w pełnym wymiarze czasu pracy), ale również:

• okresy pracy górniczej oraz okresy zatrudnienia na kolei wymienione w ustawie emerytalnej,
• okresy wykonywania prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie B oraz
• okresy służby w charakterze funkcjonariusza pożarnictwa, Milicji Obywatelskiej (a obecnie Policji), organów bezpieczeństwa publicznego, Służby Więziennej oraz w charakterze żołnierza zawodowego.

Osoby ubiegające się o emeryturę z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie B, nie mają jednak możliwości doliczenia wymienionych okresów do wymaganego stażu.

Bogusław K. przez 11 lat był zatrudniony w szczególnych warunkach w przemyśle drzewnym (dział VI wykazu A), z czego przez 7 lat w pełnym wymiarze czasu pracy, a przez 4 lata na 1/2 etatu. Po ustaniu zatrudnienia założył własny zakład stolarski. Przez kolejne 5 lat wykonywał taką samą pracę jak wcześniej, tyle że w ramach działalności gospodarczej. Ustalając wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach ZUS zaliczy jedynie 7-letni okres zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Ubezpieczony nie spełni więc jednego z warunków uzyskania wcześniejszej emerytury.

Anna D. przez 17 lat pozostawała w stosunku pracy w przemyśle lekkim (dział VII wykazu A). W tym czasie łącznie przez 2 lata przebywała na zwolnieniach lekarskich, pobierając najpierw zasiłek chorobowy a następnie świadczenie rehabilitacyjne. Ponadto przez rok korzystała z urlopu wychowawczego. Ustalając 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wymagany do przyznania emerytury ZUS nie zaliczy jej 4 lat niewykonywania pracy „szczególnej”. Tym samym ubezpieczona nie spełni warunku stażowego.

Henryk D. w sierpniu 2013 r. zamierza wystąpić z wnioskiem o przyznanie wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Ubezpieczony pracował przez 10 lat w przemyśle chemicznym (przy pracach wymienionych w dziale IV wykazu A). Oprócz tego przez 2 lata był zatrudniony na kolei, a przez 4 lata pełnił służbę w Policji. Wszystkie te okresy zostaną zsumowane przy ustalaniu uprawnień do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Dzięki temu ubezpieczony spełni warunek posiadania co mniej 15 lat takiej pracy.

Sumowanie okresów pracy ,,szczególnej”

Przepisy przewidują możliwość sumowania okresów prac w szczególnych warunkach, ale tylko w sytuacji, gdy wnioskodawca przechodzi na emeryturę z tytułu wykonywania prac wymienionych w wykazie A. W takim przypadku ZUS może doliczyć mu do wymaganego 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach również okresy wykonywania prac zawartych w wykazie B.

Jeśli natomiast pracownik ubiega się o emeryturę z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie B, ZUS uwzględnia w wymaganym stażu pracy „szczególnej” wyłącznie okresy wykonywania prac wymienionych w określonych działach tego wykazu. Nie ma w tym przypadku możliwości doliczenia prac wymienionych w wykazie A.

Przepisy nie przewidują również możliwości sumowania okresów pracy w szczególnych warunkach z pracą w szczególnym charakterze (zob. uchwałę SN z 29 września 2005 r. sygn. akt II UZP 10/05).

Roman D. udowodnił 11 lat pracy jako kierowca autobusu PKS (praca wymieniona w dziale VIII wykazu A). Oprócz tego przez 6 lat pracował w porcie morskim jako operator urządzeń przeładunkowych (praca wymieniona w dziale II, poz. 5 wykazu B). Ubezpieczony nie uzyska prawa do tego świadczenia na warunkach przewidzianych dla pracowników zatrudnionych przy pracach wymienionych w wykazie B, gdyż ZUS nie zaliczy w tym przypadku pracy z wykazu A. Będzie natomiast mógł uzyskać wcześniejszą emeryturę na warunkach przewidzianych dla pracowników wykazu A. Ustalając wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach ZUS zaliczy nie tylko 11-letni okres pracy w charakterze kierowcy autobusu, ale również 6 lat zatrudnienia w porcie morskim.

Barbara G. udowodniła 11 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach (w przemyśle lekkim) oraz 7-letni okres pracy w szczególnym charakterze jako nauczyciel. Ponieważ nie jest możliwe sumowanie okresów pracy w szczególnych warunkach oraz w szczególnym charakterze przy ubieganiu się o wcześniejszą emeryturę, nie spełnia ona wymaganego warunku 15 lat takiej pracy. W związku z tym ZUS odmówi jej przyznania emerytury, jeśli wystąpi z wnioskiem o to świadczenie.

Forum Kadry - ZUS i Płace

Kto może ubiegać się o wcześniejszą emeryturę

Wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą uzyskać wyłącznie osoby, które nie ukończyły jeszcze powszechnego wieku emerytalnego. Dla wszystkich kobiet urodzonych przed 1 stycznia 1952 r. wiek ten wynosi 60 lat, a dla wszystkich mężczyzn urodzonych przed 1 stycznia 1948 r. – 65 lat. Dla pozostałych osób powszechny wiek emerytalny, na mocy nowelizacji ustawy emerytalnej z 11 maja 2012 r., ulega od 1 stycznia 2013 r. stopniowemu wydłużeniu (o 1 miesiąc za każdy późniejszy kwartał urodzenia).

Wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą zatem jeszcze uzyskać kobiety urodzone po 31 grudnia 1952 r. oraz mężczyźni urodzeni po 31 grudnia 1947 r., którzy nie osiągnęli obowiązującego dotychczas powszechnego wieku emerytalnego. Wniosek o wcześniejszą emeryturę muszą zgłosić przed ukończeniem wieku odpowiednio wydłużonego w wyniku nowelizacji z 11 maja 2012r.

Obowiązujące przepisy przewidują dodatkowe wymogi przyznania wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Mogą oni przejść na to świadczenie po spełnieniu wymogów przewidzianych dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., jeżeli:

• wszystkie warunki wymagane do uzyskania tego świadczenia od osób urodzonych przed 1949 r. spełnili do końca 2008 r. (możliwość przewidziana w art. 46 ustawy emerytalnej) lub
• osiągnęli wymagany dla danego rodzaju pracy wcześniejszy wiek emerytalny (bez względu na datę ukończenia tego wieku), a na 1 stycznia 1999 r. posiadali wymagany staż składkowy i nieskładkowy, w tym odpowiedni dla danego rodzaju pracy „szczególnej” staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (możliwość przewidziana w art. 184 ustawy emerytalnej).

W obydwu przypadkach warunkiem przyznania wcześniejszej emerytury jest nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Do niedawna dodatkowym warunkiem przyznania wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej było rozwiązanie stosunku pracy, które dotyczyło pracowników. Nowelizacja ustawy emerytalnej z 11 maja 2012 r. zniosła od 1 stycznia 2013 r. ten warunek jako niezbędny do przyznania wcześniejszej emerytury. Jest to bardzo korzystne rozwiązanie szczególnie dla tych osób, które nie mają pewności co do tego, czy wykonywana przez nich praca była istotnie pracą w szczególnych warunkach. W związku ze zmianą przepisów będą one mogły swobodnie zdecydować o kontynuowaniu lub przerwaniu zatrudnienia po uznaniu przez ZUS dokumentów potwierdzających pracę „szczególną” i wydaniu pozytywnej decyzji przyznającej wcześniejszą emeryturę. Należy jednak podkreślić, że nadal takie osoby będą musiały zwolnić się z pracy w celu pobierania tego świadczenia. W stosunku do wszystkich emerytur przyznanych na wniosek (w tym również wcześniejszych) obowiązuje bowiem cały czas art. 103a ustawy emerytalnej, przewidujący zawieszenie prawa do tego świadczenia w razie kontynuowania stosunku pracy nawiązanego przed przejściem na emeryturę.

Hanna J. (ur. 20 grudnia 1953 r.) do 31 grudnia 2008 r. udowodniła 21-letni staż składkowy i nieskładkowy, w tym 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, wymienionej w wykazie A. W listopadzie 2008 r. ukończyła też obniżony wiek emerytalny wynoszący 55 lat. W 1999 r. przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego. Do czasu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego w marcu 2014 r. (wynoszącego w jej przypadku 60 lat i 4 miesiące) będzie mogła uzyskać wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. W tym celu będzie musiała również zgłosić wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa.

Barbara G. (ur. 19 marca 1958 r.) niebędąca członkiem OFE, w marcu 2013 r. ukończy 55 lat. Do końca 1998 r. ma ponad 20-letni staż składkowy i nieskładkowy, w tym 15-letni okres pracy nauczycielskiej. Cały czas pracuje w szkole i nie zamierza w najbliższym czasie rezygnować z tego zatrudnienia. Jeżeli w związku z osiągnięciem wcześniejszego wieku emerytalnego (55 lat) zgłosi wniosek o przyznanie wcześniejszej emerytury, ZUS ustali jej prawo do świadczenia, nawet jeśli będzie kontynuowała stosunek pracy nauczycielskiej. W takim przypadku wypłata świadczenia zostanie wstrzymana aż do czasu nadesłania przez uprawnioną dokumentu potwierdzającego ustanie zatrudnienia.

Podstawa prawna:

• art. 32, art. 46, art. 53, art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.)
• rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.)
• art. 1 ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz.637)