Jak należy rozliczyć prawa majątkowe ze stosunku pracy zmarłego pracownika?

PROBLEM

10 czerwca 2020 r. zmarł pracownik, który pracował u nas 11 lat. Do praw majątkowych po nim uprawniona jest małżonka oraz jedno dziecko w wieku 13 lat. Należną im kwotę po zmarłym pracowniku stanowi wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca, dodatek stażowy 15% wynagrodzenia oraz ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, łącznie jest to 9465,80 zł. Pracownik miał potrącenia komornicze niealimentacyjne, z których zostało jeszcze do spłaty 1700 zł. Jak rozliczyć prawa majątkowe po zmarłym? Czy należy dokonać potrącenia? - pyta Czytelniczka z Otwocka.

Polecamy: Serwis Prawno-Pracowniczy – prenumerata.

RADA

Wynagrodzenie za pracę, dodatki, ekwiwalent za urlop wypoczynkowy oraz inne ewentualne świadczenia, do których pracownik nabył prawo przed śmiercią, przechodzą, w równych częściach, na małżonka oraz inne uprawnione osoby. Z tych świadczeń należy dokonać komorniczego potrącenia niealimentacyjnego. Takiego potrącenia nie można dokonać z odprawy pośmiertnej.

UZASADNIENIE

Z dniem śmierci pracownika jego stosunek pracy wygasa.

Przejście praw majątkowych na członków rodziny zmarłego pracownika

Prawa majątkowe ze stosunku pracy (tj. wynagrodzenie za pracę, dodatki, ekwiwalent za urlop wypoczynkowy oraz inne ewentualne świadczenia, do których pracownik nabył prawo za życia) przechodzą, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby. Przy czym na małżonka prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą bezwarunkowo. Natomiast pozostałe osoby, np. dzieci, muszą spełniać wymagania określone przy ubieganiu się o rentę rodzinną w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przykładowo, dzieci, dzieci własne, drugiego małżonka i przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

• do ukończenia 16 lat;
• do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 roku życia, albo
• bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Należności po zmarłym stanowią dla członka rodziny przychód z praw majątkowych, który podlega opodatkowaniu w ten sposób, że od kwoty przychodu - bez potrącania kosztów uzyskania przychodów i kwoty zmniejszającej podatek - oblicza się zaliczkę. Świadczenia po zmarłym nie podlegają oskładkowaniu, gdyż nie są przychodami ze stosunku pracy. Jeśli wśród uprawnionych są małoletnie dzieci, pieniądze można wypłacić jego opiekunowi prawnemu, np. matce. Dla dziecka jako podatnika też jest to opodatkowany przychód z praw majątkowych.

W razie braku małżonka i osób spełniających wymagania określone przy ubieganiu się o rentę rodzinną prawa majątkowe ze stosunku pracy zmarłego pracownika przechodzą na jego spadkobierców, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego.

Egzekucja komornicza po śmierci pracownika

Śmierć pracownika nie wstrzymuje wszczętej egzekucji komorniczej. Potrącenia trzeba dokonać, tyle że z praw majątkowych przysługujących uprawnionym członkom rodziny zmarłego. Potrącenia muszą być dokonane na zasadach ogólnych, a więc z uwzględnieniem zarówno granic, jak i kwot wolnych. Najbliżsi dostaną więc kwoty po pomniejszeniu nie tylko o zaliczkę PIT, ale także po odjęciu potrąceń. By je prawidłowo przeprowadzić, należy:

• ustalić wszystkie należne po zmarłym pracowniku prawa majątkowe (wynagrodzenie, ekwiwalent urlopowy, dodatki),
• pomniejszyć sumę tych praw o kwotę łącznych zaliczek wymierzonych od każdej części praw przypadających na jednego uprawnionego członka rodziny,
• ustalić kwotę potrąceń z uwzględnieniem kwoty wolnej oraz granic,
• wypłacić każdemu członkowi rodziny część należnych mu praw majątkowych, po odliczeniu potrąceń.

Należy pamiętać, że od 16 maja 2020 r. obowiązuje wyższa kwota wolna od potrąceń w przypadku niektórych pracowników. Kwota ta wzrosła o 25% na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego pracownik ma na utrzymaniu. Zwiększenie kwoty wolnej jest możliwe, jeżeli, z powodu działań służących zapobieganiu zarażeniem koronawirusem, pracownikowi zostało obniżone wynagrodzenie lub członek rodziny pracownika utracił źródło dochodu. Przy czym za członka rodziny pracownika uprawnionego do zwiększonej kwoty wolnej od potrąceń należy uważać:

• małżonka albo rodzica wspólnego dziecka,
• dziecko w wieku do ukończenia 25 roku życia,
• dziecko, które ukończyło 25 rok życia, legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna.

Ustalanie wysokości odprawy pośmiertnej

W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna. Jej wysokość jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i w przypadku stażu wynoszącego ponad 10 lat, ale mniej niż 15 lat, wynosi 3-miesięczne wynagrodzenie, obliczane jak za ekwiwalent za urlop wypoczynkowy.

Składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu/odprawy - w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu/odprawy.

Załóżmy, że wynagrodzenie zmarłego pracownika wraz z dodatkiem to w sumie 4700 zł z tytułu stałych miesięcznych składników. Odprawa pośmiertna wynosi więc:

4700 zł × 3 miesiące = 14 100 zł.

Odprawę pośmiertną dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych do renty rodzinnej członków rodziny (w tym przypadku żony i 13-letniej córki):

14 100 zł : 2 = 7050 zł.

Odprawa pośmiertna jest zwolniona z podatku dochodowego oraz składek ZUS. Z odprawy pośmiertnej nie można dokonać komorniczego potrącenia niealimentacyjnego.

W razie braku osób uprawnionych do odprawy pośmiertnej pracodawca nie wypłaca jej żadnej innej osobie, choćby nawet legitymowała się prawomocnym stwierdzeniem nabycia spadku po zmarłym pracowniku.

Podstawa prawna:

• art. 63¹ § 2, art. 87, art. 87¹, art. 93 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040; ost. zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495),

• art. 21 ust. 1 pkt 7, art. 41 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875),

• art. 52 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 875).