Większe uprawnienia PIP - lepsza ochrona pracowników. Duża reforma w prawie pracy: koniec z zastępowaniem umowy o pracę umową cywilnoprawną

• Większe uprawnienia PIP - lepsza ochrona pracowników. Duża reforma w prawie pracy: koniec z zastępowaniem umowy o pracę umową cywilnoprawną
• Cel projektu reformy PIP
• Kluczowe zmiany w uprawnieniach PIP
• Co jest najważniejsze w tym temacie? Przesłanki i istota stosunku pracy
• Wzmocniona współpraca między instytucjami
• Nowoczesne formy kontroli – zdalne i elektroniczne
• Programy kontroli oparte na analizie ryzyka
• PIP: surowsze kary jako czynnik odstraszający
• Nowa rola i obowiązki Głównego Inspektora Pracy
• Dlaczego reforma jest konieczna?

Większe uprawnienia PIP - lepsza ochrona pracowników. Duża reforma w prawie pracy: koniec z zastępowaniem umowy o pracę umową cywilnoprawną

Reforma Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) trafiła właśnie na listę prac legislacyjnych Rady Ministrów. Jej celem jest przyznanie PIP nowych kompetencji, które pozwolą skuteczniej chronić prawa osób zatrudnionych w Polsce. Dzięki temu projektowi, a docelowo ustawie, możliwe stanie się m.in. ograniczenie nadużyć pracodawców polegających na stosowaniu umów cywilnoprawnych zamiast umów o pracę.

Autopromocja

Cel projektu reformy PIP

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej rozpoczęło prace nad reformą PIP w kwietniu 2025 roku, powołując specjalny zespół do wypracowania rozwiązań. W skład tego zespołu weszli przedstawiciele pracowników, pracodawców oraz sami inspektorzy pracy. Spotkania odbyły się trzykrotnie, a efektem jest projekt ustawy, który stanowi jeden z kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy.

Kluczowe zmiany w uprawnieniach PIP

Najważniejszym elementem projektu jest przyznanie inspektorom pracy prawa do stwierdzania istnienia stosunku pracy w sytuacjach, gdy pod pozorem umowy cywilnoprawnej powinno być zawarte pełnoprawne zatrudnienie. Okręgowi inspektorzy będą mogli wydać decyzję nakazującą przekształcenie umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę.

Co jest najważniejsze w tym temacie? Przesłanki i istota stosunku pracy

W kwestii ustalenia istnienia stosunku pracy najistotniejszy jest przepis art. 22. § 1 KP. W zasadzie jest to cała kwintesencja prawa pracy i to czym różni się ono od prawa cywilnego (w zakresie pracowniczego i niepracowniczego zatrudnienia typu cywilnoprawnego). Mianowicie, zgodnie z ww. przepisem: przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Dalej art. 22 § 1 zn. 1 KP stanowi, że: zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. § 1 zn. 2 Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1. No i właśnie, ze względu na to, że do takiego zastępowania często dochodzi, PIP ma mieć rozszerzone uprawnienia:

• pracownik lub pracodawca będzie miał prawo odwołania od decyzji PIP do sądu pracy;
• decyzje okręgowych inspektorów będą podlegały natychmiastowemu wykonaniu w zakresie skutków wynikających z prawa pracy;
• w obszarze ubezpieczeń społecznych i podatków wykonanie decyzji zostanie wstrzymane do rozstrzygnięcia sądu.

Wzmocniona współpraca między instytucjami

Projekt zakłada harmonizację i wymianę danych między PIP, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Krajową Administracją Skarbową (KAS). Dzięki temu inspektorzy zyskają dostęp do pełniejszej bazy informacji, co pozwoli na skuteczniejszą analizę ryzyka i planowanie działań kontrolnych. W praktyce:

• PIP będzie mogła szybko zweryfikować historię zatrudnienia i odprowadzanych składek;
• zintegrowane systemy pozwolą na błyskawiczne reagowanie na sygnały o nieprawidłowościach;
• dane przekazywane w formie elektronicznej zwiększą tempo i jakość prowadzonych kontroli.

Nowoczesne formy kontroli – zdalne i elektroniczne

W odpowiedzi na wyzwania cyfryzacji, ustawa przewiduje wprowadzenie kontroli zdalnych oraz użycie urządzeń technicznych umożliwiających prowadzenie czynności kontrolnych na odległość. Inspektorzy będą mogli sporządzać protokoły i inne dokumenty kontrolne w formie elektronicznej, co skróci czas procedur. Dzięki temu:

1. inspektorzy będą mogli przeprowadzać wywiady/ kontrole. rozmowy z pracownikami online;
2. dokumentacja gromadzona w formie cyfrowej ułatwi archiwizację i raportowanie;
3. koszty logistyczne kontroli zostaną zredukowane.

Programy kontroli oparte na analizie ryzyka

Główny Inspektor Pracy otrzyma obowiązek przygotowania rocznych i wieloletnich programów kontroli, które będą bazowały na analizie potencjalnych zagrożeń i ryzyka. Takie podejście pozwoli na skierowanie sił PIP do najbardziej newralgicznych sektorów gospodarki. Można zapytać jakie są korzyści. No jest ich trochę, np. większa precyzja w planowaniu działań kontrolnych; skuteczniejsze wykrywanie nieprawidłowości tam, gdzie występują najczęściej; lepsze wykorzystanie ograniczonych zasobów inspekcji.

PIP: surowsze kary jako czynnik odstraszający

Projekt wprowadza także regulacje w zakresie wysokości grzywien za wykroczenia przeciwko prawom pracownika. Maksymalne stawki kar zostaną co najmniej podwojone, co ma pełnić rolę prewencyjną i odstraszającą przed łamaniem przepisów prawa pracy. Skutki mają być takie, że: pracodawcy będą bardziej skłonni do przestrzegania umów o pracę; wzrośnie świadomość konsekwencji prawnych wynikających z niewłaściwej formy zatrudnienia; system kar stanie się elementem realnej ochrony pracownika.

Nowa rola i obowiązki Głównego Inspektora Pracy

Reforma obejmuje również wewnętrzną organizację PIP. Główny Inspektor Pracy będzie zobowiązany do opracowania długofalowej strategii wzmacniania instytucji, skupiającej się między innymi na:

• uzupełnianiu wakatów i zwiększaniu liczby inspektorów;
• wdrożeniu narzędzi informatycznych do zarządzania kontrolami;
• opracowaniu metod oceny ryzyka i standardów operacyjnych;
• planie szkoleń dla personelu związanych z nowymi przepisami.

Dlaczego reforma jest konieczna?

Współczesny rynek pracy cechuje się rosnącym udziałem umów cywilnoprawnych, często wykorzystywanych do unikania obowiązków pracodawcy wynikających z Kodeksu pracy. Umowa o pracę gwarantuje prawa, takie jak ochrona przed bezpodstawnym zwolnieniem, urlopy wypoczynkowe czy prawo do świadczeń socjalnych. Bez skutecznych narzędzi PIP niemożliwe jest przeciwdziałanie nadużyciom i zapewnienie właściwej ochrony pracownikom. Reforma stanowi odpowiedź na te wyzwania.

Podsumowując, większe uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy oraz zaostrzone kary za łamanie przepisów to fundamenty projektu, który ma zapewnić lepszą ochronę pracowników. Zdalne kontrole, wymiana danych z ZUS i KAS, ryzyko-based kontroling oraz strategiczne zarządzanie PIP to elementy spójnego systemu, który ma zapobiegać nadużyciom. Ostatecznym celem jest zbudowanie bezpiecznego i przejrzystego rynku pracy, w którym prawa pracowników będą przestrzegane, a pracodawcy poniosą konsekwencje za nieuczciwe praktyki. Reformę PIP można odczytywać jako krok milowy w kierunku stabilnego zatrudnienia i sprawiedliwego traktowania wszystkich stron rynku pracy.