Co grozi pracownikowi za naruszenie zakazu konkurencji

W odrębnej umowie strony stosunku pracy mogą postanowić, że pracownik nie ma prawa prowadzić zarówno działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, jak i świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (art. 101¹ § 1 k.p.).

Autopromocja

WAŻNE!

Gdy pracownik naruszy ww. postanowienia umowne, pracodawca, który w wyniku tego poniósł szkodę, może dochodzić jej wyrównania na zasadach odpowiedzialności za szkodę w mieniu niepowierzonym.

Przesłankami takiej odpowiedzialności są:

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2024
Prawo pracy, ZUS, podatki, rachunkowość

Sprawdź

• istnienie ważnej umowy o zakazie konkurencji,
• naruszenie przez pracownika postanowień umowy o zakazie konkurencji,
• szkoda po stronie pracodawcy,
• wina pracownika,
• związek przyczynowy między naruszeniem zakazu konkurencji a powstałą szkodą.

Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę powstałą w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i jedynie za normalne następstwa działania, z którego wynikła szkoda. W związku z tym pracownik nie ponosi odpowiedzialności za korzyści, których pracodawca nie osiągnął na skutek wyrządzenia szkody.

Jaka powinna być treść zakazu konkurencji >>

Jeśli wina pracownika była nieumyślna, odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody. Odszkodowanie nie może być jednak wyższe niż kwota 3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody, obliczanego zgodnie z zasadami obowiązującymi przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Inaczej jest, jeśli pracownik wyrządził szkodę umyślnie. Wówczas ma on obowiązek naprawienia szkody w pełnej wysokości, co oznacza konieczność naprawienia nie tylko rzeczywistej straty, ale i utraconych korzyści.

Autopromocja

Zatrudnianie i zwalnianie pracowników. Obowiązki pracodawców 2023

Kup książkę:

Zatrudnianie i zwalnianie pracowników. Obowiązki pracodawców 2023

WAŻNE!

Pracodawca jest zobowiązany wykazać wszelkie okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.

Autopromocja

Wideoszkolenie
Zasady pracy przy monitorze - nowe obowiązki pracodawców

Sprawdź

Złamanie zakazu konkurencji obejmującego okres zatrudnienia może stać się również podstawą rozwiązania umowy o pracę. Naruszenie przez pracownika umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy przez podjęcie działalności konkurencyjnej stanowi wystarczającą przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę (wyrok SN z 18 czerwca 2007 r., II PK 338/06).

Złamanie zakazu jako naruszenie obowiązków

W niektórych przypadkach naruszenie zakazu konkurencji może zostać uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy na podstawie art. 52 § 1 k.p. Na ocenę, czy dany obowiązek pracowniczy można uznać za podstawowy, wpływa charakter wykonywanej pracy.

Pozakodeksowe zakazy działalności konkurencyjnej >>

Naruszenie podstawowych obowiązków musi być ciężkie (wina umyślna lub rażące niedbalstwo) oraz stanowić poważne zagrożenie praw i interesów pracodawcy. Natomiast, aby stwierdzić naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, nie jest konieczne powstanie szkody po stronie pracodawcy.

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem, który podjął działania konkurencyjne niezależnie od tego, czy zawarł z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji. Wynika to bowiem z ciążącego na pracowniku obowiązku dbałości o dobro pracodawcy. Natomiast podjęcie działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy nie może stanowić podstawy ukarania pracownika karą porządkową.

Skutki naruszenia zakazu po ustaniu stosunku pracy

Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy (art. 101² § 1 k.p.). W takiej umowie należy określić czas, przez jaki obowiązuje zakaz konkurencji, oraz odszkodowanie przysługujące pracownikowi z tytułu obowiązywania zakazu. Należy wskazać, że zawarcie takiej umowy jest możliwe jedynie z pracownikiem, który posiada dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Pracownik, który naruszył postanowienia o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia, naraża się na odpowiedzialność cywilną. W takim przypadku pracodawca może domagać się:

• zwrotu wypłaconego odszkodowania,
• zapłaty odszkodowania za niewykonanie obowiązku określonego w umowie,
• zapłaty kary umownej, jeśli strony przewidziały taki obowiązek w umowie.

Skutkiem naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest obowiązek zwrotu odszkodowania, jakie pracownik otrzymał od pracodawcy. Potwierdza to stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 10 stycznia 2006 r., mówiące, że pracodawca, który zgodnie z postanowieniami umowy o zakazie konkurencji odstępuje od niej w czasie trwania zakazu, z uwagi na naruszenie zakazu przez pracownika może żądać zwrotu wypłaconego pracownikowi odszkodowania (I PK 97/05).

Czy opłacić składki od odszkodowania za zakaz konkurencji, jeśli pracownik został przywrócony do pracy >>

Autopromocja

W przypadku naruszenia postanowień o zakazie konkurencji pracodawca ma również prawo żądać zapłaty odszkodowania za poniesioną z tego tytułu szkodę. Na podstawie art. 300 k.p. kwestię tę regulują przepisy Kodeksu cywilnego, w związku z czym dłużnik (pracownik) jest zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przyjętego w umowie o zakazie konkurencji.

Przesłankami umożliwiającymi obciążenie pracownika odpowiedzialnością za szkodę powstałą w wyniku niewykonania umowy o zakazie konkurencji są:

• naruszenie postanowień zawartych w umowie,
• zaistnienie szkody po stronie pracodawcy,
• związek przyczynowy między bezprawnym działaniem a szkodą.

Kara umowna

Aby uniknąć problemów z ustaleniem wysokości szkody powstałej w wyniku naruszenia zakazu konkurencji, strony umowy mogą przewidzieć karę umowną za złamanie tego zakazu. Zastrzeżenie kary umownej polega na zawarciu w umowie postanowienia, z którego wynika, że naprawienie szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej. Suma ta jest należna w umówionej wysokości, niezależnie od rzeczywistego rozmiaru szkody. Co do zasady wysokość kary umownej nie może ulec zmianie, a strony nie mogą dochodzić jej ustalenia przed sądem. Jeśli jednak kara została ustalona w rażąco wysokiej kwocie lub gdy pracownik powstrzymywał się od prowadzenia działalności konkurencyjnej przez znaczną część ustalonego okresu, może domagać się przed sądem zmniejszenia kary umownej.

Podstawa prawna:

• art. 100 § 2 pkt 4, art. 101¹ § 1, art. 101² § 1 Kodeksu pracy,
• ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (DzU z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm.).

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 18 czerwca 2007 r. (II PK 338/06, OSNP 2008/15–16/219),
• wyrok SN z 10 stycznia 2006 r. (I PK 97/05, OSP 2008/3/31).