Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. i 2026 r. będą zmiany?

REKLAMA
REKLAMA
Urlop stażowy jest koncepcją spójną z obecnymi trendami społecznymi i prawnymi dotyczącymi równowagi pracy i życia oraz ochrony zdrowia pracowników. Realizacja pomysłu wymaga jednak skoordynowania trzech elementów: precyzyjnego uregulowania, jasnych zasad zaliczania okresów do stażu pracy oraz uwzględnienia skutków ekonomicznych dla pracodawców. Czy zatem w 2025 r. i 2026 r. będą zmiany?
- Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. i 2026 r. będą zmiany?
- Podobieństwo do nagrody jubileuszowej — wolne zamiast gratyfikacji pieniężnej
- Czy zmiany objąć będą wszystkich pracowników i czy to nie będzie dyskryminacja?
- Zgodność z prawem unijnym i międzynarodowymi standardami
- Skala korzyści i wyzwań dla pracodawców i pracowników
- Pragmatyki zawodowe w Polsce w 2025 roku utrzymują zasadniczą rolę w kształtowaniu uprawnień pracowniczych, w tym wymiaru urlopu wypoczynkowego, dopuszczając odstępstwa od Kodeksu pracy na rzecz przepisów szczególnych dla konkretnych grup zawodowych. Dlaczego nie dla wszystkich?
- Przykłady dodatkowych urlopów przyznanych przez pragmatyki zawodowe
- Skutki różnicowania i praktyczne konsekwencje
- Wnioski i rekomendacje. Czy coś się zmieni?
Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. i 2026 r. będą zmiany?
Urlop stażowy ma być instytucją przyznającą dodatkowe dni wypoczynku zależnie od długości przepracowanych lat. Głównym celem jest zapewnienie pracownikom dłuższego czasu na regenerację po wieloletniej pracy, co ma bezpośrednio zwiększać ich efektywność zawodową i poziom satysfakcji z pracy.
REKLAMA
REKLAMA
Propozycja traktuje urlop stażowy jako rodzaj nagrody za wysługę lat, w zamian za którą pracownik otrzymuje kolejne — niepieniężne — uprawnienie: dodatkowe dni wolne od pracy.
W założeniu urlop stażowy ma dopasowywać ochronę prawa pracy do rosnących oczekiwań społecznych dotyczących równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. W dyskusjach legislacyjnych, medialnych i społecznych pojawił się przykładowy model przeliczenia wymiaru urlopu według stażu pracy:
- do 10 lat pracy pozostaje standardowy wymiar (20 dni dla osób ze stażem krótszym, 26 dni dla dłuższego stażu zgodnie z obowiązującymi zasadami);
- po 10 latach pracy przysługiwałoby 30 dni urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze płatności;
- po 15 latach pracy — 35 dni urlopu;
- po 20 latach pracy — 40 dni urlopu;
- każde kolejne pięcioletnie przedziały mogłyby następnie skutkować dodatkowym wydłużeniem wymiaru urlopu o 5 dni, aż do określonego limitu.
Wprowadzenie urlopu stażowego nie do końca jest powiązane z nową ustawą, która aktualnie czeka na podpis Prezydenta RP, tj z nową definicją stażu pracy, tak aby do lat pracy zaliczać także okresy prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej, wykonywania umów cywilnoprawnych oraz inne formy pracy dokumentowane zaświadczeniami ZUS lub innymi dowodami. Tu chodzi o inny typ regulacji ustawowej, zmiany w zakresie sensu stricto urlopu.
Podobieństwo do nagrody jubileuszowej — wolne zamiast gratyfikacji pieniężnej
Koncepcja urlopu stażowego bywa porównywana do systemu nagród jubileuszowych: zamiast wypłaty dodatkowej gratyfikacji finansowej pracownik otrzymuje dodatkowy wymiar czasu wolnego. Mechanizm ten jest zbliżony co do funkcji (uznanie za wieloletnią pracę), różni się jednak formą świadczenia. Powiązanie urlopu z nagrodami jubileuszowymi wskazuje na możliwość uregulowania nowego uprawnienia w układach zbiorowych i regulaminach wewnętrznych.
REKLAMA
Czy zmiany objąć będą wszystkich pracowników i czy to nie będzie dyskryminacja?
Proponowane rozwiązanie miałoby być stosowane powszechnie — niezależnie od zawodu — co w zamierzeniu ma zapobiegać nierównościom między grupami zawodowymi. W praktyce jednak pozostaje ryzyko rozbieżności między sektorem publicznym a prywatnym. Ponadto wprowadzenie dodatkowych uprawnień w praktyce częściej spotyka się w sektorze publicznym lub w branżach objętych specjalnymi regulacjami, co prowadzi do dyskusji, czy uniwersalny model urlopu stażowego nie będzie faworyzował jednych pracowników kosztem innych. Rozwiązanie systemowe wymagać będzie zatem jasnego uzasadnienia dopuszczalności różnicowania praw i wskazania racjonalnych kryteriów ewentualnych wyjątków.
Zgodność z prawem unijnym i międzynarodowymi standardami
Prawo Unii Europejskiej ustanawia minimalne standardy ochrony urlopowej, w tym prawo do co najmniej kilku tygodni płatnego urlopu rocznie, pozostawiając państwom członkowskim swobodę w wprowadzaniu dodatkowych uprawnień i wydłużaniu okresu wypoczynku. W tym świetle krajowe rozwiązania wydłużające wymiar urlopu w zależności od stażu są zgodne z zasadami UE, o ile nie naruszają minimalnych gwarancji i praw pracowniczych określonych w dyrektywach.
Skala korzyści i wyzwań dla pracodawców i pracowników
Skala korzyści i wyzwań dla pracodawców i pracowników jest spora. Korzyści:
- lepsza regeneracja i zdrowie pracowników, co może przekładać się na mniejszą absencję chorobową i większą produktywność;
- jasny mechanizm docenienia wieloletniego stażu;
- ujednolicenie uprawnień dla różnych grup zawodowych.
Wyzwania:
- obciążenia kadrowe i kosztowe dla pracodawców, szczególnie małych przedsiębiorstw;
- konieczność dostosowania systemów planowania pracy i harmonogramów;
- potrzeba skoordynowanych regulacji dotyczących zaliczania różnorodnych okresów do stażu pracy i sposobu ich dokumentowania.
Pragmatyki zawodowe w Polsce w 2025 roku utrzymują zasadniczą rolę w kształtowaniu uprawnień pracowniczych, w tym wymiaru urlopu wypoczynkowego, dopuszczając odstępstwa od Kodeksu pracy na rzecz przepisów szczególnych dla konkretnych grup zawodowych. Dlaczego nie dla wszystkich?
Kodeks pracy przewiduje, że gdy stosunek pracy danej kategorii pracowników reguluje ustawa szczególna, to przepisy kodeksu stosuje się tylko w zakresie nieuregulowanym tą ustawą, co oznacza pierwszeństwo pragmatyk zawodowych tam, gdzie prawo szczególne reguluje dany obszar, np. wyższy wymiar urlopu niż ten standardowy, wskazany w KP.
Przykłady dodatkowych urlopów przyznanych przez pragmatyki zawodowe
- Służba więzienna: funkcjonariuszom przysługuje płatny urlop dodatkowy do 13 dni rocznie z tytułu służby w warunkach szkodliwych lub uciążliwych oraz z tytułu stażu służby (5 dni po 10 latach, 9 dni po 15 latach, 13 dni po 20 latach).
- Służba cywilna: urzędnikowi służby cywilnej przysługuje dodatkowy urlop nabywany „progresywnie” — po 5 latach 1 dzień, a następnie wzrost o 1 dzień za każdy rok służby aż do 12 dni maksymalnie; do okresu wlicza się zatrudnienie w administracji publicznej.
- Nauczyciele akademiccy: nauczyciel akademicki ma prawo do 36 dni roboczych urlopu wypoczynkowego w roku; przy niewykorzystaniu urlopu w związku z ustaniem stosunku pracy przysługuje mu ekwiwalent pieniężny.
- to tylko kilka przykładów, istnieje ich o wiele, więcej - szczególnie w zakresie służb mundurowych.
Skutki różnicowania i praktyczne konsekwencje
Różnicowanie wymiaru urlopu przez pragmatyki zawodowe realizuje zasadę dopasowania prawa do specyfiki wykonywanej pracy i nie jest samo przez się dyskryminacją, skoro ma podstawy ustawowe i dotyczy szczególnych warunków służby lub stażu. Jednocześnie postulaty pracowników zatrudnionych na zasadach ogólnych koncentrują się na argumentach zdrowotnych, demograficznych i jakości życia, wskazując na potrzebę szerszego rozważenia dłuższego wymiaru urlopu, zwłaszcza dla pracowników z długim stażem i pracujących w obciążających warunkach. Debata legislacyjna toczy się dziś między utrzymaniem szczególnych przywilejów a postulatem ujednolicenia lub rozszerzenia praw urlopowych na większą część rynku pracy.
Wnioski i rekomendacje. Czy coś się zmieni?
Prawo pracy w 2026 roku wymaga równoległego podejścia do pewnych problemów: respektowania pragmatyk zawodowych tam, gdzie są uzasadnione specyfiką zawodu, oraz otwartej i opartej na dowodach (raportach, badaniach instytutów) dyskusji nad rozszerzeniem uprawnień urlopowych dla innych grup pracowników. Ustawodawca i strony społeczne powinny ocenić koszty i korzyści proponowanych zmian, uwzględniając aspekty zdrowotne pracowników.
Tak czy inaczej urlop stażowy jest koncepcją spójną z obecnymi trendami społecznymi i prawnymi dotyczącymi równowagi pracy i życia oraz ochrony zdrowia pracowników. Realizacja pomysłu wymaga jednak skoordynowania trzech elementów: precyzyjnego uregulowania, jasnych zasad zaliczania okresów do stażu pracy oraz uwzględnienia skutków ekonomicznych dla pracodawców.
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat
REKLAMA