Zatrudniając nielegalnie cudzoziemców narażasz się na surowe kary

Regulacje ustawowe dotyczą obywateli krajów trzecich, co oznacza, że nie stosuje się ich do:

• obywateli państwa członkowskiego UE,
• obywateli państw członkowskich EFTA – stron umowy o EOG,
• obywateli Konfederacji Szwajcarskiej,
• członków rodzin cudzoziemców, o których mowa powyżej, którzy do nich dołączają lub z nimi przebywają.

Niezbędny dokument pobytu cudzoziemca w Polsce

Zgodnie z nowymi przepisami pracodawca ma obowiązek żądać od cudzoziemca, któremu ma być powierzona praca, ważnego dokumentu uprawniającego do przebywania na terytorium Polski (art. 2 ustawy). Ponadto pracodawca, który otrzymał do wglądu wyżej wymieniony dokument, ma obowiązek sporządzić jego kopię i przechowywać ją przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca (art. 3 ustawy). Powyższe obowiązki dotyczą zarówno pracodawców, którzy zatrudniają obywateli państw trzecich na podstawie umowy o pracę, jak i podmiotów powierzających wykonywanie pracy obywatelom państw trzecich na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. zlecenia lub o dzieło).

Dochodzenie roszczeń przez nielegalnie zatrudnionego cudzoziemca

Nielegalnie zatrudnionym obywatelom państw trzecich przysługuje roszczenie o wypłatę zaległego wynagrodzenia i związanych z nim świadczeń. W celu ułatwienia dochodzenia ww. należności przez cudzoziemca zatrudnionego na podstawie umowy o pracę ustawa przewiduje domniemanie istnienia stosunku pracy przez okres 3 miesięcy, chyba że pracodawca lub pracownik dowiodą, że okres zatrudnienia był krótszy lub dłuższy. Zastosowanie domniemania będzie miało miejsce także po ustaleniu istnienia stosunku pracy, np. w przypadku gdy zawarto umowy cywilnoprawne w celu obejścia przepisów prawa pracy. Oznacza to, że w braku przeciwnego dowodu sąd będzie przyjmował, że cudzoziemiec wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę przez okres 3 miesięcy (i za taki okres będzie orzekał zapłatę zaległego wynagrodzenia).

Jeżeli natomiast pracodawca powierzy cudzoziemcowi pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, to przyjmuje się domniemanie uzgodnionego między pracodawcą a cudzoziemcem wynagrodzenia w wysokości 3-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, chyba że pracodawca lub pracownik dowiodą, że ustalona została inna wysokość wynagrodzenia.

Ponadto podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi przebywającemu na terytorium Polski nielegalnie jest zobowiązany do pokrycia kosztów związanych z przesłaniem cudzoziemcowi zaległych należności do państwa, do którego obywatel państwa trzeciego powrócił lub został wydalony.

Odpowiedzialność wykonawców i podwykonawców

Nowe przepisy przewidują odpowiedzialność finansową wykonawcy, którego podmiot powierzający wykonywanie pracy jest bezpośrednim podwykonawcą, za naruszenie obowiązków pracodawcy, tj. nielegalne zatrudnienie cudzoziemca przez podwykonawcę. Zdarzają się bowiem przypadki, że podwykonawca powierza wykonywanie pracy cudzoziemcowi przebywającemu w Polsce nielegalnie, a następnie podwykonawca ten staje się niewypłacalny (chodzi tu o niewypłacalność w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy). Ustawodawca, mając na względzie ochronę interesów zatrudnianych cudzoziemców, przewiduje, że w przypadku niewypłacalności podwykonawcy i bezskutecznej egzekucji przeciw temu podwykonawcy lub gdy przemawia za tym szczególnie ważny interes cudzoziemca, to na wykonawcy ciąży obowiązek:

• wypłaty cudzoziemcowi zasądzonego zaległego wynagrodzenia i związanych z nim świadczeń,
• pokrycia kosztów związanych z przesłaniem cudzoziemcowi zaległych należności do państwa, do którego cudzoziemiec powrócił lub został wydalony,
• poniesienia kosztów wydalenia cudzoziemca.

Wykonawca będzie natomiast zwolniony z odpowiedzialności w ww. zakresie, jeżeli wykaże, że dołożył należytej staranności, tzn. w szczególności:

• poinformował podwykonawcę o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Polski oraz
• sprawdził, że podwykonawca dopełnił obowiązku zgłoszenia cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych, jeżeli jest to wymagane w przepisach (art. 6 ust. 2 ustawy).

W taki sam sposób została uregulowana odpowiedzialność i zwolnienie od odpowiedzialności głównego wykonawcy oraz podwykonawcy, który pośredniczy między głównym wykonawcą a podmiotem powierzającym wykonywanie pracy cudzoziemcowi przebywającemu nielegalnie na terytorium Polski.

Podmiotom, które poniosły „zastępczą” odpowiedzialność za pracodawcę zatrudniającego cudzoziemców przebywających w Polsce nielegalnie (czyli odpowiednio: wykonawcy, głównemu wykonawcy oraz podwykonawcy, który pośredniczy między głównym wykonawcą a podmiotem powierzającym wykonywanie pracy cudzoziemcowi przebywającemu w Polsce nielegalnie), przysługuje roszczenie o zwrot kosztów, które poniósł w związku z:

• wypłatą cudzoziemcowi zasądzonego zaległego wynagrodzenia i związanych z nim świadczeń oraz
• pokryciem kosztów związanych z przesłaniem cudzoziemcowi zaległych należności do państwa, do którego cudzoziemiec powrócił lub został wydalony.

Roszczenie to powinno zostać skierowane do podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi nieposiadającemu ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terenie Polski.

Sankcje za nielegalne powierzanie pracy cudzoziemcom

Pracodawcom powierzającym w tym samym czasie pracę wielu cudzoziemcom, nieposiadającym ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu w Polsce, grozi kara grzywny lub kara ograniczenia wolności. Takiej samej karze podlegają pracodawcy, którzy:

• powierzają wykonywanie pracy małoletniemu cudzoziemcowi nieposiadającemu ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terenie Polski lub
• w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą uporczywie powierzają pracę cudzoziemcom przebywającym w Polsce nielegalnie.

Ustawodawca nie sprecyzował jednak wysokości grzywny, jaką w powyższych przypadkach może zostać ukarany pracodawca.

Surowszą odpowiedzialność przewidziano w stosunku do pracodawców, którzy powierzają pracę cudzoziemcom przebywającym w Polsce nielegalnie, w warunkach szczególnego wykorzystania, tzn. których warunki pracy i płacy uchybiają godności człowieka i są rażąco odmienne w porównaniu z warunkami pracy osób zatrudnionych zgodnie z prawem. Taki pracodawca będzie bowiem podlegał karze pozbawienia wolności do lat 3.

Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Surowe kary i sankcje dla pracodawców zatrudniających nielegalnie cudzoziemców