Czy umowa zlecenia może okazać się umową o pracę

Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny (art. 189 k.p.c.). A zatem podstawową przesłanką takiego roszczenia jest istnienie interesu prawnego. Powszechnie uznaje się, że pracownik ma zawsze interes prawny w żądaniu ustalenia istnienia stosunku pracy. Sąd Najwyższy w wyroku z 29 marca 2001 r. wskazał, że interes prawny pracownika w ustaleniu istnienia stosunku pracy (art. 189 k.p.c.) z reguły nie wyczerpuje się w możliwości dochodzenia świadczeń należnych z tego stosunku prawnego (I PKN 333/00). Podobnie wypowiedział się w wyroku z 5 grudnia 2002 r., stwierdzając, że pracownik ma interes prawny w ustaleniu rzeczywistej treści stosunku pracy, jeżeli wynikające z niego roszczenia majątkowe mogą powstać dopiero w przyszłości (I PKN 629/01). Interes prawny pracownika, który żąda ustalenia istnienia stosunku pracy, nie wyczerpuje się przez żądanie zapłaty świadczeń należnych mu z tego stosunku.

Kto może wystąpić z powództwem

Z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy może wystąpić nie tylko osoba, która twierdzi, że była stroną stosunku pracy, ale także inspektor Państwowej Inspekcji Pracy. W sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium (art. 63¹ k.p.c.).

Praca na podstawie umowy zlecenia w trakcie urlopu wypoczynkowego >>

Przykład

Agnieszka P. pracowała w spółce X jako sprzedawca. Strony nie zawarły umowy w formie pisemnej. Po upływie 3 miesięcy prezes spółki X poinformował Agnieszkę P., że rezygnuje z jej dalszej pracy. Agnieszka P. zażądała wówczas wydania jej świadectwa pracy. Spółka X odmówiła, twierdząc, że pracownica nie była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, świadczyła tylko usługi na podstawie umowy-zlecenia. Agnieszka P. zwróciła się wówczas do Państwowej Inspekcji Pracy, której inspektor wystąpił do sądu pracy z pozwem o ustalenie istnienia stosunku pracy. Sąd po przeprowadzeniu postępowania ustalił, że Agnieszka P. była zatrudniona na mocy umowy o pracę.

Istotne jest także, że inspektor pracy może wystąpić z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy także bez zgody osoby, która miała być tak zatrudniona. Przy czym nie ma tu znaczenia nawet jej sprzeciw. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 29 grudnia 1998 r. stwierdził, że zgoda pracownika jest wymagana tylko na wstąpienie inspektora pracy do postępowania w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy, nie zaś do wytoczenia powództwa przez inspektora na rzecz pracownika (I PKN 494/98).

Z powództwem tym mogłyby wystąpić także inne osoby, które mają interes prawny w ustaleniu istnienia stosunku pracy. Mogą to być np. członkowie rodziny zmarłego, który w ich przekonaniu był zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Muszą jednak wykazać, że mają interes prawny w żądaniu tego ustalenia, który nie może być chroniony w ramach innego postępowania (np. postępowania o zapłatę zaległego wynagrodzenia).