Dyskryminacja pozytywna kobiet

Ostatnio w Polsce porusza się problem niewystarczającej reprezentacji kobiet w życiu politycznym czy gospodarczym. Wynikiem prowadzonych dyskusji jest m.in. propozycja wprowadzenia w sektorze publicznym parytetów, tj. określenia odgórnie puli miejsc, jakie miałyby być przeznaczone wyłączenie dla kobiet. Zanim jednak powyższe propozycje zostaną wprowadzone w życie, warto zwrócić uwagę na stanowisko prawa wspólnotowego w tej kwestii.

Priorytety unijne

Zasadą prawa wspólnotowego jest zakaz wszelkiej dyskryminacji, w tym dyskryminacji ze względu na płeć. Celem prawodawcy wspólnotowego jest (a ustawodawcy krajowego być powinno) zagwarantowanie równości kobiet i mężczyzn. W szczególności istotne jest zapewnienie kobietom równych szans z mężczyznami na rynku pracy. Zadanie to nie jest łatwe. Jak pokazują badania, przyznanie kobietom takich samych praw co mężczyznom nie rozwiązuje problemu nierówności, gdyż istnieją bariery natury społecznej, które w praktyce prowadzą do dyskryminacji kobiet. Okazuje się, że w przypadku równych kwalifikacji częściej zatrudniani czy awansowani są kandydaci płci męskiej niż żeńskiej. Z uwagi na funkcjonujące stereotypy dotyczące roli i zdolności kobiet w życiu zawodowym pojawia się m.in. obawa, że z powodu obowiązków domowych i rodzinnych kobieta przerwie karierę, czy też będzie nieobecna w pracy. W związku z powyższym w prawie wspólnotowym jako wyjątek od zakazu dyskryminacji ze względu na płeć dopuszcza się działania, które zmierzają do wyrównania szans kobiet przez przyznanie im uprzywilejowanej pozycji w stosunku do mężczyzn. Jednym z takich działań jest faworyzowanie, np. przy rekrutacji czy awansowaniu, kandydatów płci żeńskiej, jeśli ma to na celu wyrównanie proporcji między liczbą kobiet i mężczyzn zatrudnionych w poszczególnych sektorach, np. w szkolnictwie wyższym. Działania takie określa się mianem dyskryminacji pozytywnej.

Dyskryminacja w przyznawaniu świadczeń socjalnych>>

Dyskryminacja pozytywna

Dopuszczenie dyskryminacji pozytywnej wyjątkowo wskazuje na to, że celem Wspólnoty jest osiągnięcie faktycznej równości w zatrudnieniu. Wyraźnie podkreśla to art. 141 (4) Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską, który stanowi, że zasada równości traktowania kobiet i mężczyzn w zatrudnieniu nie stanowi przeszkody dla państwa członkowskiego w utrzymaniu lub przyjmowaniu środków przewidujących specyficzne korzyści, zmierzające do ułatwienia wykonywania działalności zawodowej przez osoby płci niedostatecznie reprezentowanej.

Granice dyskryminacji

Uznanie działań faworyzujących kobiety za dopuszczalny wyjątek od zakazu dyskryminacji powoduje potrzebę określenia granic tego wyjątku. Uprzywilejowanie kobiet może doprowadzić do nieuzasadnionej dyskryminacji mężczyzn. Według orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wskazanie tych granic jest trudne i w dużej mierze zależy od okoliczności konkretnej sytuacji.

Prowspólnotowa wykładnia prawa krajowego>>

Rozważmy na przykład zgodność z prawem wspólnotowym regulacji, które przewidują pierwszeństwo kobiet w procesie rekrutacji lub przy awansie, gdy w danym zawodzie czy na danym stanowisku płeć żeńska jest mniej reprezentowana niż męska.