Szczególna ochrona kobiet a przepisy BHP

Warunki pracy, jakie pracodawca powinien zapewnić kobietom i mężczyznom w swoim zakładzie pracy, są w zasadzie podobne. Niemniej jednak są takie obszary, w których warunki te muszą być rozróżnione ze względu na płeć.

Odmienne obowiązki odnoszą się do:

• niektórych pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych,

• szczególnej ochrony zdrowia, czyli określenia prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet,

• przenoszenia kobiet w niektórych okresach do innych prac.

Pomieszczenia i urządzenia higienicznosanitarne

Każdy pracodawca ma obowiązek zapewnić swoim pracownikom odpowiednią liczbę pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych. Obowiązek taki spoczywa na pracodawcy w stosunku do wszystkich pracowników, zarówno mężczyzn, jak i kobiet.

Wymagania dla pomieszczeń pracy>>

Jednak część pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych, takich jak:

• szatnie,

• umywalnie,

• pomieszczenia z natryskami,

• ustępy, należy urządzić oddzielnie dla kobiet i mężczyzn.

WAŻNE!

Pracodawca, który zatrudnia do 10 pracowników na jednej zmianie, nie musi urządzać osobnych pomieszczeń higienicznosanitarnych dla kobiet i mężczyzn. Niemniej w takim przypadku powinien zapewnić możliwość osobnego korzystania przez kobiety i mężczyzn z tych pomieszczeń, np. wstawiając zamki w drzwiach.

---

Dla niektórych pomieszczeń higienicznosanitarnych dla kobiet pracodawca musi spełnić określone warunki organizacyjne. Polegają one na spełnieniu następujących wymogów:

• na każde 20 kobiet jednocześnie zatrudnionych przy pracach biurowych lub zbliżonych do tych prac należy urządzić 1 umywalkę, ale nie mniej niż 1 umywalkę przy mniejszej liczbie zatrudnionych kobiet,

• na każde 20 kobiet zatrudnionych na 1 zmianie powinna przypadać co najmniej 1 miska ustępowa, ale nie mniej niż 1 taka miska przy mniejszej liczbie zatrudnionych kobiet,

• w razie zatrudnienia na 1 zmianie więcej niż 20 kobiet w jednym budynku należy urządzić w nim pomieszczenie z miejscami do wypoczynku w pozycji leżącej dla kobiet w ciąży i karmiących matek. Musi tu przypadać co najmniej 1 miejsce na każde 300 kobiet zatrudnionych na 1 zmianie, ale nie mniej niż 1 miejsce. Powierzchnia tego pomieszczenia nie może być mniejsza niż 8 m².

Zatrudnianie przy szczególnych rodzajach prac

Powszechnie wiadomo, że kobiet nie można zatrudniać przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Większość ograniczeń w tym zakresie dotyczy kobiet w ciąży lub kobiet karmiących. Jeśli dana praca jest dla kobiety wzbroniona, to nie można jej przy niej zatrudnić, nawet jeżeli sama wyrazi na to zgodę.

Jak prawidłowo zlecać pracę nocną>>

Prace szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia kobiet określone są w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet. Dzielą się one na prace dotyczące wszystkich kobiet, kobiet w ciąży i karmiących, wyłącznie kobiet w ciąży, wyłącznie kobiet karmiących.

WAŻNE!

Zakaz zatrudniania kobiet przy pracach im wzbronionych obejmuje wszystkie kobiety–pracownice. A więc nie dotyczy osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Nie ma konkretnego katalogu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet. Zostały jednak określone pewne czynniki szkodliwe dla zdrowia i parametry środowiska pracy, których istnienie lub przekroczenie w środowisku pracy będzie czyniło pracę wzbronioną.

WAŻNE!

Pracodawca, na podstawie załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, powinien ustalić własny wykaz prac, które występują w jego firmie i są wzbronione kobietom.

---

Aby stworzyć taki wykaz, pracodawca musi ustalić, które spośród prac wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do wyżej wymienionego rozporządzenia są w danym zakładzie wykonywane. Często zdarza się, że pracodawca podejmuje taką decyzję samodzielnie, ale nierzadko trzeba też wykonać badania środowiska pracy. Niekiedy niezbędne będzie także obliczenie wydatku energetycznego.

Pracodawca powinien zamieścić wykaz prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w regulaminie pracy. Gdy w zakładzie nie ma obowiązku tworzenia regulaminu pracy, wykaz powinien stanowić odrębny dokument. Może on być sporządzony w formie zarządzenia wewnętrznego.

Zakładowy wykaz prac wzbronionych kobietom nie może być tylko kopią załącznika do wyżej wymienionego rozporządzenia. Musi zawierać prace, które faktycznie występują w danym zakładzie pracy i są rzeczywiście wykonywane.

Ograniczenia związane z pracą kobiet w ciąży>>

Może zdarzyć się tak, że w danym zakładzie pracy kobiety wykonują prace szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla ich zdrowia, a rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet nie zawiera w swojej treści takich prac. W takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek sam dopisać daną pracę do zakładowego wykazu prac wzbronionych kobietom.

Dodatkowo należy pamiętać, że naruszenie przepisów dotyczących pomieszczeń higienicznosanitarnych i zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika. W razie kontroli Państwowej Inspekcji Pracy pracodawca może być ukarany grzywną w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł.

Podstawa prawna:

• art. 176, 179 Kodeksu pracy,

• rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (DzU nr 114, poz. 545 ze zm.),

• § 111 i załącznik nr 3 „Wymagania dla pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych” do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.).