Ustawa antykryzysowa po dwóch latach obowiązywania

W dniu 22 sierpnia 2011 r. minęły 24 miesiące od wejścia w życie ustawy z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców, powszechnie nazywanej ustawą antykryzysową. Ustawa jest częścią pakietu antykryzysowego rządu i zawiera wiele rozwiązań, których celem jest przeciwdziałanie redukcji zatrudnienia w okresie spowolnienia gospodarczego. Jednym z rozwiązań wprowadzanych ustawą jest ograniczenie w zatrudnianiu pracowników na czas określony. Okres zatrudnienia na podstawie umowy na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie kolejnych umów na czas określony między tymi samymi stronami stosunku pracy nie może przekraczać 24 miesięcy. Przy czym kolejną umową na czas określony będzie umowa zawarta przed upływem 3 miesięcy od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy zawartej na czas określony. W konsekwencji, począwszy od 22 sierpnia 2009 r. (dalej jako data wejścia w życie ustawy antykryzysowej) do 31 grudnia 2011 r. (dalej jako końcowa data obowiązywania ustawy), pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę o pracę na czas określony na okres nie dłuższy niż 24 miesiące (art. 13 ww. ustawy).

Umowy objęte ograniczeniem

Ograniczenie w zatrudnianiu pracownika na podstawie umów o pracę na czas określony dotyczy umów:

• które trwały już w dniu 22 sierpnia 2009 r., a rozwiążą się przed 31 grudnia 2011 r.,
• zawartych po 22 sierpnia 2009 r.

Czasowe ograniczenie zawierania umów terminowych nie ma natomiast zastosowania do umowy o pracę, którą strony zawarły przed 22 sierpnia 2009 r., jeżeli termin jej rozwiązania przypadnie dopiero po 31 grudnia 2011 r. Taka umowa rozwiązuje się z upływem czasu, na który została zawarta.

Obliczanie 24-miesięcznego okresu zatrudnienia

W przypadku umów o pracę zawartych na czas określony, które zostały zawarte przed datą wejścia w życie ustawy i trwały w dniu 22 sierpnia 2009 r., okres 24-miesięcy należy liczyć od daty wejścia w życie ustawy.

Przykład

Umowa o pracę na czas określony została zawarta 1 lipca 2009 r. z datą jej rozwiązania przewidzianą na 30 września 2010 r. Była to druga umowa o pracę na czas określony z tym samym pracodawcą. Od 1 października 2010 r. strony zawarły kolejną umowę o pracę na czas określony (nie miał zastosowania art. 25¹ k.p., co oznacza, że strony mogły zawrzeć tę trzecią umowę na czas określony). W tej sytuacji 24-miesięczny limit należy liczyć od dnia wejścia w życie ustawy, tj. od 22 sierpnia 2009 r. W konsekwencji trzecia umowa zawarta 1 października powinna być zawarta na okres trwający maksymalnie do 22 sierpnia 2011 r.

Okres 24 miesięcy w stosunku do umów o pracę na czas określony zawieranych po dacie wejścia w życie ustawy należy liczyć od daty zawarcia pierwszej umowy. Oznacza to, że strony mogły zawrzeć umowę na okres 24 miesięcy 22 sierpnia 2009 r., która rozwiąże się 22 sierpnia 2011 r.

Zagadnieniem, które budzi wiele wątpliwości interpretacyjnych, pozostaje natomiast kwestia, czy umowa na czas określony zawierana np. 1 sierpnia 2011 r. również nie może przekroczyć 24-miesięcznego limitu wyznaczonego ustawą. Należy bowiem zwrócić uwagę na to, że zawarcie każdej umowy rozpoczynającej naliczanie 24-miesięcznego okresu po 31 grudnia 2009 r. w zasadzie nigdy nie będzie skutkować przekroczeniem limitu z art. 13 ustawy. Dzieje się tak, ponieważ 24 miesiące później, czyli po 31 grudnia 2011 r., ustawa, a wraz z nią limity czasowego zatrudnienia, przestaną obowiązywać. Przyjmując takie stanowisko, wydaje się, że po 31 grudnia 2009 r. strony mogłyby zawrzeć umowę na czas określony na okres dłuższy niż 24 miesiące. Podsumowując, do umów zawartych później niż 31 grudnia 2009 r. nie stosuje się już 24-miesięcznego limitu.

Ustawa antykryzysowa a art. 25¹ k.p.

Do umów o pracę zawartych na czas określony, trwających 1 stycznia 2012 r., stosuje się art. 25¹ k.p., zgodnie z którym trzecia umowa o pracę zawarta na czas określony między tymi samymi stronami stosunku pracy przekształca się w umowę o pracę na czas nieokreślony, jeśli przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej przekraczała 1 miesiąc.

WAŻNE!

Z uwagi na wyłączenie stosowania art. 25¹ k.p. w okresie od 22 sierpnia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. zawarcie przez pracodawcę z tym samym pracownikiem trzeciej umowy na czas określony nie spowoduje jej przekształcenia w umowę na czas nieokreślony.

Żadna z umów na czas określony, która rozwiąże się lub wygaśnie przed 1 stycznia 2012 r., nie będzie uwzględniana przy stosowaniu art. 25¹ k.p. Natomiast umowa na czas określony, która została zawarta w trakcie obowiązywania ustawy i będzie trwała w dniu 1 stycznia 2012 r., będzie pierwszą umową w sekwencji umów z art. 25¹ k.p.

Konsekwencje nieprzestrzegania przepisów ustawy antykryzysowej

Ustawa antykryzysowa nie określa, jak postępować z umowami na czas określony zawartymi przed 22 sierpnia 2009 r., których czas trwania – licząc od tego dnia – przekracza 24 miesiące (a termin rozwiązania przypada przed 31 grudnia 2011 r.). A zatem trudno przyjąć, aby umowy takie rozwiązywały się automatycznie z upływem 24 miesięcy lub przekształcały w umowy o pracę na czas nieokreślony. Skrócenie takiej umowy do 24 miesięcy może więc nastąpić wyłącznie w drodze rozwiązania umowy na mocy porozumienia stron lub z zachowaniem okresu wypowiedzenia.

Odmiennie natomiast należałoby traktować umowę na czas określony zawartą już w trakcie obowiązywania ustawy antykryzysowej, której okres trwania przekracza 24 miesiące. Wobec braku uregulowań w ustawie w tym zakresie w literaturze prezentowane są stanowiska, że umowa na czas określony zawarta z naruszeniem przepisu wprowadzającego 24-miesięczny limit może być uznana za umowę zawartą na czas nieokreślony. Należy więc przyjąć, że mimo iż ustawa antykryzysowa nie przewiduje przekształcenia z mocy prawa umowy o pracę na czas określony zawartej z naruszeniem 24- -miesięcznego limitu przewidzianego w art. 13 ust. 1 ustawy antykryzysowej, to konsekwencją naruszenia wskazanego limitu może być uznanie przez sąd, że między stronami doszło do zawarcia umowy o pracę na czas nieokreślony. Do takich ustaleń może jednak dojść jedynie na skutek wystąpienia z powództwem zainteresowanego pracownika.

Podstawa prawna:

• art. 13, art. 24 ust. 2, art. 35 ust. 3 ustawy z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (DzU nr 125, poz. 1035).