REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Teoria autodeterminacji (SDT) w procesie uczenia się w pracy

Subskrybuj nas na Youtube
Teoria autodeterminacji (SDT) w procesie uczenia się w pracy
Teoria autodeterminacji (SDT) w procesie uczenia się w pracy

REKLAMA

REKLAMA

Teoria autodeterminacji (SDT) w procesie uczenia się w pracy - na czym polega? Czym charakteryzuje się potrzeba autonomii, kompetencji i relacji? Jakie są 2 typy celów teorii SDT?

Czym jest teoria autodeterminacji?

Teoria autodeterminacji, autorstwa Edwarda L. Deciego i Richarda M. Ryana, jest dla nas szczególnie istotna jako źródło informacji dotyczącej mechanizmu, w jaki sposób następować może budowanie zarówno indywidualnej, jak i grupowej motywacji do uczenia się w miejscu pracy, przy założeniu indywidualnych preferencji w tym zakresie. Propozycja Deciego i Ryana zakłada, że człowiek może i powinien aktywnie działać w środowisku, mając odpowiednie ku temu możliwości. Genezy tych możliwości należy poszukiwać zarówno wewnątrz jednostki, jak i w środowisku, w którym ona funkcjonuje.

REKLAMA

Autopromocja

REKLAMA

W teorii tej rozumie się człowieka jako zdolnego do dokonywania samoregulacji, jako system zdolny do samorozwoju, przejawiającego się w integrowaniu swojego funkcjonowania w perspektywie czasu. Człowiek może być zdolny do dokonywania samodzielnych autonomicznych i przemyślanych wyborów dotyczących ważnych dla niego aspektów życia, w tym własnego rozwoju. Aby jednak mógł działać optymalnie, konieczne jest dostosowanie zarówno oczekiwań, jak i wymogów środowiska, w którym on funkcjonuje. Oznacza to, że realne możliwości pojawiają się wówczas, gdy osoba potrafi adekwatnie zareagować na bodźce płynące ze środowiska, w tym bodźce rozwojowe. Istotne znaczenie ma przy tym rozumienie bodźców rozwojowych.

W tym aspekcie koncepcja autodeterminacji silnie łączy się z pojęciem kultury organizacyjnej, wyraźnie wskazując, że to właśnie kultura determinuje, jakie aspekty działania, uwarunkowania efektywnego uczenia się w miejscu pracy – tworzenie środowiska w tym motywacja, będą zauważane, interpretowane i selekcjonowane jako ważne. Samą motywację autorzy definiują jako „siłę lub siły napędowe odpowiedzialne za rozpoczęcie, trwanie, kierunek i siłę zachowania nastawionego na cel” (Colman, 2015, s. 412). Głównym pojęciem wykorzystywanym w tej koncepcji są potrzeby. Definiowane są one jako uniwersalne i konieczne. Zalicza się do nich (Deci, Vallerand, Pelletier, Ryan, 1991, s. 2):

  • potrzebę autonomii,
  • potrzebę kompetencji,
  • potrzebę relacji z innymi.

Zaspokojenie wymienionych potrzeb umożliwia efektywne działanie, koncentrujące się na przyjmowaniu aktywnej roli i utrzymywaniu jej pomimo pojawiających się trudności. Poszczególne potrzeby zdefiniujemy następująco:

Potrzeba autonomii

REKLAMA

Potrzeba autonomii – wiąże się z przekonaniem, że człowiek jest niezależnym źródłem działania. Może on kreować te działania, uwzględniając przy tym osobiste wartości. Autonomiczne działanie nie wyklucza możliwości współdziałania, a nawet występowania w pozycji zależnej od ludzi, na przykład w ramach hierarchicznej struktury organizacyjnej. Należy ją rozumieć jako możliwość dokonywania samodzielnych wyborów, opartych jednak na ograniczonej w swoim zakresie racjonalności bazującej na modelu mentalnym. Potrzeba autonomii odnosi się również do inicjowania zachowań wynikających z osobistych zainteresowań, przekonań i potrzeb. Oznacza to, że osoba decyduje się zaangażować w wybrane działanie, ponieważ jest ono zgodne z jej wartościami (Ryan, Deci, 2002).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Autonomiczny pracownik może samodzielnie wykonywać zadanie przydzielone przez przełożonego, o ile wierzy, że charakter zadania jest interesujący i zgodny z jego wartościami. Niezależny pracownik nie będzie natomiast współdziałał z przełożonym, który wybiera i przekazuje mu zadania niezgodne z jego wewnętrznym systemem wartości. Pracownicy mogą działać przy braku autonomii lub niezależności, na przykład przestrzegając poleceń innych bez możliwości dokonywania wyboru lub wartościowania związanego z przydzielonym zadaniem. Zaspokojona potrzeba autonomii może zachęcić pracownika do spojrzenia na swoją pracę z perspektywy wewnętrznej, a zatem może bardziej promować wewnętrzną motywację.

Zachowania lidera wspierające autonomię mogą obejmować również rozwijanie, uczenie się (Baard, Deci, Ryan, 2004), dzięki czemu mogą budować u pracowników poczucie wpływu na ich sposób wykonywania pracy, zwłaszcza na codzienny model działania, w ramach którego pracownik może bardziej samodzielnie decydować o wypełnianiu czasu pracy.

Polecamy: Wellbeing w organizacji co? jak? dlaczego?

Potrzeba kompetencji

Potrzeba kompetencji – będziemy ją rozumieć jako potrzebę działania nakierowanego na uzyskiwanie wyników, które są ważne zarówno dla pracownika, jak i organizacji. Potrzeba ta sprawia, że pracownik może być aktywnie i sprawczo zainteresowany swoją aktywnością zawodową, poszukując możliwości rozwoju i doskonalenia, będąc jednocześnie dumnym z wykonywanej pracy. Potrzeba kompetencji jest wrodzoną potrzebą psychologiczną, pozostającą w relacji do potrzeby poczucia biegłości i poczucia skuteczności w pracy (Deci, 1975; Ryan, Deci, 2002).

W kontekście miejsca pracy pracownicy mogą czuć się bardziej kompetentni, gdy mają możliwość angażowania się w zadania o wzrastającym poziomie trudności, które pozwalają im wykorzystywać i rozwijać swoje unikalne umiejętności. Baard (Baard, Deci, Ryan, 2004, s. 1) sugeruje następujące zachowania kierownicze jako wsparcie potrzeby kompetencji:

  • adekwatne szkolenie i wspieranie podwładnych,
  • omawianie i uzgadnianie osiągalnych celów z podwładnymi,
  • delegowanie interesujących zadań, które rozwijają nowe umiejętności, regularne przekazywanie informacji zwrotnych i usuwanie barier przeszkadzających w skutecznej pracy.

Budowanie poczucia kompetencji według Ryana i Deciego (Deci, Vallerand, Pelletier, Ryan 1991, s. 4) prowadzi z kolei do budowania dużego poczucia autonomii, ograniczenia poczucia współzależności oraz silnego, wewnętrznego osadzenia w poczuciu decyzyjności i wpływu. Stwierdzono również negatywną korelację ze wskaźnikiem lęku i depresji.

Potrzeba relacji

Potrzeba relacji – odnosi się do zakresu i intensywności interakcji z innymi ludźmi, poczucia emocjonalnego przywiązania oraz wzajemnego doświadczania opieki, troski i zainteresowania. Potrzeba ta może być realizowana w różnych rolach i kontekstach sytuacyjnych. Potrzeba relacji może silnie korelować z poczuciem autonomii, negatywnie wpływając na poczucie zależności, zwłaszcza w interesującym nas aspekcie uczenia się w miejscu pracy. Relacja oznacza również poczucie związania z innymi, poczucie współzależności, przynależności i odpowiedzialności za innych (Taylor, Ntoumanis, Standage, 2008, s. 11). W badaniach (Vansteenkiste, Simons, Lens, Sheldon, Deci, 2004, s. 247, 248, 252, 254, 257, 258) relacja była potrzebą psychologiczną najbardziej związaną z oceną wyników pracy. Zachowania lidera, które wspierają relację, to takie, które sprzyjają pracy zespołowej, wzajemnemu szacunkowi, zaufaniu do innych członków zespołu i podzielają cele grupowe. 

Teoria SDT - 2 typu celów

Zgodnie z koncepcją Ryan i Deci ludzie działają z intencją zaspokajania potrzeb, unikając takich sytuacji, które ograniczają lub uniemożliwiają ich uzyskiwanie. Może się przy tym zdarzyć, że bardziej koncentrują się na podejmowaniu działań pozwalających na uzyskanie krótkoterminowej satysfakcji niż na działaniach wymagających odroczenia gratyfikacji. Działają zatem bardziej w oparciu o wartości hedonistyczne niż długoterminowy eudajmonizm.

W teorii SDT wyróżnia się dwa typy celów: zewnętrzne i wewnętrzne. Do pierwszych należy zaliczyć: zainteresowanie dobrami materialnymi, wizerunek czy popularność. Drugie odnoszą się do aspektów relacji społecznych, rozwoju osobistego oraz aktywności społecznej. Prowadzone w tym zakresie badania (Fowler i in., 2015, Goleman i in., 2018) wskazują wyraźnie, że pierwszy typ motywów może skutecznie obniżać możliwość uzyskania wysokiej satysfakcji w zakresie trzech bazowych potrzeb. Wskazują na jedynie czasowe poczucie spełnienia. Ludzie nastawieni bardziej na nagrody zewnętrzne mogą działać w oparciu o tendencję do bezustannego powiększania zakresu dążeń w celu utrzymania wysokiego stanu zadowolenia. Zdecydowanie inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku działań opartych na celach wewnętrznych. Są one zazwyczaj silnie powiązane z uniwersalnymi psychologicznymi potrzebami.

Learns

LEarNS

Książka „LEarNS - stwórz efektywny system uczenia się w miejscu pracy”

Niniejszy artykuł to fragment książki: „LEarNS - stwórz efektywny system uczenia się w miejscu pracy”, w której Marcin Żółtak wskazuje rozwiązania umożliwiające skuteczne przeniesienie wiedzy ze szkolenia do codzienności w pracy, w taki sposób by połączyć kontynuację uczenia się z bieżącymi obowiązkami zawodowymi. Krok po kroku pokazuje jak zbudować efektywne środowisko uczenia się w firmie, uwzględniające specyfikę danej organizacji.

Zapisz się na newsletter
Kodeks pracy, urlopy, wynagrodzenia, świadczenia pracownicze. Bądź na bieżąco ze zmianami z zakresu prawa pracy. Zapisz się na nasz newsletter.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Uprawnienia rodzicielskie - QUIZ
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
nie ma takiej możliwości
3
6
9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
Następne

REKLAMA

Kadry
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
PPK: 10 dni i 3 miesiące to ważne terminy przy zawieraniu umowy o zarządzanie i prowadzenie PPK

Wdrożenie PPK to przede wszystkim wybór instytucji finansowej i zawarcie umowy o zarządzanie oraz umowy o prowadzenie PPK. Podmiot zatrudniający musi pamiętać o ważnych terminach: 10 dni i 3 miesiące. Jakie obowiązki ma pracodawca? Co z mikroprzedsiębiorcą?

O 339,50 zł więcej dorobi emeryt i rencista od czerwca 2025 roku

Rosną limity dorabiania dla rencistów i wcześniejszych emerytów. Chodzi o kwoty, po przekroczeniu których ZUS obniża lub zawiesza pobierane świadczenie emerytalne lub rentowe. To dobra wiadomość.

Zautomatyzuj HR z SyKOF HR i przygotuj organizację na erę AI

Automatyzacja to nie tylko wygoda – to fundament dla wdrażania sztucznej inteligencji w HR. System SyKOF HR wspiera organizacje w cyfrowej transformacji procesów kadrowo-płacowych, integrując się z ekosystemem ERP i tworząc fundament pod przyszłościowe zastosowania AI.

14 emerytura 2025 - kiedy wypłata? [Rozporządzenie]

14 emerytura będzie także w 2025 roku. Kiedy można spodziewać się wypłaty dodatkowego świadczenia dla emerytów i rencistów? Ile wynosi czternastka? Jst rozporządzenie Rady Ministrów. Oto najważniejsze informacje.

REKLAMA

Jazda na rowerze: dla pracownika benefit z karty sportowej i korzyść dla zdrowia

Coraz cieplejsze dni zachęcają do aktywności fizycznej, takiej jak jazda rowerem. Z roku na rok przybywa osób, które decydują się na mniej lub bardziej regularne dojeżdżanie takim jednośladem do pracy.

Jawność wynagrodzeń: większość jest za, ale pod warunkiem, że dotyczy ona wyłącznie cudzych płac a nie własnych zarobków

Najnowsze badanie przynosi wiedzę o aktualnych poglądach polskich pracowników. Polacy o jawności wynagrodzeń: chcemy znać zarobki innych, ale swoich nie chcemy ujawniać. Czy zmiana prawa, którą sprawi wdrożenie dyrektywy o jawności płac to zmieni?

Zatrudnianie cudzoziemców w 2025 roku [Przewodnik i zmiany krok po kroku]

W dobie globalizacji coraz więcej polskich firm sięga po talenty spoza kraju. Od 1 czerwca 2025 r. proces zatrudniania cudzoziemców zostanie zmodernizowany i w pełni zdigitalizowany dzięki nowej ustawie z 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom. Choć formalności nadal wymagają precyzji, są prostsze, szybsze i dostępne online.

Pracownicy teraz: praca bez poczucia sensu nie daje satysfakcji

Według 91 proc. polskich „zetek” i millenialsów praca bez poczucia sensu nie daje satysfakcji. Wśród priorytetów młodych pracowników są także niezależność finansowa i work-life balance. Jeśli te warunki nie są spełniane, potrafią oni zrezygnować z pracy i szukać nowego pracodawcy.

REKLAMA

Dobre samopoczucie w miejscu pracy, to kluczowe oczekiwanie najmłodszych pracowników czyli Zetek

Dla Zetek pracowników w pracy ważna jest równowaga między życiem zawodowym i prywatnym. Otwarta komunikacja z przełożonym, równowaga między życiem zawodowym i prywatnym oraz stabilność zawodowa - to wartości, którymi najczęściej kierują się przedstawiciele pokolenia Z przy wyborze pracodawcy.

Samotni wśród ludzi

Rozmowa z dr Sylwią Hałas-Dej, dziekanem Kozminski Executive Business School w Akademii Leona Koźmińskiego, o tym, jak radzić sobie z izolacją na wysokim stanowisku.

REKLAMA