Unikatowa metoda nauczania języka polskiego jako obcego – jak działa?

• Neurodydaktyka – nauka w zgodzie z mózgiem
• Język jako narzędzie komunikacji
• Model spiralny – stopniowe poszerzanie kompetencji
• Przebieg zajęć
• Skuteczność metody

Podejście to opiera się na trzech filarach: wykorzystaniu potencjału ludzkiego mózgu w procesie edukacji, traktowaniu języka przede wszystkim jako narzędzia komunikacji oraz tzw. spiralnym modelu rozwoju.

Neurodydaktyka – nauka w zgodzie z mózgiem

Badania pokazują, że ludzki mózg najefektywniej uczy się w bezpiecznym i pozytywnym środowisku. Dlatego w procesie nauki kluczowe znaczenie mają takie elementy jak:
• budowanie atmosfery komfortu i bezpieczeństwa,
• pozytywne wzmocnienia (pochwały, docenienie postępów), które stymulują wydzielanie dopaminy odpowiedzialnej za motywację i zapamiętywanie,
• zaangażowanie emocjonalne, polegające na pracy z treściami ważnymi dla ucznia i odnoszącymi się do jego codziennych doświadczeń.

W procesie nauki należy zadbać o przyjazną i wesołą atmosferę podczas zajęć. Śmiech zwiększa aktywację kory czołowej, która jest kluczowa dla myślenia abstrakcyjnego i rozwiązywania problemów. W tym przypadku można więcej zapamiętać i lepiej zrozumieć materiał, ponieważ informacje połączone z humorem wywołują wzrost poziomu dopaminy, neuroprzekaźnika wzmacniającego motywację i pamięć, nawet w przypadku neutralnych czy mało znaczących informacji. Ponadto humor na zajęciach redukuje dystans społeczny, zwiększa zaufanie i motywację uczniów, co pozytywnie wpływa na ich zaangażowanie i efektywność uczenia się. Ważnym aspektem jest również kompatybilność światopoglądu i zdolności werbalnych, czyli uczenie się tworzenia komunikatów zgodnych z własnymi przekonaniami czy przemyśleniami. Dzięki temu proces nauki staje się bardziej naturalny i w większym stopniu angażuje słuchaczy.

Język jako narzędzie komunikacji

Istotnym filarem jest traktowanie języka jako narzędzia do wymiany informacji i budowania relacji. Współpracę ze słuchaczem należy zacząć od diagnostyki jego potrzeb oraz dotychczasowych wyzwań, takich jak bariera przed mówieniem, problemy z pisaniem, trudności z poszczególnymi zjawiskami gramatycznymi czy ubogie słownictwo.

Następnym krokiem jest ustalenie planu nauki odpowiedniego dla konkretnej osoby, obejmującego zarówno komunikację ustną i pisemną, jak i aspekty werbalne oraz niewerbalne. Szczególną uwagę zwraca się na:
• poprawną artykulację, akcent i intonację,
• specyficzne trudności języka polskiego (np. dwuznaki, znaki diakrytyczne, ubezdźwięcznienia, samogłoski nosowe),
• zasady gramatyczne i składniowe,
• różnice stylistyczne i kulturowe wpływające na sposób formułowania wypowiedzi.

Celem jest, aby uczniowie nie tylko opanowali struktury językowe, ale także potrafili świadomie i skutecznie posługiwać się językiem w różnych kontekstach i sytuacjach.

Model spiralny – stopniowe poszerzanie kompetencji

Elementem tej metody jest także spiralny model nauki. Zakłada on stopniowe rozszerzanie zakresu materiału: od prostych struktur na początku nauki, po coraz bardziej złożone formy wraz ze wzrostem kompetencji językowych.

Takie podejście ilustrują następujące zdania:
• Na poziomie początkującym możemy powiedzieć: „W piątek byłam w kinie”,
• Osoba biegle posługująca się językiem polskim potrafi w recenzji filmu napisać: „W piątek byłam w kinie na przedpremierowym pokazie najnowszego dramatu wyreżyserowanego przez Agnieszkę Holland”.

Dzięki regularnemu powracaniu do wcześniej poznanych treści na wyższym poziomie złożoności, uczący się systematycznie utrwalają wiedzę i rozwijają elastyczność językową.

Przebieg zajęć

Na każdych zajęciach ćwiczone są wszystkie kompetencje językowe. Istotne jest, aby podczas lekcji pracować nad umiejętnościami niezbędnymi do komunikacji dwustronnej (np. rozmowy), natomiast te potrzebne do komunikacji jednostronnej (np. czytanie prasy lub pisanie listu) słuchacze mogą ćwiczyć samodzielnie.

Każde zajęcia rozpoczynają się od swobodnej rozmowy. Taki wstęp ma na celu nie tylko wprowadzenie kursantów w środowisko językowe, ale także zbudowanie pozytywnej atmosfery. Na tym etapie zajęć skupiamy się najczęściej na dobrych i wesołych informacjach.

W toku lekcji staramy się utrzymać koncentrację i dobry nastrój słuchaczy poprzez stosowanie określonych technik pracy. Na przykład do ćwiczenia słuchania jako materiału można użyć filmu fabularnego wraz z przygotowanym do niego testem, który pomaga słuchaczom zachować skupienie oraz wychwycić istotne informacje. Filmu nie oglądamy w całości, tylko dzielimy na części puszczane w toku całego semestru. Czekanie na kolejną część aktywizuje ośrodek nagrody. Istotny jest także dobór filmu – zależy nam, aby podobał się kursantom. Z reguły są to stare klasyki, współczesne komedie lub filmy animowane.

Do ćwiczenia mówienia podchodzimy dwojako. Większy nacisk kładziemy na rozmowę w parach lub w małych grupach, co zmniejsza stres mówiących oraz zwiększa uważność na wypowiedź rozmówcy. Na forum stosujemy techniki podobne do ćwiczeń improwizacyjnych, np. prosimy grupę o wspólne ułożenie historii danego bohatera. Każda kolejna osoba ma dopowiedzieć jedno zdanie będące kontynuacją poprzedniego. Mimo że nie narzucamy grupie, że historia ma być humorystyczna, z naszego doświadczenia wynika, że absurdalność wypowiedzi słuchaczy powstaje samoistnie, a grupa dobrze się bawi i uczy, nie skupiając się jednocześnie na samym procesie nauki.

Zajęcia indywidualne, chociaż dają mniejszą przestrzeń do improwizacji i zabaw, pozwalają na nawiązanie bliższej relacji z lektorem. W tak małym gronie słuchacze chętniej opowiadają o osobistych sprawach, dzięki czemu są bardziej zaangażowani w proces. Ponadto szybciej mają poczucie sukcesu, ponieważ program i stosowane metody są dopasowane do ich potrzeb oraz zainteresowań.

Skuteczność metody

Połączenie neurodydaktyki, praktycznego podejścia komunikacyjnego i spiralnego modelu sprawia, że proces uczenia się języka polskiego jest nie tylko szybszy, ale także bardziej motywujący i przyjazny dla ucznia. Kluczowe staje się nie samo opanowanie słownictwa czy gramatyki, lecz możliwość swobodnego i naturalnego funkcjonowania w polskojęzycznym środowisku.

Agata Zaman, współzałożycielka Lingo Comm, internetowej szkoły nauczającej języka polskiego jako obcego.