Określenie rodzaju i stanowiska pracy w umowie o pracę

Rodzaj pracy może zostać w umowie o pracę określony bardziej lub mniej szczegółowo – wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego. Strony stosunku pracy, określając rodzaj pracy w sposób ogólny, pozostawiają pracodawcy – w ramach jego uprawnień kierowniczych – uszczegółowienie zakresu czynności pracownika (wyrok SN z 2 października 2008 r., sygn. akt I PK 73/08, niepublikowany).

Określenie rodzaju pracy

Im bardziej ogólnie zostaną określone warunki umowy, tym większą swobodę ma pracodawca w kierowaniu pracownika do innej pracy. Konstruując umowę o pracę, warto wiedzieć, że określenie w umowie samego rodzaju pracy bez np. wskazania konkretnego stanowiska daje pracodawcy więcej możliwości w przyszłości – zmiana stanowiska nie pociąga bowiem za sobą zmiany rodzaju wykonywanej pracy i najczęściej nie będzie wymagała wypowiedzenia warunków umowy (wyrok SN z 19 lutego 1976 r., sygn. akt I PRN 5/76, OSNC 1976, nr 10, poz. 226). Szerokie określenie zakresu warunków pracy pozwala na ich uszczegółowienie później – w zakresie czynności powierzanych pracownikowi, a nawet w poleceniach pracodawcy.

Czy umowy o pracę z brakami formalnymi są ważne >>

Zakres czynności pracownika stanowi konkretyzację umówionego rodzaju pracy, jest zbiorczym poleceniem pracodawcy i nie wymaga zgody pracownika na jego zmianę – ocenia SN. Zmiana tego zakresu oznacza nieistotną zmianę warunków pracy lub płacy i mieści się w zakresie uprawnień kierowniczych pracodawcy. Pracodawca może jej dokonać, wydając polecenie służbowe, które wiąże pracownika. Natomiast istotna zmiana warunków pracy – w razie braku zgody pracownika – wymaga wręczenia pracownikowi wypowiedzenia zmieniającego.

Przykład

Określenie rodzaju pracy – przy produkcji mrożonek
Pracodawca prowadzi zakład przetwórstwa owocowo-warzywnego, w którym zatrudnia kilkudziesięciu pracowników przy produkcji mrożonek owocowych i kilkudziesięciu przy produkcji mrożonek warzywnych. Pracują oni przy różnych liniach produkcyjnych. Jeśli w umowie o pracę z nowym pracownikiem jako jej rodzaj zostanie wskazana praca przy produkcji mrożonek warzywnych, trwałe przesunięcie pracownika do pracy przy drugim rodzaju produkcji będzie wymagało dokonania wypowiedzenia zmieniającego. Jeśli rodzaj pracy określony zostanie w sposób ogólny – jako praca przy produkcji mrożonek – przesunięcie pracownika do pracy przy innej linii produkcyjnej będzie możliwe wielokrotnie w ciągu roku w zależności od potrzeb pracodawcy i na podstawie jego polecenia.

Miejsce wykonywania pracy

Podobnie jest w przypadku określania w umowach o pracę miejsca jej wykonywania. Pracodawca może wskazać je bardzo ogólnie, np. jako miejscowość, albo bardziej szczegółowo. Jeżeli miejsce świadczenia pracy zostało w umowie określone w sposób ogólny, to kierowanie pracownika do wykonywania pracy na obszarze mieszczącym się w tak wskazanych granicach nie oznacza zmiany warunków pracy. Jest jedynie ich konkretyzacją, dokonywaną w ramach uprawnień kierowniczych pracodawcy, gdyż do istoty stosunku pracy należy jej świadczenie pod kierownictwem pracodawcy.

Wypowiedzenie zmieniające czy porozumienie zmieniające >>

Przykład

Miejsce pracy – Warszawa
Pracodawca prowadzi w Warszawie sześć sklepów ze sprzętem wędkarskim. Jeśli zatrudniając sprzedawcę wskaże Warszawę jako miejsce wykonywania pracy, a pracownik wyrazi na to zgodę, pracodawca będzie mógł – określając zakres czynności pracownika – polecić mu wykonywanie pracy w określonym sklepie. Jeśli jako miejsce wykonywania pracy zostanie wskazany w umowie konkretny sklep, przesunięcie do innej placówki będzie wymagało dokonania wypowiedzenia zmieniającego.

Zmiany za porozumieniem

W przypadku szczegółowych ustaleń co do rodzaju pracy i ich zawarcia w umowie o pracę, stają się one z woli stron istotnymi jej elementami. Dotyczy to także wskazania w niej wprost stanowiska, które pracownik ma zajmować. W konsekwencji powierzenie przez pracodawcę innego rodzaju pracy pracownikowi na stałe może być trudniejsze.

Nie powinno być problemów ze zmianą rodzaju pracy lub stanowiska, jeśli zatrudniony godzi się na propozycję pracodawcy. O warunkach pracy i zajmowanym przez pracownika stanowisku decydują strony stosunku pracy – dlatego nie ma przeszkód, aby już po zawarciu umowy o pracę dobrowolnie i zgodnie zmieniły jej treść. Należy tego dokonać w formie porozumienia zmieniającego, które powinno zostać zawarte na piśmie. Pracownik nie ma możliwości odwołania się od takiego porozumienia, ponieważ nie podlega ono ocenie według reguł określonych w art. 42 § 2 kodeksu pracy (wyrok SN z 8 kwietnia 1998 r., sygn. akt I PKN 29/98, OSNAPiUS 1999, nr 7, poz. 242). Może on zakwestionować porozumienie, wyłącznie powołując się na jedną z wad oświadczenia woli przewidzianą w kodeksie cywilnym (np. błąd, podstęp).

Roszczenie o zawarcie umowy o pracę >>

Takie decyzje mogą się wiązać też z awansem albo degradacją pracownika w hierarchii służbowej. W każdym razie, wprowadzając tego rodzaju zmiany, pracodawca powinien zadbać o to, aby w sposób przejrzysty została wyrażona wola stron porozumienia zmieniającego umowę o pracę dotycząca wynagrodzenia. Może ono pozostać na tym samym poziomie pomimo zmiany stanowiska. Sąd Najwyższy stwierdził, że pracodawca, który nie ma pisemnej zgody pracownika na wykonywanie dodatkowych obowiązków bez podwyżki, może zostać zmuszony przez sąd do wypłaty dodatkowego wynagrodzenia (wyrok z 11 lutego 2010 r., sygn. akt I PK 185/09 Monitor Prawa Pracy 2010/8/394).

Nieprzyjęcie nowych warunków

Brak zgody pracownika na dobrowolną zmianę stanowiska lub zmianę rodzaju pracy skutkuje koniecznością wypowiedzenia mu przez pracodawcę warunków pracy w tym zakresie (art. 42 k.p.). Pracodawca musi tego dokonać w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Wypowiedzenie warunków pracy stanowi ofertę, która może zostać zaakceptowana lub odrzucona przez pracownika. Ponadto zawiera ono w sobie wypowiedzenie definitywne. Jeśli pracownik nie zgadza się na przyjęcie oferty pracodawcy, wypowiedzenie zmieniające staje się zwykłym wypowiedzeniem prowadzącym do rozwiązania stosunku pracy niezależne od tego, czy taka była intencja pracownika, gdy odmawiał przyjęcia zaproponowanych warunków. Przyjmuje się, że skutek ustania umowy o pracę w razie odmowy przyjęcia zaproponowanych warunków pracy lub płacy następuje z mocy prawa również niezależnie od intencji pracodawcy, nawet jeśli zmierzał on jedynie do zmiany istotnych elementów treści stosunku pracy w trybie wypowiedzenia zmieniającego, a nie do pozbycia się pracownika i rozwiązania umowy o pracę (wyrok SN z 25 lutego 2009 r., sygn. akt II PK 178/08, niepublikowany).

Jak określić miejsce pracy pracownika mobilnego >>

Podanie przyczyny wypowiedzenia

Wypowiedzenie warunków pracy wymaga od pracodawcy prawidłowego uzasadnienia przyczyny wypowiedzenia. Musi on wykazać istnienie rzeczywistej potrzeby zmiany stanowiska pracownika lub powierzenia mu pracy innego rodzaju, niż przewidywała to umowa o pracę. Celem wypowiedzenia zmieniającego powinno być zawsze doprowadzenie do właściwego i racjonalnego wykorzystania kadry pracowniczej zgodnie z kwalifikacjami i możliwościami tej kadry. Jeśli pracodawca poprzez dokonanie wypowiedzenia zmieniającego chce doprowadzić do osiągnięcia innego celu, może się spodziewać, że legalność wypowiedzenia zostanie podważona przed sądem.

Przykład

Pozbawienie stanowiska kierowniczego
Pracodawca przegrał proces o przywrócenie do pracy z pracownikiem zajmującym kierownicze stanowisko. Wykonał wyrok, ale po miesiącu pracownikowi temu zaproponował w wypowiedzeniu zmieniającym pracę przy linii produkcyjnej, aby skłonić go do odejścia z pracy, a na jego miejsce przyjąć kogoś innego. Wypowiedzenie takie może zostać uznane przez sąd za bezskuteczne.

Pracodawca musi ponadto pamiętać o uprawnieniach osób podlegających ochronie, których przesunięcie na inne stanowisko czy zmiana warunków pracy jest zabronione. Dotyczy to m.in. pracowników w wieku przedemerytalnym, społecznych inspektorów pracy, niektórych związkowców, członków rady pracowników, pracownic w ciąży i przebywających na urlopie macierzyńskim.

Zmiana tymczasowa

Pracodawca, który chce pracownikowi zmienić rodzaj pracy lub powierzyć mu inne stanowisko tylko okresowo, może skorzystać z uprawnienia przewidzianego w art. 42 § 4 k.p. Przepis ten daje możliwość jednostronnego powierzenia pracownikom, w przypadku uzasadnionym potrzebami zakładu pracy, innej pracy niż określona w umowie o pracę. Powierzenie innej pracy nie może powodować obniżenia wynagrodzenia zatrudnionego, zaś praca powierzona w ten sposób ma odpowiadać kwalifikacjom danego pracownika. Maksymalny czas, na jaki pracodawca może powierzyć inny rodzaj pracy bez zgody pracownika, wynosi trzy miesiące w ciągu roku kalendarzowego. Gdy zmiana przypada na przełom roku, ten okres może trwać dłużej.

Oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę >>

Przykład

Przesunięcie do innej pracy na pięć miesięcy
Pracodawca prowadzi w swoim zakładzie dwa rodzaje produkcji. Pracownicy posiadający zbliżone kwalifikacje mają w umowach o pracę wskazane stanowiska pracy przyporządkowane do tych właśnie rodzajów produkcji. W związku z dużym zamówieniem pracodawca potrzebował od 1 października 2010 r. przesunąć dużą grupę pracowników na pięć miesięcy do innej pracy. Pracodawca mógł to zrobić bez dokonywania wypowiedzenia zmieniającego. W tym przypadku początek rozpoczęcia innej pracy przypadł na 1 października danego roku. Ponieważ w roku kalendarzowym tymczasowa praca może być wykonywana przez trzy miesiące, to w następnym pracodawca może skorzystać z kolejnych trzech miesięcy. W związku z tym mógł przesunąć pracowników na czas od 1 października do końca grudnia (trzy miesiące), a od 1 stycznia 2011 r. na kolejne trzy miesiące. Ponieważ realizacja zamówienia wymagała wprowadzenia takich przetasowań na okres pięciu miesięcy, pracownicy wrócą do swojej dotychczasowej pracy 1 marca 2011 r.

Podstawa prawna:

● art. 42 Kodeksu pracy.