Wpływ dyżuru na organizację pracy

Dyżur jest okresem pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub innym wyznaczonym miejscu (art. 151⁵ § 1 k.p.). Cechą charakterystyczną dyżuru jest więc to, że w przeciwieństwie do pozostawania w pogotowiu do pracy (art. 137 k.p.) czy przestoju (art. 81 k.p.) jego pełnienie odbywa się poza godzinami pracy.

Jak zakwalifikować wypadek podczas dyżuru >>

Dyżurem nie jest także przedłużona nieobecność pracownika w miejscu pracy, podczas której z przyczyn niezależnych od siebie nie świadczy pracy, lecz oczekuje na jej przydział. Dyżur jest bowiem zaplanowanym elementem organizacji pracy. Należy przy tym podkreślić, że pracodawca ma pełne prawo ustalić dyżur na jakikolwiek dzień tygodnia, nie wyłączając niedziel i dni ustawowo wolnych od pracy. Musi też powiadomić pracownika o potrzebie pozostawania w dyspozycji pracodawcy.

Przykład

Ze względu na zwiększoną liczbę zamówień pracodawca polecił pracownikom pracę w godzinach nadliczbowych. W ramach nadgodzin pakowano m.in. towary do pudeł. Dostarczenie jednej partii pudeł opóźniło się. Wskutek tego pracownicy przez godzinę nie wykonywali pracy. Pracodawca nie może uznać tej godziny za dyżur, lecz ma obowiązek rozliczyć ją jako godzinę nadliczbową.

Z kolei „wykonywanie pracy wynikającej z umowy o pracę” oznacza, że podczas dyżuru pracownik może wykonywać pracę wykraczającą poza uzgodniony w umowie o pracę rodzaj pracy. Z umowy o pracę wynika bowiem nie tylko obowiązek wykonywania takiej pracy, lecz pod pewnymi warunkami także pracy innego rodzaju (np. art. 42 § 4 k.p.).

Pracownik może odmówić stawienia się na dyżur wyłącznie w razie wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Pełnienie dyżuru jest bowiem obowiązkiem pracowniczym. Odmowa uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w trybie art. 52 § 1 pk 1 k.p. Mamy wówczas do czynienia z ciężkim naruszeniem podstawowego obowiązku pracowniczego (wyrok SN z 7 września 1999 r., I PKN 224/99). Pracodawca może oczywiście zastosować łagodniejsze środki dyscyplinujące wobec pracownika, np. karę porządkową.