Ubezpieczenia społeczne osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych

Przez umowę-zlecenie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (art. 734 § 1 k.c.). Przedmiotem umowy-zlecenia jest zobowiązanie się zleceniobiorcy do dokonania określonej czynności prawnej dla zleceniodawcy. Najczęściej jednak umowa-zlecenia dotyczy wykonywania czynności faktycznych (np. sprzątanie), przez co w istocie są to umowy o świadczenie usług. Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.).

Autopromocja

Umowa-zlecenie, podobnie jak umowa o pracę, jest umową starannego działania, stąd też ich rozróżnienie bywa często trudne. Konsekwencją wprowadzonych różnic między tymi umowami jest odmienna sytuacja ubezpieczonych z obydwu tych tytułów na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych, w szczególności dotycząca obowiązku podlegania tym ubezpieczeniom.

Należy pamiętać, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Z Kodeksu pracy wynika, że zatrudnienie w warunkach określonych wyżej jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy właściwych dla stosunku pracy.

Współpraca cywilnoprawna z byłym pracodawcą >>

Autopromocja

Webinarium: Sygnaliści w dokumentacji pracodawcy – wzory prawidłowych zapisów

Sprawdź

Umowa-zlecenie może być odpłatna lub też nie mieć takiego charakteru (co stanowczo ją wyróżnia od umowy o pracę czy umowy o dzieło, które są odpłatne). Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za jego wykonanie należy się wynagrodzenie (art. 735 § 1 k.c.). W takim przypadku należne są składki na ubezpieczenia społeczne.

Ubezpieczenie zleceniobiorcy

Osoba zatrudniona na podstawie umowy-zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu, dobrowolnie zaś ubezpieczeniu chorobowemu. Jeżeli osoba zatrudniona na podstawie umowy-zlecenia podpisze kolejną umowę tego rodzaju, wówczas ubezpieczenia emerytalne i rentowe z drugiej umowy-zlecenia są dobrowolne. Obowiązkowe jest natomiast ubezpieczenie zdrowotne z obu umów. Zleceniobiorcy pozostawiono wybór co do tego, z której umowy chce być objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami (nie jest on w tej kwestii ograniczony wysokością uzyskiwanego z tych umów wynagrodzenia). W sytuacji jednak gdyby w jednej firmie zostały ze zleceniobiorcą zawarte 2 umowy-zlecenia z takim samym zakresem czynności, wówczas ZUS ma prawo zakwestionować drugą umowę. Może uznać, że została ona zawarta tylko w celu obejścia prawa, aby obniżyć podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Zleceniobiorca, który dodatkowo zostanie zatrudniony na podstawie umowy o pracę (z co najmniej minimalnym wynagrodzeniem za pracę) podlega z tytułu umowy o pracę obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Umowa-zlecenie staje się wtedy dla niego dobrowolnym tytułem do ubezpieczenia. Wówczas z umowy zlecenia obowiązkowa jest wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy umowa-zlecenie jest zawarta z własnym pracodawcą. Za pracownika z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych uważa się bowiem nie tylko osobę pozostającą w stosunku pracy, ale również wykonującą pracę na podstawie umowy: agencyjnej, zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o zleceniu, o dzieło – jeżeli umowy takie zostały zawarte z własnym pracodawcą lub praca na podstawie tych umów jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy. Zawierając takie umowy, pracodawca nie dokonuje dodatkowego zgłoszenia zatrudnionej osoby do ubezpieczeń społecznych, tylko przychód, jaki ona uzyskuje z umowy zlecenia, wykazuje wraz z wynagrodzeniem z umowy o pracę. Od tak ustalonej podstawy płatnik nalicza i opłaca składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.

Autopromocja

Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktycznie rozliczenia

Sprawdź

Składek od wynagrodzenia wypłacanego z umowy-zlecenia nie należy natomiast odprowadzać, jeżeli została ona zawarta z własnym pracownikiem, ale w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Wtedy taka umowa traktowana jest jak umowa zawarta z innym podmiotem niż własny pracownik. Od wynagrodzenia z tego tytułu nie nalicza się i nie odprowadza składek na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne.

Jakie konsekwencje finansowe ponosi zamawiający w związku z odstąpieniem od umowy o dzieło >>

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

Ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnemu z tytułu wykonywania umowy-zlecenia nie podlegają:

• uczniowie szkół: gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych, ponadpodstawowych,
• studenci do ukończenia 26. roku życia.

Umowa o dzieło

Umowa o dzieło jest umową, na podstawie której przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła na rzecz zamawiającego. Umowa o dzieło jest umową rezultatu. Nie stanowi samoistnego tytułu do objęcia danej osoby ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od umowy o dzieło powstaje wyłącznie w przypadku, gdy umowa o dzieło została zawarła z własnym pracodawcą albo gdy dana osoba wykonuje ją na rzecz własnego pracodawcy. Składek od wynagrodzenia wypłacanego z umowy o dzieło nie należy natomiast odprowadzać, jeżeli umowa o dzieło została zawarta z własnym pracownikiem, ale w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Podstawa prawna:

• art. 22 Kodeksu pracy,
• art. 734, 735, 750 Kodeksu cywilnego,
• art. 8 ust. 2a, art. 9 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).