Ochrona przed wypowiedzeniem

Kodeks pracy przewiduje szczególną ochronę pracowników w wieku przedemerytalnym. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku (art. 39 k.p.). Przepis ten odwołuje się więc do uzyskania wieku emerytalnego, przez który należy rozumieć wiek uprawniający do przejścia na emeryturę na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227). Ochrona ta dotyczy także członków zarządu. A zatem pracodawca nie może wypowiedzieć im umowy o pracę niezależnie od faktu odwołania z zajmowanego stanowiska, w tym przypadku ze składu zarządu spółki.

Autopromocja

Czy przysługuje ochrona przedemerytalna pracownikowi, który pracował w dwóch różnych zawodach uprawniających do wcześniejszej emerytury >>

Kwestia odwołania z zajmowanego stanowiska dotyczy jedynie stosunku organizacyjnego spółki z o.o., a nie stosunku pracy członka zarządu, który regulują przepisy Kodeksu pracy. Nie ma to więc znaczenia dla szczególnej ochrony zatrudnienia osób w wieku przedemerytalnym.

Sytuacje dopuszczające wypowiedzenie

Wypowiedzenie umowy o pracę członkowi zarządu w wieku przedemerytalnym byłoby dopuszczalne w razie likwidacji spółki lub ogłoszenia jej upadłości (art. 41¹ § 1 k.p.). W powyższym przypadku pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi w takim wieku. Ponadto ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym zostaje nieco ograniczona na podstawie przepisów ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Należy jednak pamiętać, że ww. ustawa dotyczy tylko pracodawców zatrudniających przynajmniej 20 pracowników.

Związki zawodowe w firmie >>

Pracodawca, korzystając z przepisów tej ustawy, może wypowiedzieć pracownikowi w wieku przedemerytalnym warunki pracy lub płacy w razie zwolnienia grupowego (art. 42 k.p. i art. 5 ust. 5 pkt 1 ww. ustawy). Natomiast w razie zwolnienia indywidualnego (art. 10 ww. ustawy) pracodawca może złożyć wypowiedzenie zmieniające warunki pracy lub płacy.

WAŻNE!

W sytuacji zwolnienia indywidualnego wypowiedzenie zmieniające jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przyczyny niedotyczące pracownika (np. zła sytuacja ekonomiczna firmy) stanowią wyłączny powód wypowiedzenia warunków pracy lub płacy.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

W obu tych sytuacjach pracownik ma prawo do dodatku wyrównawczego, jeżeli wypowiedzenie warunków pracy i płacy spowoduje obniżenie jego wynagrodzenia. Dodatek ten przysługuje do końca okresu, w którym pracownik korzystałby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy (art. 5 ust. 6 ww. ustawy).

Przywrócenie do pracy

W praktyce wątpliwości budzi możliwość żądania przez zwolnionego członka zarządu spółki z o.o. przywrócenia do pracy na dotychczas zajmowane stanowisko.

Kiedy należy dopuścić pracownika do pracy po wydaniu przez sąd wyroku przywracającego go do pracy >>

Pracownik, z którym pracodawca rozwiązał umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony za wypowiedzeniem, zasadniczo może żądać:

• uznania wypowiedzenia za bezskuteczne,

• przywrócenia do pracy,

• zasądzenia odszkodowania.

Wybór między tymi roszczeniami należy właściwie do pracownika. Sąd pracy może jednak nie uwzględnić żądania pracownika dotyczącego przywrócenia do pracy, jeśli ustali, że uwzględnienie tego roszczenia jest niemożliwe lub niecelowe, i wówczas orzeka o odszkodowaniu (art. 45 § 2 k.p.). Nie dotyczy to jednak pracowników w wieku przedemerytalnym, chyba że przywrócenie do pracy jest niemożliwe z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy. W przypadku więc pracowników w wieku przedemerytalnym sąd jest w zasadzie związany żądaniem zawartym w pozwie pracownika i może zasądzić odszkodowanie zamiast przywrócenia do pracy, ale tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Wynagrodzenie pracownika przywróconego do pracy >>

Jednak gdy chodzi o członków zarządu spółki z o.o., to w orzecznictwie sądowym dominuje pogląd wyłączający możliwość żądania przywrócenia do pracy przez odwołanego członka zarządu. W wyroku z 17 sierpnia 2006 r. (III PK 53/06) stwierdzono kategorycznie, że „odwołanemu członkowi zarządu spółki kapitałowej, zatrudnionemu na tym stanowisku na podstawie umowy o pracę, którą rozwiązano sprzecznie z prawem, nie przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy. Jeżeli podlegał on szczególnej ochronie, to ma prawo do odszkodowania w wysokości równej wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy w razie przywrócenia do pracy, lecz nie niższego niż określone w art. 47¹ k.p. (art. 203 § 1 k.s.h., art. 45 § 1 i art. 47 k.p.)”.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy przyjął, że art. 203 § 1 k.s.h. przesądza o tym, że odwołany członek zarządu nie ma prawa do przywrócenia do pracy. Uznał, że przepis ten sprzeciwia się przywróceniu go do pracy w sytuacji, gdy i tak nie mogłoby dojść do ponownego umocowania do zarządzania spółką i jej reprezentowania. Taka sytuacja byłaby możliwa jedynie na skutek podważenia uchwały odwołującej zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych i ponownego wejścia w stosunek organizacyjny członkostwa w zarządzie.

Ubezpieczenia członków organów spółek >>

Pogląd ten budzi jednak istotne zastrzeżenia i słusznie został skrytykowany w piśmiennictwie. Sąd Najwyższy stworzył tu konstrukcję zupełnie nieznaną prawu pracy. Ponadto bezzasadnie przyjął, że przepis art. 203 § 1 k.s.h. jest przepisem szczególnym, który wyłączałby możliwość orzekania przez sąd o przywróceniu do pracy. Natomiast przepis ten w ogóle nie odnosi się do stosunku pracy łączącego członka zarządu i spółkę, pozostawiając to prawu pracy. Dopuszcza tylko odwołanie członka zarządu z zajmowanej funkcji w zarządzie spółki, czyli odnosi się do stosunku organizacyjnego łączącego osobę wybraną do zarządu ze spółką.

Stanowisko Sądu Najwyższego jest jednak konsekwentne. Także w wyroku z 6 maja 2009 r. (II PK 285/08) stwierdzono, że „w przypadku odwołania członka zarządu z funkcji, które miało być równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę, osoba zwolniona nie może domagać się przywrócenia do pracy, nawet jeśli to zwolnienie było bezprawne. Jedynym roszczeniem przysługującym tej osobie będzie odszkodowanie za cały czas pozostawania bez pracy. Nie ma również znaczenia, że zwolniony członek zarządu jest chroniony przed zwolnieniem jako osoba w wieku przedemerytalnym”.

Podstawa prawna:

• art. 39, 47¹ Kodeksu pracy,

• ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.),

• wyroki Sądu Najwyższego:

– z 17 sierpnia 2006 r. (III PK 53/06, OSNP 2007/17–18/245),

– z 6 maja 2009 r. (II PK 285/08, niepubl.).