Ubezpieczenia członków organów spółek

Osoba fizyczna uzyskuje członkostwo w zarządzie spółki w drodze powołania, w przypadku spółki z o.o. - przez wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 201 § 4 k.s.h.).

Wybór na członka zarządu spółki kapitałowej powoduje powstanie między spółką a członkiem zarządu stosunku organizacyjnego, regulowanego przede wszystkim przepisami Kodeksu spółek handlowych. W uchwale powołującej skład zarządu może zostać przyznane członkowi zarządu stosowne wynagrodzenie. Sam wybór na członka zarządu spółki kapitałowej nie powoduje jednak powstania między członkiem zarządu a spółką stosunku pracy lub innego stosunku zatrudnienia.

Sytuacja prawna członka zarządu w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego zależy od tego, czy pełni on swoje obowiązki wyłącznie na podstawie powołania, czy też została z nim zawarta umowa o pracę lub umowa cywilnoprawna. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z 14 lutego 2001 r. (I PKN 258/00), w którym sąd orzekł, że powołanie na członka zarządu nie jest powołaniem w rozumieniu Kodeksu pracy i tym samym nie kreuje stosunku pracy. Powołanie do zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak również odwołanie powoduje tylko powstanie lub ustanie stosunku organizacyjnego. O tym, czy spółkę z członkiem zarządu łączy inny stosunek prawny, decydują zdarzenia, takie jak na przykład zawarcie umowy o pracę lub umowy zlecenia.

Powołanie

Członkowie zarządu, którzy pełnią swoje obowiązki wyłącznie na podstawie powołania, nie są objęci obowiązkiem ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Na taką zasadę wskazuje pośrednio art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 66 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, które wskazują enumaratywnie osoby objęte obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Wśród osób wymienionych w powyższych przepisach nie zostali wymienieni członkowie zarządu spółki kapitałowej.

Umowa o pracę

Obok powołania często w praktyce z członkiem zarządu zawierana jest umowa o pracę. W takim przypadku członek zarządu podlega obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom społecznym (tj. ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu) od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne członka zarządu w takim przypadku stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, z wyjątkiem m.in.:

• przychodów wymienionych w § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

W konsekwencji przychód członka zarządu z tytułu dodatkowo zawieranych ze spółką umów o dzieło, umów zlecenia lub innych umów o świadczenie usług do celów ubezpieczeń społecznych traktowany jest tak jak przychód ze stosunku pracy. Oznacza to, że od takich umów należy potrącić składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, tak jak od umowy o pracę.

Umowa o świadczenie usług

Z członkiem zarządu może być również zawarta umowa zlecenia. Członek zarządu, wykonujący swoje obowiązki w ramach np. umowy o świadczenie usług, objęty jest obowiązkiem ubezpieczeń jako zleceniobiorca od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia takiej umowy.

W związku z tym obowiązkowe są dla niego ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Ubezpieczenie chorobowe jest w takim przypadku dobrowolne. Członek zarządu może zostać zgłoszony przez spółkę jako płatnika składek do tego ubezpieczenia na jego wniosek.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne członka zarządu - zleceniobiorcy stanowi przychód w rozumieniu przepisów podatkowych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług.

Przy umowie o świadczenie usług wykonywanej w ramach działalności gospodarczej za tytuł do ubezpieczeń uważa się działalność gospodarczą. Zasada ta nie dotyczy jednak kontraktów menedżerskich oraz umów o zarządzanie przedsiębiorstwem.

Przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze zalicza się do tzw. przychodów z działalności wykonywanej osobiście, nawet wówczas gdy są one wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Oznacza to, że przychody uzyskiwane z kontraktów menedżerskich wykonywanych w ramach działalności gospodarczej nie mogą być opodatkowane według reguł przewidzianych dla działalności gospodarczej, lecz według zasad przewidzianych dla przychodów z działalności wykonywanej osobiście. W konsekwencji oznacza to, że dochody uzyskane przez menedżera z tytułu kontraktu menedżerskiego nie mogą być oskładkowane według zasad przewidzianych dla działalności gospodarczej. Stąd też wyłączone jest w tym przypadku zastosowanie preferencyjnych zasad odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą.

Ubezpieczenie członków rad nadzorczych

Członkowie rad nadzorczych posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Polski podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia powołania do pełnienia tej funkcji do dnia zaprzestania jej pełnienia. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne tych osób jest kwota przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymywana z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej.

Oprócz wynagrodzenia członkom rady nadzorczej przysługuje zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady, zwrot kosztów za dojazd i zakwaterowanie.

Zgodnie ze stanowiskiem ZUS podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne członków rad nadzorczych są wszelkie wypłaty na ich rzecz - zarówno świadczenia pieniężne, jak i rzeczowe, w tym świadczenia związane z podróżą służbową, nawet gdy są one wyłączone z opodatkowania.

Podstawa prawna:

• ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),
• art. 10 ust. 1 pkt 2, art. 11 ust. 1, art. 13 pkt 7 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.),
• ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2009 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.),
• art. 392 Kodeksu spółek handlowych,
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.),
• wyrok SN z 14 lutego 2001 r., I PKN 258/00 (OSNP 2002/23/565).