Charakterystyka umowy na czas określony i umowy na zastępstwo w kontekście uprawnień rodzicielskich

Umowa na czas określony

Czas trwania i ilość umów

Celem umowy na czas określony jest nawiązanie stosunku pracy, na z góry określony okres czasu. Łączny okres zatrudnienia na podstawie tego rodzaju umów, pomiędzy tymi samymi stronami nie może przekraczać 33 miesięcy. Łączna zaś liczba umów tego rodzaju to maksymalnie trzy. W praktyce więc każda czwarta umowa o pracę na czas określony, zawarta z tym samym pracodawcą z automatu stanie się umową na czas nieokreślony. Tak samo od dnia następującego po upływie 33 miesięcy łącznego okresu zatrudnienia, umowa przekształca się na czas nieokreślony.

Wyjątki od zasady max 3 umów lub max 33 miesięcy.

Kolejna umowa na czas określony nie będzie liczona jako czwarta lub nie wliczy się do łącznego okresu 33 miesięcy zatrudnienia, jeżeli została zawarta:
- w celu zastępowania innego pracownika na czas jego usprawiedliwionej nieobecności;
- w celu wykonywania pracy sezonowej;
- w celu wykonywania pracy na okres kadencji;
- gdy pracodawca wskaże obiektywne przesłanki zawarcia umowy, leżące po jego stronie (w tym przypadku w umowie należy wskazać cel lub okoliczności, uzasadniające przekroczenie łącznego czasu lub liczby umów. Dodatkowo taki fakt powinien być zgłoszony w terminie 5 dni od zawarcia umowy do okręgowego inspektora pracy. W przypadku braku zgłoszenia pracodawca podlega karze grzywny w wysokości 1 000 - 30 000 zł.).

Do powyższych okresów i ilości umów nie wlicza się umowy o pracę na okres próbny.

Polecamy: RODO. Ochrona danych osobowych. Przewodnik po zmianach

Jak wypowiedzieć umowę na czas określony?

Umowa o pracę na czas określony rozwiązuje się z upływem czasu na jaki została zawarta.

Możliwe jest również rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem. Okres wypowiedzenia uzależniony jest od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi odpowiednio:
- 2 tygodnie, jeżeli okres zatrudnienia wynosił mniej niż 6 miesięcy;
- 1 miesiąc, jeżeli okres zatrudnienia wynosił powyżej 6 miesięcy;
- 3 miesiące, jeżeli okres zatrudnienia wynosił co najmniej 3 lata. W przypadku wypowiedzenia umowy z powodu likwidacji bądź upadłości pracodawcy, możliwym jest skrócenie tego okresu do 1 miesiąca. Za pozostałą część okresu wypowiedzenia pracownikowi przysługuje odszkodowanie w formie
wynagrodzenia.

Jeśli zastanawiasz się dlaczego pojawiły się tutaj 3 lata, skoro ograniczeniem czasowym jest 33 miesiące, w przypadku wypowiedzenia należy dodać okres próbny, co łącznie może dać 36 miesięcy (czyli 3 lata).

Dodatkowo umowa na czas określony może zostać rozwiązana:

- na mocy porozumienia stron, czyli zgodnego oświadczenia obu stron;

- przez pracodawcę z winy pracownika (potocznie dyscyplinarka): w racie ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych; popełnienia przez pracownika przestępstwa, uniemożliwiającego dalszego zatrudnienia; utraty koniecznych uprawnień do zajmowania danego stanowiska.

- przez pracodawcę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika jeżeli niezdolność pracownika z powodu choroby trwa:
dłużej niż 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy;
lub dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania pierwszych 3 miesięcy świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;
lub w razie dłuższej niż miesiąc usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż choroba (żaden z powyższych przypadków nie dotyczy niezdolności do pracy, przypadającej w okresie ciąży)

- przez pracownika bez wypowiedzenia z przyczyn zawinionych przez pracodawcę: w razie ciężkiego naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika;

- przez pracownika bez wypowiedzenia w przypadku wydania orzeczenia lekarskiego o szkodliwym wpływie wykonywanej pracy na zdrowie pracownika (a pracodawca nie przeniesie go w określonym w orzeczeniu terminie na inne stanowisko).

Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę na czas określony w okresie:
- ciąży,
- urlopu macierzyńskiego,
- urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- w okresie urlopu rodzicielskiego,
- w okresie urlopu ojcowskiego.

Oczywiście wyjątkiem od tej zasady jest wystąpienie przyczyn, uzasadniających rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (a organizacja związkowa u danego pracodawcy wyraziła na to zgodę).

Drugim wyjątkiem jest ogłoszenie upadłości, bądź likwidacji pracodawcy.

Umowa o pracę zawarta na czas określony ulega przedłużeniu do dnia porodu, gdyby uległa rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży.

Wyjątkiem jest tutaj umowa zawarta na czas określony w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności. Taka umowa zostanie rozwiązana z upływem okresu czasu, na jaki była zawarta, nawet jeżeli w czasie jej trwania zajdziesz w ciążę.

Uprawnienia rodzicielskie, wynikające z zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, (przedłużonej do dnia porodu):
- urlop macierzyński,
- urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- urlop rodzicielski,
- urlop ojcowski,
- urlop wychowawczy.

W sytuacji, w której umowa na czas określony dobiegłaby końca już w trakcie pobierania urlopu macierzyńskiego lub innych wymienionych powyżej, do końca okresu, odpowiadającego poszczególnemu urlopowi, pracownikowi nieprzerwanie przysługuje nabyty już zasiłek.

Pracodawca nie ma obowiązku przedłużania umowy na czas określony, kończącej się podczas trwania urlopów, związanych z rodzicielstwem. Musisz jednak pamiętać, że równocześnie nic nie stoi na przeszkodzie, aby taka umowa została jednak przedłużona nawet podczas Twojej nieobecności (jeśli tylko po Twojej i pracodawcy stronie jest taka wola). Umowa może również zostać przedłużona, w trakcie przebywania na zwolnieniu chorobowym.

Pamiętaj jednak, że jeżeli umowa dobiegła końca w trakcie trwania urlopu wychowawczego, ten kończy się z dniem zakończenia umowy.

Umowa na czas określony vs umowa na zastępstwo

Nowelizacja kodeksu pracy w 2016 praktycznie wykreśliła umowę na zastępstwo jako odrębną od umowy na czas określony. Nie stoi to jednak w sprzeczności z możliwością zawierania umów w celu zastępowania innego pracownika, w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności. W praktyce więc umowa ta jest po prostu odmianą umowy na czas określony.

Terminy wypowiedzenia tejże umowy są identyczne jak umowy na czas określony, które przytoczyłam nieco wyżej. Poza wypowiedzeniem, może ona zostać wypowiedziana z następujących przyczyn:
- upływ okresu, na który była zawarta (identycznie jak przy umowie na czas określony);
- powrót osoby zastępowanej;
- zmiana nieobecności pracownika z usprawiedliwionej, na nieusprawiedliwioną.

Co więc odróżnia umowę na czas określony od umowy na zastępstwo?

1. Brak limitu 3 umów i okresu trwania stosunku pracy przez 33 miesiące - wspomniane ograniczenia nie dotyczą umowy na zastępstwo, co oznacza również, że jeśli u jednego pracodawcy posiadałaś więcej umów, w tym między innymi na zastępstwo, właśnie te nie będą wliczały się w ograniczenia ilościowe i czasowe.
2. Brak zasady o przedłużeniu umowy do dnia porodu - niestety automatyczne przedłużenie umowy do dnia porodu, jeżeli jej rozwiązanie przypadałoby po 3 miesiącu ciąży, nie dotyczy tego rodzaju umowy.
3. Ograniczona ochrona przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy z powodu ciąży - w momencie zajścia w ciążę umowa na zastępstwo również korzysta z ochrony przed wypowiedzeniem jej przez pracodawcę. Jednakże wyjątkiem tu jest sytuacja powrotu do pracy przez zastępowanego pracownika - w takiej bowiem sytuacji umowa na zastępstwo zostanie rozwiązana, niezależnie od okresu ochronnego, jakim z zasady jest ciąża.

Zasiłek chorobowy i macierzyński a umowa na zastępstwo

Jeżeli umowa na zastępstwo zakończy się, a Ty w czasie jej trwania przebywałaś na zwolnieniu chorobowym i będziesz je kontynuowała, zachowasz do niego prawo (maksymalnie do dnia porodu). Niestety nie oznacza to, że otrzymasz również zasiłek macierzyński, ponieważ warunkiem uprawnienia do niego, jest posiadanie umowy o pracę w dniu porodu (a jak wspomniałam powyżej umowa na zastępstwo nie przedłuża się do dnia porodu). Jednak jeśli jej koniec przypadł po porodzie (lub w dniu porodu), to oczywiście nabywasz prawo do wszystkich świadczeń.

Marzena Pilarz-Herzyk | #MamaPrawniczka | www.mamaprawniczka.pl