Obowiązki pracodawcy podczas upałów. W tych sytuacjach możesz pracować krócej

• Mniej pracy podczas upałów
• Napoje dla pracowników
• Odpowiednia temperatura w pomieszczeniach pracy
• Powstrzymanie się od wykonywania pracy

Mniej pracy podczas upałów

Podczas upałów dochodzi do pogorszenia warunków pracy i pracodawca powinien podjąć działania, by je poprawić. Takimi działaniami mogą być np. wprowadzenie dodatkowych przerw w pracy lub skrócenie czasu pracy pracowników. Co ważne, pracodawca nie może w związku z tym obniżyć wynagrodzenia pracownikom - skrócenie czasu pracy następuje bowiem z jego polecenia. Wprowadzenie dodatkowych przerw pracy lub zgoda na wcześniejsze wyjście z pracy zależy wyłącznie od dobrej woli pracodawcy. 

W czasie upałów dobrym rozwiązaniem może być zezwolenie pracownikom na pracę zdalną, jeżeli są oni zatrudnieni na stanowiskach, na których swoje obowiązki mogą wykonywać także poza firmą. 

Podczas upałów pracodawcy powinni niektórych pracowników przenieść do innej pracy lub zwolnić z obowiązku jej świadczenia. Takie szczególne zasady dotyczą:

• pracowników młodocianych wykonujących pracę w pomieszczeniach, w których temperatura powietrza przekracza 30°C i wilgotność względna powietrza przekracza 65 proc.
• kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią wykonujących prace w środowisku o dużych wahaniach parametrów mikroklimatu, szczególnie przy występowaniu nagłych zmian temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15°C, przy braku możliwości stosowania co najmniej 15-minutowej adaptacji w pomieszczeniu o temperaturze pośredniej.

Napoje dla pracowników

Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Tak więc pracodawca zapewnia napoje pracownikom zatrudnionym m.in.:

• w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25⁰C,
• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25⁰ C,
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28⁰C.

Nie ma przepisów regulujących, jaką konkretną ilość napojów chłodzących pracodawca powinien zapewnić pracownikom. Prawo pracy określa jedynie, że ta ilość powinna zaspokajać potrzeby pracowników. Napoje należy wydawać pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie, przy czym napoje powinny być dostępne w ciągu całej zmiany roboczej.

Przepisy nie określają też rodzaju napojów chłodzących, jakie pracodawca powinien dostarczyć pracownikom - to zależy od jego decyzji. Może to być zatem zimna herbata, soki itp. Najczęściej jednak jest to woda. W praktyce często instaluje się w zakładzie pracy dystrybutor z wodą i w ten sposób zapewnia pracownikom dostęp do napojów chłodzących.

Za napoje pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny.

Bez względu na warunki pracy pracodawca zapewnia każdemu pracownikowi wodę zdatną do picia lub inne napoje. Spełnienie tego obowiązku może polegać np. na zapewnieniu bieżącej wody i urządzeń służących do przygotowania herbaty czy kawy. W przypadku wystąpienia wysokich temperatur zapewnienie pracownikom w taki sposób wody zdatnej do picia nie spełni obowiązku dostarczenia napojów chłodzących.

Odpowiednia temperatura w pomieszczeniach pracy

Przepisy bhp nie określają maksymalnej temperatury w pomieszczeniach pracy. Nie oznacza to, że pracodawca może dopuścić do nadmiernie wysokiej temperatury w tych pomieszczeniach. Jeżeli bowiem w pomieszczeniach pracy będzie wysoka temperatura, to nie będzie odpowiednia do danego rodzaju wykonywanej pracy. W związku z tym specjaliści bhp uznają, że w pomieszczeniach biurowych temperatura nie powinna przekraczać 30°C, przy ciężkiej pracy fizycznej w hali 28°C, a w warunkach szczególnych 26°C. W przypadku pomieszczeń biurowych optymalna temperatura latem to 20–24°C.

Zmniejszenie związanych z upałami uciążliwości pracy w pomieszczeniach jest możliwe m.in. dzięki zapewnieniu właściwej wentylacji oraz klimatyzacji pomieszczeń. Stosowanie takich rozwiązań zwalnia pracodawcę z obowiązku zapewnienia napojów pracownikom wykonującym pracę w pomieszczeniach zamkniętych, o ile temperatura w takich pomieszczeniach nie przekracza 28°C.

Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy (nie dotyczy to wentylacji awaryjnej). Strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy. Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia. 

Okna i świetliki w pomieszczeniach pracy powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy. Przy czym okna i świetliki, przeznaczone do wietrzenia pomieszczeń, powinny być wyposażone w urządzenia pozwalające na otwieranie ich w sposób łatwy i bezpieczny z poziomu podłogi oraz ustawienie części otwieranych w pożądanym położeniu.

Powstrzymanie się od wykonywania pracy

Przekroczenie maksymalnych dopuszczalnych temperatur w pomieszczeniach pracy może uzasadniać powstrzymanie się pracownika od wykonywania pracy, jeżeli skutkiem tego przekroczenia jest bezpośrednie zagrożenie zdrowia lub życia pracownika. Pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy tylko w przypadku łącznego wystąpienia tych dwóch warunków. 

Należy jednak pamiętać, że przepisy prawa pracy nie definiują pojęcia bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia pracownika jako przesłanki powstrzymania się od wykonywania pracy. Ocena charakteru zagrożenia będzie więc należała do pracownika, a w razie sporu w tym zakresie z pracodawcą – do sądu pracy.

Podstawa prawna:

• art. 232, art. 237¹⁵ § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r., poz. 1465)
• § 30, § 112 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (j.t. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, ost.zm. Dz.U. z 2021 r., poz. 2088)
• § 4 ust. 1 pkt 3, pkt 5, § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. Nr 60, poz. 279, ost. zm. Dz.U. z 2019 r., poz. 1160)
• załącznik nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2023 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. z 2023 r. poz. 1240)
• załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz.U. z 2017 r. poz. 769)