Technologiczna dyskryminacja seniorów przez ZUS?

• PUE ZUS obowiązkowy od 1 stycznia 2023 r. a seniorzy dyskryminowani?
• Jak wskazują dane ZUS, według stanu na koniec 2022 r. profil na PUE ZUS ma:
• Skarga seniorki do RPO na ZUS
• Stanowisko RPO
• Co to jest ageizm?
• Grupa Robocza ONZ ds. Starzenia się (OEWGA)
• Odpowiedź ZUS do PRO i skarżącej się seniorki
• Jak nauczyć się korzystanie z PUE ZUS?

PUE ZUS obowiązkowy od 1 stycznia 2023 r. a seniorzy dyskryminowani?

Od 1 stycznia 2023 r. właściciele małych przedsiębiorstw (zatrudniających do 5 pracowników) i osoby samozatrudnione, które same płacą składki, zobowiązane są korzystać z profilu informacyjnego PUE ZUS. W sytuacji niedopełnienia tego obowiązku przez płatnika profil informacyjny został założony przez ZUS. Płatnik składek zobowiązany jest także do utrzymywania aktywnego profilu informacyjnego w systemie teleinformatycznym ZUS w czasie prowadzenia w ZUS rozliczeń z tytułu składek.

Jak wskazują dane ZUS, według stanu na koniec 2022 r. profil na PUE ZUS ma:

• 93,71% płatników opłacających składki sam za siebie,

• 91,54% płatników rozliczających od 1-5 ubezpieczonych.

Skarga seniorki do RPO na ZUS

Okazuje się jednak, że nie każdy senior przedsiębiorca ma aż tak duże umiejętności informatyczne. Seniorka, która poskarżyła się do RPO wskazała, że z powodu wieku i braku umiejętności cyfrowych ona jak i inne osoby 60+ mogą mieć problem ze złożeniem przez PUE ZUS miesięcznej deklaracji rozliczeniowej. Jej zdaniem nie powinna istnieć wyłącznie droga elektroniczna. Seniorka podkreślała, że przecież dotychczas (przed 2023 r.) obowiązek posiadania profilu PUE ZUS dotyczył wyłącznie płatników rozliczających składki za więcej niż 5 osób. Seniorka wskazała wręcz, że: wiek oraz brak umiejętności cyfrowych uniemożliwia prawidłowe rozliczenia, bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z obsługą przez osobę profesjonalnie zajmującą się takimi rozliczeniami, a w perspektywie wręcz rezygnację z wykonywania pracy.

Stanowisko RPO

Zdaniem RPO pomimo obowiązku posiadania PUE ZUS, powinna nadal być udostępniona możliwość składania miesięcznej deklaracji rozliczeniowej – tradycyjnie – jak dotychczas. Seniorzy nie mogą być wykluczeni technologicznie a co za tym idzie dyskryminowani. To, że taka osoba jest przedsiębiorcą ale i jest starsza oraz przyzwyczajona do pewnych zachowań, nie oznacza, że musi być biegła w systemach teleinformatycznych. Oczywiście mając na uwadze specyfikę funkcjonowania wielu urzędów i postęp technologiczny, RPO wspiera inicjatywy cyfryzacji i informatyzacji, które umożliwiają łatwiejszy i szybszy kontakt obywatela z urzędem - nie oznacza to jednak, że można być niemym na potrzeby starszych obywateli.

Co to jest ageizm?

W dniu 7 października 2021 r. została uchwalona Rezolucja Rady Praw Człowieka ONZ w sprawie praw osób starszych i przeciwdziałania ageizmowi. Rezolucja wprowadza do języka prawa międzynarodowego pojęcie ageizmu. Co to jest ageizm? Ageizm stanowi część składową dyskryminacji ze względu na wiek oraz negatywnie wpływa na uczestnictwo osób starszych w każdym aspekcie życia społecznego.

Grupa Robocza ONZ ds. Starzenia się (OEWGA)

RPO apelował do MRiPS o zwiększenie zaangażowania w prace Grupy Roboczej ONZ ds. Starzenia się (OEWGA). Na jej forum od 2010 r. trwa debata na temat nowej konwencji ONZ o prawach osób starszych. W kwietniu 2023 r. spodziewane jest głosowanie podczas 13-stej Sesji OEWGA nad decyzją o ustanowieniu międzysesyjnej grupy roboczej. Jej zadaniem będzie opracowanie dokumentu o lukach w prawie międzynarodowym w odniesieniu do praw osób starszych. RPO, który aktywnie uczestniczy w tej debacie, niezmiennie rekomenduje, aby Polska zagłosowała za powołaniem tej grupy.

Odpowiedź ZUS do PRO i skarżącej się seniorki

W odpowiedzi na pismo i zapytanie RPO w oparciu o przedstawiony przez seniorkę problem ZUS wskazał, że płatnik składek, zgłaszający do ubezpieczeń do 5 ubezpieczanych, nadal ma możliwość przekazywania dokumentów ubezpieczeniowych (w tym deklaracji rozliczeniowych) w formie papierowej. Zatem od 1 stycznia 2023 r. nie zmieniły się przepisy w zakresie sposobu składania dokumentów ubezpieczeniowych przez ww. płatników składek. Prezes ZUS wskazuje: „Żaden płatnik składek nie pozostanie bez naszej pomocy”.

Jak nauczyć się korzystanie z PUE ZUS?

W listopadzie i grudniu 2022 r. ZUS zorganizował warsztaty online „Praktyczne informacje o PUE ZUS dla płatników składek". Na stronie internetowej ZUS znajdują się aktualne informacje o obowiązku założenia przez płatników profili na PUE ZUS oraz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, dzięki którym można pozyskać przydatne informacje. Instrukcje „krok po kroku" jak założyć PUE i jak z niego korzystać są też dostępne w kanale ZUS na YouTube.

Informacje o obowiązkowych profilach pojawiały się również w mediach tradycyjnych - ogólnopolskich i lokalnych - oraz w mediach społecznościowych (profil ZUS na Linkedln, konto ZUS na Twitter).