Czy pracodawca może częściowo zwolnić pracownika z wykonywania pracy w okresie wypowiedzenia

Problem

Zamierzamy zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. Jednak kierownik działu chciałby, aby pracownik uczestniczył w przekazaniu obowiązków i wprowadzeniu nowej osoby na jego miejsce, która niebawem zostanie zatrudniona. W tym celu pracownik miałby przychodzić do pracy raz w tygodniu albo na wezwanie, a oprócz tego byłby w kontakcie telefonicznym i e-mailowym 5 dni w tygodniu. Czy w taki sposób można zwolnić pracownika ze świadczenia pracy?

Rada

Nie. Zabronione jest jednostronne zwolnienie ze świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia połączone z częściowym jej wykonywaniem. Można natomiast zawrzeć z pracownikiem porozumienie modyfikujące sposób wykonywania pracy w okresie wypowiedzenia w ten sposób, że pracownik będzie częściowo świadczył pracę z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia.

Polecamy książkę: Umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne w 2017 r. 

Uzasadnienie

W związku z wypowiedzeniem umowy o pracę pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy do upływu okresu wypowiedzenia (art. 36² Kodeksu pracy). W czasie zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia liczonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop (§ 5 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy).

Dopuszczalność odwołania zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy

Przepisy prawa pracy nie regulują dopuszczalności i zasad cofnięcia zwolnienia ze świadczenia pracy. W rezultacie w tym zakresie wyrażone są rozbieżne stanowiska. Obecnie zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia nie wymaga porozumienia stron. Działanie to ma charakter polecenia pracodawcy, które mieści się w ramach jego kompetencji kierowniczych. Regulacja ta nie ustanawia żadnych dodatkowych przesłanek, np. zgody zainteresowanego pracownika czy szczególnych okoliczności leżących po stronie przedsiębiorstwa. Nie ma również wskazania okoliczności, które ograniczałyby możliwość cofnięcia takiego polecenia. Są to argumenty przemawiające za tym, że pracodawca może jednostronnie cofnąć zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia oraz wezwać pracownika do podjęcia obowiązków. Jednocześnie należy zauważyć, że na ten temat nie wypowiedział się jeszcze ani Sąd Najwyższy, ani Ministerstwo Pracy czy Państwowa Inspekcja Pracy. Dlatego zwalniając pracownika z obowiązku świadczenia pracy, w celu uniknięcia sporów, warto zawrzeć z nim porozumienie określające zasady wezwania do wykonywania pracy.

Skutki jednostronnego zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy

W wyniku oświadczenia pracodawcy o zwolnieniu z obowiązku świadczenia pracy pracownik nie ma obowiązku wykonywania pracy. Jednocześnie stosunek pracy trwa nadal, co oznacza, że pracownik nie jest zwolniony z wypełniania obowiązków niełączących się bezpośrednio z obowiązkiem świadczenia pracy, np. dbałości o dobro zakładu pracy, przestrzegania zakazu konkurencji. Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy oznacza niewykonywanie pracy w całości, a nie w części. Dlatego należy uznać, że wykluczone jest, aby pracownik przychodził do pracy w ustalone z góry dni albo na wezwanie w czasie, w którym został zwolniony ze świadczenia pracy. Pracodawca nie może też oczekiwać od pracownika wykonywania pracy w domu za pośrednictwem e-maila czy telefonu. Pośrednio takie stanowisko potwierdziło również Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w swojej opinii z 4 marca 2016 r., uznając, że:

(...) pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę od dowolnego dnia po dokonaniu wypowiedzenia umowy przez jedną ze stron umowy i zwolnienie to musi następnie obejmować okres do rozwiązania umowy o pracę z upływem okresu wypowiedzenia umowy. Zdaniem Departamentu nie ma przeszkód prawnych, aby w pierwszym dniu tego zwolnienia pracownik został zwolniony z obowiązku świadczenia pracy w trakcie tego dnia, tj. w taki sposób, aby zwolnienie to obejmowało np. ostatnie 4 godziny jego zaplanowanej pracy na ten dzień. (...).

Autopromocja

Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktycznie rozliczenia

Sprawdź

Zatem zdaniem resortu pracy, zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy może nastąpić w ciągu całego okresu wypowiedzenia, zarówno na początku, jak i w jego trakcie. Jeżeli jednak pracodawca zdecyduje się na ten krok, zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy musi obejmować cały okres, jaki pozostał do zakończenia wypowiedzenia.

Pracodawca nie może jednostronnie częściowo zwolnić pracownika z wykonywania pracy w okresie wypowiedzenia.

Porozumienie o zwolnieniu z obowiązku świadczenia pracy

Należy uznać, że możliwe jest zawarcie porozumienia między pracodawcą a pracownikiem modyfikującego sposób wykonywania pracy w okresie wypowiedzenia. Strony mogą ustalić zmniejszenie wymiaru czasu pracy przy utrzymaniu dotychczasowego poziomu wynagrodzenia. Dopuszczalne więc będzie wprowadzenie zasady obecności w pracy raz w każdym tygodniu okresu wypowiedzenia. Można także ustalić, że niektóre czynności pracownik będzie wykonywał w domu oraz zasady kontaktowania się z przełożonym telefonicznie czy e-mailem. Ponadto można zastrzec prawo pracodawcy do wezwania pracownika do świadczenia pracy. Treść porozumienia musi szczegółowo określać wszystkie ustalenia, tak aby uniknąć sporów co do zakresu obowiązków pracownika w trakcie okresu wypowiedzenia. Pracownik może odmówić zawarcia porozumienia. Wówczas pracodawcy pozostaje wybór między jednostronnym zwolnieniem z obowiązku świadczenia pracy a obecnością pracownika w pracy. W przypadku świadczenia przez pracownika pracy w okresie wypowiedzenia dopuszczalne jest zlecanie pracownikowi dotychczasowej pracy w ograniczonym zakresie, a nawet - w razie uzasadnionych potrzeb pracodawcy - przeniesienie pracownika do innej pracy niż określona w umowie, z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia (art. 42 § 4 Kodeksu pracy).

Warto także zauważyć, że nie ma przeszkód, aby zawrzeć z pracownikiem na okres wypowiedzenia porozumienie zmieniające obniżające wymiar etatu i odpowiednio wynagrodzenie.

Pracownik w okresie wypowiedzenia rozpoczął pracę w nowej firmie. W dotychczasowej obniżył wymiar czasu pracy za porozumieniem stron i wykonuje pracę na 1/8 etatu w celu przekazania spraw oraz przyuczenia nowo zatrudnionego w jego miejsce pracownika. Takie rozwiązanie jest dopuszczalne.

Podstawa prawna:

art. 22 § 1, art. 36², art. 42 § 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666; ost.zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 962

§ 5 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 927