Ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym

Ochrona przed zwolnieniem z pracy dotyczy pracowników, którym pozostało do emerytury mniej niż cztery lata. Przysługuje ona jednak tylko zatrudnionemu, który osiągnie i odpowiedni wiek, i staż pracy. Dlatego nie może z niej skorzystać pracownik, któremu wprawdzie brakuje niespełna cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, ale wraz z jego osiągnięciem nie będzie miał okresu zatrudnienia uprawniającego do emerytury.

Zmiana miejsca pracy pracownika w wieku przedemerytalnym >>

Ochrona przedemerytalna obejmuje pracowników, którzy spełniają łącznie następujące przesłanki:

• Pracownikowi brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Nie chodzi o lata kalendarzowe, ale o rok rozumiany jako 365 następujących po sobie dni. Jeśli zatem pracownik skończy 65 lat 31 października 2011 r., to ochrona przedemerytalna zaczęła obowiązywać 31 października 2007 r. o godz. 0.00. Wiek osoby fizycznej jest liczony tak, jak inne terminy w prawie cywilnym, z tą różnicą, że kolejny rok zaczyna się już z początkiem dnia. Okres ochronny należy liczyć od chwili złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu, a nie od dnia rzeczywistego ustania stosunku pracy.
• Okres zatrudnienia pracownika umożliwi mu uzyskanie prawa do emerytury z chwilą osiągnięcia odpowiedniego wieku. Ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.
• Pracodawca zamierza wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę. Prawo ustanawia zakaz wypowiadania umowy o pracę w okresie ochronnym. Nie dotyczy on jednak np. rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron czy bez zachowania okresu wypowiedzenia z przyczyn zawinionych lub niezawinionych przez pracownika. Zakaz wypowiadania umów o pracę pracownikom w wieku przedemerytalnym dotyczy nie tylko umów o pracę na czas nieokreślony, ale wszystkich rodzajów umów podlegających wypowiedzeniu.

Bez prawa do ochrony

Ochrona przedemerytalna nie obejmuje osób uprawnionych do uzyskania wcześniejszej emerytury. W tym przypadku podstawowym warunkiem podlegania ochronie nie jest przyszłe nabycie prawa do emerytury, lecz osiągnięcie odpowiedniego wieku emerytalnego.

Niższy wiek emerytalny

W niektórych przypadkach wiek emerytalny jest niższy niż powszechnie obowiązujący. Dotyczy to pracowników pracujących w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Tej grupie zatrudnionych ochrona przed wypowiedzeniem przysługuje w okresie czterech lat przed osiągnięciem obniżonego wieku emerytalnego. W tym przypadku do uzyskania emerytury potrzebny jest okres zatrudnienia wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (np. urlop macierzyński lub wychowawczy). Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (m.in. prace w górnictwie, energetyce, hutnictwie i przemyśle metalowym, budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych), nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

• osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
• ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Przykład

Wcześniejsza emerytura
Dziennikarz ogólnopolskiego dziennika ukończy w tym roku 60 lat. Postanowił, że wtedy przejdzie na emeryturę. Nie chce czekać do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, który dla mężczyzn wynosi 65 lat. Dziennikarz nie był objęty zbiorowym układem pracy, ale mimo to będzie mógł przejść na wcześniejszą emeryturę. Dla uzyskania prawa do niej musi on spełnić łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej (ten warunek będzie spełniony w tym roku) oraz ma wymagany okres zatrudnienia (tzn. 1 stycznia 1999 r. osiągnął 25-letni okres składkowy i nieskładkowy), w tym co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej. Jak wskazuje ZUS, dziennikarze urodzeni po 31 grudnia 1948 r. mają prawo do wcześniejszej emerytury, jeśli spełnili jeszcze jeden warunek – nie przystąpili do OFE. I tak jest w tym przypadku. Nie ma natomiast znaczenia, czy dziennikarz był objęty zbiorowym układem pracy. Jak wskazał Sąd Najwyższy, prawo do emerytury na podstawie § 13 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nabywa dziennikarz, który ma wymagany tym przepisem wiek i okres zatrudnienia, w tym okres pracy dziennikarskiej, niezależnie od tego, czy w dacie spełnienia tych warunków był objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy (wyrok SN z 26 maja 1999 r., sygn. akt II UKN 665/98, OSNP 2000/12/487).

Upadłość i likwidacja

Ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym nie ma zastosowania w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W takich przypadkach dopuszczalne jest wypowiedzenie umów wszystkim pracownikom, w tym również będącym w wieku przedemerytalnym. Pracodawca może również złożyć im wypowiedzenie zmieniające dotychczasowe warunki pracy i płacy.

Rozwiązywanie umów w razie upadłości pracodawcy >>

Pracownikom objętym ochroną przedemerytalną nie można jednak wypowiedzieć umowy o pracę w ramach tzw. zwolnień grupowych. Można natomiast, jeśli wystąpią przyczyny wskazane w ustawie o tych zwolnieniach, złożyć tym pracownikom wypowiedzenie zmieniające w ramach zwolnień grupowych. Pracownikom tym będzie przysługiwał dodatek wyrównawczy (obliczony według zasad wynikających z kodeksu pracy) – wypłacany do końca okresu, w którym korzystaliby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy.

Podstawa prawna:

• art. 39 Kodeksu pracy,
• rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.).