Odprawa pośmiertna a zasiłek pogrzebowy

Odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie w razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby (art. 93 § 1 k.p.). Prawo do odprawy pośmiertnej przysługuje małżonkowi oraz innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wysokość odprawy uzależniona jest od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

• 1-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
• 3-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
• 6-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Odprawę pośmiertną dzieli się w równych częściach między wszystkich uprawnionych członków rodziny. W przypadku gdy po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, odprawa przysługuje w wysokości połowy kwoty określonej powyżej.

Zmienia się wysokość zasiłku pogrzebowego >>

Pracodawca nie będzie zobowiązany do wypłaty odprawy pośmiertnej, jeżeli ubezpieczył pracownika na życie i członkom rodziny zmarłego przysługuje z tego tytułu od instytucji ubezpieczeniowej odszkodowanie w wysokości co najmniej równej tej odprawie. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest zobowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.

---

Obliczanie odprawy pośmiertnej

W celu obliczenia odprawy pośmiertnej stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop, o których mowa w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (zwane dalej rozporządzeniem).

Ustalając wysokość odprawy pośmiertnej, trzeba ustalić średnie, miesięczne wynagrodzenie zgodnie z § 14–17 rozporządzenia. Przy ustalaniu odprawy pośmiertnej nie należy przeprowadzać działań, o których mowa w § 18 rozporządzenia (czyli obliczać, przy użyciu współczynnika ekwiwalentowego, wynagrodzenia za 1 dzień i 1 godzinę urlopu).

W przypadku gdy pracownik otrzymywał wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości, to stałe składniki wynagrodzenia uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy.

Obowiązki pracodawcy po ustaniu stosunku pracy >>

Jeżeli na wynagrodzenie pracownika składały się elementy zmienne za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, to składniki uzyskane przez pracownika w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy przyjmuje się w przeciętnej wysokości z tego okresu. Gdy pracownik nie przepracował pełnego okresu 3 miesięcy, wówczas wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez niego w tym okresie dzieli się przez liczbę dni pracy, za które przysługiwało, a otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Natomiast gdy pracownik otrzymywał składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, to w przypadku gdy zostały wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, uwzględnia się je w średniej wysokości z tego okresu.

Przykłady

Pracownik zmarł 22 grudnia 2010 r. Miał 8-letni staż pracy u pracodawcy. Członkom rodziny przysługuje więc odprawa pośmiertna w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia. Pracownik otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze w stałej wysokości 3200 zł oraz dodatek stażowy w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego. W celu obliczenia odprawy pośmiertnej sumuje się stałe wynagrodzenie 3200 zł i dodatek stażowy w wysokości 640 zł (3200 zł + 640 zł = 3840 zł).

Wysokość odprawy pośmiertnej (1-miesieczne wynagrodzenie) wynosi 3840 zł. Do odprawy uprawniony jest tylko jeden członek rodziny zmarłego pracownika. Powinien zatem otrzymać odprawę w wysokości połowy kwoty odprawy, czyli 1920 zł.

Z uwagi na fakt, że odprawa pośmiertna nie jest przychodem ze stosunku pracy, nie należy odprowadzać od niej składek do ZUS oraz podatku dochodowego od osób fizycznych.

---

Pracodawca ubezpieczył na życie wszystkich zatrudnionych w jego firmie pracowników. W przypadku śmierci pracownika osoby uprawnione miały otrzymać odszkodowanie w wysokości 18 000 zł. W grudniu 2010 r. jeden z pracowników zmarł. Pracownik legitymował się 25-letnim stażem pracy u tego pracodawcy, rodzinie przysługuje więc odprawa w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia. Pracownik pobierał wynagrodzenie miesięczne w stałej kwocie 4500 zł i dodatek funkcyjny w wysokości 600 zł:

4500 zł + 600 zł = 5100 zł,

5100 zł x 6 = 30 600 zł (kwota odprawy pośmiertnej).

Pracodawca powinien wypłacić osobom uprawnionym odprawę pośmiertną w wysokości 12 600 zł, stanowiącą różnicę między obliczoną powyżej odprawą pośmiertną a odszkodowaniem wypłaconym przez instytucję ubezpieczeniową (30 600 zł – 18 000 zł).

Zasiłek pogrzebowy

Tak jak wspomniano na wstępie, odprawa pośmiertna i zasiłek pogrzebowy to dwa niezależne od siebie świadczenia. Zasiłek pogrzebowy wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a kwestie dotyczące osób uprawnionych i jego wypłaty reguluje ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Obowiązki pracodawcy związane ze śmiercią pracownika >>

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

• ubezpieczonego,
• osoby pobierającej emeryturę lub rentę,
• osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
• członka rodziny osoby ubezpieczonej albo osoby pobierającej emeryturę lub rentę.

Wniosek o przyznanie zasiłku pogrzebowego należy złożyć w oddziale ZUS w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby (lub po upływie 12 miesięcy od daty sporządzenia aktu zgonu, jeżeli wcześniejsze zgłoszenie wniosku o zasiłek było niemożliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej), po której zasiłek przysługuje. W przypadku niezłożenia wniosku prawo do zasiłku wygasa.

Kwota zasiłku pogrzebowego od 1 stycznia 2011 r. do 28 lutego 2011 r. wynosi 6406,16 zł. Natomiast od 1 marca 2011 r. kwota zasiłku zostanie obniżona i będzie on wypłacany w stałej kwocie 4000 zł.

Podstawa prawna:

• art. 93 § 1 Kodeksu pracy,
• art. 77–81 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.),
• § 14–17 rozporządzenia z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.).