Stosunek pracy pracownika - radnego

Jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest zasada wolności zatrudnienia, która stanowi, że każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy (art. 10 § 1 k.p.). Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu. Jednak istnieją przepisy, które tę swobodę zatrudnienia ograniczają. Należy do nich m.in. ustawa o samorządzie gminnym, która wprowadziła pewne ograniczenia w zatrudnieniu radnego.

Ograniczenia dla radnego

Z radnym nie może być nawiązywany stosunek pracy w urzędzie gminy, w której radny uzyskał mandat, a ponadto radny nie może pełnić funkcji kierownika gminnej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy (art. 24a ustawy o samorządzie gminnym, zwanej dalej u.s.g.). Konsekwencją złamania tego zakazu jest wygaśnięcie mandatu (art. 190 ust. 1 pkt 2a ustawy – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, zwanej dalej Ordynacją). Gdy jednak radny pozostawał już w stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskał mandat, czy też wykonuje już funkcję kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy, przed przystąpieniem do wykonywania mandatu jest zobowiązany złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy (art. 24b u.s.g.).

Sytuacja pracowników szczególnie chronionych w czasie zwolnień grupowych >>

Otrzymuje on wtedy urlop bezpłatny na okres sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu, bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy. Stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, przedłuża się do 3 miesięcy po zakończeniu tego urlopu.

WAŻNE!

Wójt (burmistrz, prezydent) nie może powierzyć radnemu gminy, w której radny uzyskał mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej (art. 24d u.s.g.).

Oprócz wyżej wymienionych ograniczeń ustawa o samorządzie gminnym nie wprowadza żadnych zakazów w kwestii stosunku pracy radnego u innego pracodawcy niż urząd gminy. Należy jednak pamiętać, aby – będąc radnym i pozostając w jakimkolwiek stosunku pracy – nie narazić się na zarzut nadużywania funkcji radnego. Radni bowiem nie mogą podejmować dodatkowych zajęć mogących podważyć zaufanie wyborców oraz nie mogą powoływać się na swój mandat w związku z podjętymi dodatkowymi zajęciami bądź działalnością gospodarczą prowadzoną na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami (art. 24e ust. 2 u.s.g.).

Radni nie mogą także prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu tej działalności (art. 24f ust 1 u.s.g.).

Ochrona stosunku pracy

Po wygaśnięciu mandatu (bez względu na to, czy stało się to przed zakończeniem kadencji rady, czy też w związku z jej zakończeniem), pracodawca przywraca radnego do pracy na tym samym lub równorzędnym stanowisku pracy z wynagrodzeniem odpowiadającym wynagrodzeniu, jakie radny otrzymywałby, gdyby nie przysługiwał mu urlop bezpłatny (art. 24c u.s.g.). Radny zgłasza gotowość przystąpienia do pracy w terminie 7 dni od dnia wygaśnięcia mandatu. Jednocześnie w przypadku niezgłoszenia przez radnego gotowości do pracy należy przyjąć, że jeszcze przez 3 miesiące pracownikowi przysługuje urlop bezpłatny (wyrok SN z 20 maja 1998 r., I PKN 130/98). W powyższym wypadku ustawodawca objął radnego szczególną gwarancją, nakazując pracodawcy przywrócenie radnego na stanowisko równorzędne zarówno pod względem wykonywanych przed urlopem funkcji, jak i otrzymywanego wynagrodzenia.

Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem >>

Przepis ten nie dotyczy jednak stosunku pracy zawartego na czas określony, w sytuacji gdy umowa kończy się przed upływem udzielonego na ten czas urlopu bezpłatnego. W takich przypadkach stosunek pracy ulega przedłużeniu do 3 miesięcy od ustania tego urlopu, ale pracownikowi nie będzie przysługiwać roszczenie o przedłużenie zatrudnienia.

WAŻNE!

Funkcję ochronną posiada także art. 25 ustawy, który przyznaje radnemu ochronę prawną w związku z wykonywaniem mandatu, nadając mu tym samym status funkcjonariusza publicznego. Oznacza to, że już samo rozwiązanie z radnym stosunku pracy wymaga uprzedniej zgody rady gminy. Ponadto rada gminy odmawia zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2007 r. (I PK 152/07) przepis art. 25 ust. 2 ustawy nie określa żadnych warunków ani kryteriów, jakimi miałaby kierować się rada gminy przy podejmowaniu decyzji o wyrażeniu zgody na rozwiązanie stosunku pracy radnego lub jej odmowie. Nie zobowiązuje on również rady do uzasadnienia swojego stanowiska. Nie ogranicza prawa rady do sprzeciwu wobec zamiaru pracodawcy rozwiązania stosunku pracy z radnym tylko do sytuacji, gdy przyczyną tego zamiaru są zdarzenia związane z wykonywaniem mandatu przez radnego, lecz jedynie zobowiązuje radę do odmowy wyrażenia zgody w takim przypadku, pozostawiając pozostałe decyzje jej swobodnemu uznaniu.

Pracodawca radnego

Pracodawcą radnego w świetle przedstawionych powyżej zasad jest nadal jego dotychczasowy pracodawca (zakład pracy), u którego jest zatrudniony w ramach stosunku pracy. Objęcie mandatu radnego powoduje jedynie ww. ograniczenia w stosunku pracy oraz wynikającą z nich (w wypadkach zatrudnienia radnego w urzędzie gminy lub kierowania jednostką organizacyjną gminy) konieczność wzięcia urlopu bezpłatnego. Stosunek pracy, w którym pozostaje radny, jest objęty ochroną.

W związku z ochroną stosunku pracy radnego pracodawca:

• nie może dowolnie zmieniać radnemu warunków zatrudnienia,
• ma obowiązek zwalniania radnego od pracy zawodowej w celu umożliwienia mu brania udziału w pracach organów gminy,
• musi uzyskać zgodę rady gminy na rozwiązanie z radnym stosunku pracy.

Zwolnienia od pracy >>

Uzyskanie mandatu radnego nie wiąże się z nawiązaniem stosunku pracy, a zatem gmina nie staje się pracodawcą radnego. Radny staje się zaś funkcjonariuszem publicznym i na zasadach ustalonych przez radę gminy otrzymuje dietę oraz zwrot kosztów podróży służbowych (art. 25 ust. 4 ustawy).

Podstawa prawna:

• art. 10 § 1 Kodeksu pracy,
• ustawa z 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (DzU z 2010 r. nr 176, poz. 1190),
• ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 20 maja 1998 r. (I PKN 130/98, OSNP 1999/11/360),
• wyrok SN z 11 grudnia 2007 r. (I PK 152/07, M.P.Pr. 2008/5/255),
• wyrok SN z 17 września 2007 r. (III PK 36/07, niepubl.).