Kiedy trzecia umowa przekształca się w umowę na czas nieokreślony

Do 31 grudnia 2011 r. obowiązuje ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (zwana dalej ustawą antykryzysową). Dotyczy ona jedynie pracodawców będących przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, tj. osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi wykonującymi działalność gospodarczą we własnym imieniu.

Umowa na czas określony - nowe regulacje >>

W konsekwencji ustawa antykryzysowa nie ma zastosowania do pracodawców sfery budżetowej i samorządowej (np. urzędów, publicznych szkół i szpitali), tj. tych podmiotów, które nie prowadzą działalności na własny rachunek i ryzyko. Pracodawców tych obowiązują przepisy Kodeksu pracy w niezmienionym kształcie, a zatem w odniesieniu do umów na czas określony muszą stosować reguły w nim zawarte.

Maksymalnie dwie umowy

Kodeks pracy zawiera ograniczenie co do liczby zawieranych umów na czas określony. Maksymalnie można zawrzeć 2 takie umowy na następujące po sobie okresy, trzecia – jest już z mocy prawa umową na czas nieokreślony.

Umowa o pracę zawarta w święto >>

Jednak nie wszystkie umowy zawarte na czas oznaczony są wliczane do tych, które powodują przekształcenie umowy na czas określony w umowę na czas nieokreślony.

Do nich nie wlicza się umów zawartych:

• przed dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, tj. przed 1 maja 2004 r.,
• na czas określony, między którymi przerwa w zatrudnieniu u tego samego pracodawcy wynosiła dłużej niż 1 miesiąc,
• z bezrobotnymi w ramach ich zatrudnienia przy robotach publicznych na podstawie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (I PKN 546/01),
• w celu zastępstwa nieobecnego pracownika na czas jego usprawiedliwionej nieobecności,
• w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym albo zadań realizowanych cyklicznie.

Za trzecią umowę traktowane jest porozumienie zawarte między pracodawcą a pracownikiem wydłużające czas jej trwania w formie aneksu.

Sytuacja ta nie dotyczy kobiet w ciąży, których umowy z mocy prawa ulegają przedłużeniu do dnia porodu. Chodzi tu o sytuację, gdy w dniu zakończenia umowy na czas określony kobieta jest w ciąży powyżej 3. miesiąca i wtedy jej umowa ulega przedłużeniu do dnia porodu. Przedłużenie to nie będzie jednak traktowane jako kolejna umowa o pracę.

Przykład

Dyrektor szpitala akademickiego zawarł z pielęgniarką umowę o pracę na czas określony od 1 stycznia do 30 września 2010 r. Następnie zawarto pisemne porozumienie, zgodnie z którym przesunięto termin obowiązywania tej umowy do 31 grudnia 2010 r. W świetle przepisów prawa aneksem tym zawarto kolejną umowę o pracę na czas od 1 października do 31 grudnia 2010 r. Jeżeli pracodawca zdecydowałby się na kolejną umowę z tą pielęgniarką od 1 stycznia 2011 r. – będzie to już umowa na czas nieokreślony.

Trzecia umowa staje się umową na czas nieokreślony z mocy prawa. A zatem w razie skierowania przez pracownika sprawy do sądu pracy wyrok będzie miał charakter deklaratywny, tj. potwierdzający istniejący stan faktyczny i prawny.

Czas trwania umowy okresowej

Przepisy Kodeksu pracy w przeciwieństwie do ustawy antykryzysowej nie wprowadzają ograniczeń co do maksymalnego czasu trwania umów zawieranych na czas określony. Nie oznacza to jednak, że umowa taka może być zawierana przez pracodawcę na dowolnie długi okres. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że czas trwania tych umów, szczególnie zawieranych na okresy dłuższe, powinien być uzasadniony obiektywnymi przesłankami leżącymi po stronie pracodawcy.

Różnice między umową pracowniczą a kontraktem menedżerskim >>

W wyroku z 25 października 2007 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że niedopuszczalne jest zawarcie wieloletniej umowy o pracę na czas określony z klauzulą wcześniejszego jej rozwiązania za 2-tygodniowym wypowiedzeniem, chyba że co innego wynika z przepisów prawa pracy albo z charakteru umowy dotyczącej wykonywania zadań oznaczonych w czasie albo gdy z innych przyczyn nie narusza to usprawiedliwionego i zgodnego interesu obu stron stosunku pracy. Jeżeli zawarcie umowy o pracę na czas określony było niedopuszczalne, stosunek pracy podlega przepisom prawa pracy o umowie na czas nieokreślony (II PK 49/07).

Rozwiązanie umowy na czas określony

Umowy na czas określony mogą być rozwiązane za porozumieniem stron oraz bez zachowania okresu wypowiedzenia (np. w związku z długotrwałą chorobą lub gdy pracodawca lub pracownik w ciężki sposób naruszy swoje obowiązki wobec drugiej strony).

Jednak nie zawsze taką umowę będzie można wypowiedzieć.

Wypowiedzenie umowy na czas określony jest dopuszczalne po spełnieniu łącznie następujących warunków:

• sama umowa jest zawarta na okres dłuższy niż 6 miesięcy,
• w treści umowy zostanie zawarta klauzula dopuszczająca rozwiązanie tej umowy z zachowaniem 2-tygodniowego okresu wypowiedzenia.

A zatem umowy zawarte nawet na 2 lata, ale bez tej klauzuli nie mogą być wypowiedziane przez żadną ze stron.

Doręczenie oświadczenia o rozwiązaniu stosunku pracy bez wypowiedzenia >>

Klauzula o 2-tygodniowym wypowiedzeniu może być wprowadzona do umowy w momencie jej zawierania. Dopuszczalne jest również uzupełnienie trwającej umowy o taką klauzulę. Co istotne, wcześniejsze wypowiedzenie umowy przez pracodawcę nie wymaga podania uzasadnienia w piśmie wypowiadającym.

Zmiana treści umowy terminowej

Zmiany w zakresie warunków pracy lub płacy mogą być wprowadzane do umowy na czas określony w drodze porozumienia zmieniającego albo wypowiedzenia zmieniającego. Przy czym wypowiedzenie zmieniające warunki pracy lub płacy może być wręczone pracownikowi tylko wówczas, gdy spełnione zostały warunki do definitywnego wypowiedzenia takiej umowy. Oznacza to, że sama umowa musi być nie tylko zawarta na okres dłuższy niż 6 miesięcy, ale i w swojej treści zawierać klauzulę o 2-tygodniowym okresie wypowiedzenia. W razie niespełnienia ww. warunków zmiana treści jest możliwa jedynie w drodze porozumienia zmieniającego.

Podstawa prawna:

• art. 25¹, 33 Kodeksu pracy,
• art. 3 ust. 2 ustawy z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (DzU nr 125, poz. 1035 ze zm.)
• art. 4 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.)

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 10 października 2002 r. (I PKN 546/01, OSNP 2004/10/169),
• wyrok SN z 25 października 2007 r. (II PK 49/07, OSNP 2008/21–22/317).