Charakterystyka mianowania, wyboru oraz spółdzielczej umowy o pracę

Nawiązanie stosunku pracy na podstawie wyboru

Nawiązanie stosunku pracy na podstawie wyboru następuje, jeżeli obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika wynika właśnie z wyboru. W praktyce oznacza to, że do nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru niezbędny jest sam akt wyboru na właściwe stanowisko, dokonany przez określony organ, oraz konieczność wykonywania powierzonych obowiązków w charakterze pracownika, wynikająca ze szczególnych przepisów lub aktów kształtujących strukturę ustrojową danej jednostki. Wybrana osoba musi być poinformowana, że w następstwie wyboru zostanie pracownikiem organu, do którego została wybrana, i jednocześnie musi na to wyrazić zgodę. Forma takiego oświadczenia woli wyrażającego zgodę może być określona przez obowiązujące w danej instytucji przepisy.

Zatrudnianie pracowników uczelni >>

Najczęściej do nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru dochodzi w odniesieniu do następujących grup pracowników:

• radnych,

• pracowników samorządowych,

• etatowych członków różnego rodzaju organizacji społecznych, stowarzyszeń, partii, związków zawodowych i spółek prawa handlowego.

Wybór podobnie jak powołanie i mianowanie jest samoistną czynnością niewymagającą dodatkowego potwierdzenia w formie umowy o pracę.

---

Pracownicy samorządowi są zatrudniani na podstawie wyboru w następujących instytucjach:

• w urzędzie marszałkowskim: marszałek województwa, wicemarszałek oraz pozostali członkowie zarządu województwa – jeżeli statut województwa tak stanowi,

• w starostwie powiatowym: starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu – jeżeli statut powiatu tak stanowi,

• w urzędzie gminy: wójt (burmistrz, prezydent miasta),

• w związkach jednostek samorządu terytorialnego: przewodniczący zarządu związku i pozostali członkowie zarządu – jeżeli statut związku tak stanowi (art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy o pracownikach samorządowych).

Mianowanie pracowników

Szczególnym rodzajem zatrudnienia jest mianowanie. Stanowi ono podstawę nawiązania stosunku pracy przewidzianą w tzw. pragmatykach służbowych, czyli aktach prawnych szczegółowo regulujących prawa i obowiązki określonej grupy pracowników.

Zatrudnianie cudzoziemców >>

Podobnie jak wybór mianowanie wywołuje podwójny skutek, tj. nawiązanie stosunku pracy oraz nadanie określonych kompetencji. Jest czynnością jednostronną niewymagającą dla swojej skuteczności zawarcia umowy o pracę. Oświadczenie woli pracownika o nawiązaniu stosunku pracy na podstawie mianowania wyraża się przyjęciem aktu nominacji.

Stosunek pracy na podstawie mianowania nawiązuje się z:

• pracownikami służby cywilnej z dniem uzyskania nominacji,

• nauczycielami po spełnieniu wymagań określonych w Karcie Nauczyciela,

• prokuratorami i asesorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz asesorami wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury,

• profesorami lub docentami,

• pracownikami nadzorującymi lub wykonującymi czynności kontrolne w NIK,

• profesorami PAN,

• referendarzami sądowymi, sędziami, asesorami i aplikantami.

---

Spółdzielcza umowa o pracę

Spółdzielcza umowa o pracę odróżnia się od wcześniej wspomnianych pracowniczych stosunków pracy tym, że stosuje się do niej w pierwszej kolejności przepisy ustawy – Prawo spółdzielcze (zwanej dalej ustawą).

W przypadku tego rodzaju zatrudnienia w szczególny sposób został określony krąg osób, które mogą być podmiotami spółdzielczej umowy o pracę. W charakterze pracodawcy może występować jedynie spółdzielnia pracy, a w charakterze pracownika – członkowie tej spółdzielni.

Spółdzielnia i członek spółdzielni mają obowiązek pozostawania ze sobą w stosunku pracy (art. 182 ustawy). Poza wyjątkami przewidzianymi w ustawie odmowa nawiązania stosunku pracy lub pozostawania w nim stanowi naruszenie istotnych praw i obowiązków wynikających z członkostwa. W razie nienawiązania stosunku pracy z winy spółdzielni jej członek może dochodzić przez cały czas trwania członkostwa zawarcia spółdzielczej umowy o pracę. Niezależnie od tego może on w ciągu roku od dnia powstania członkostwa dochodzić odszkodowania na podstawie prawa cywilnego. A zatem, aby nie narazić się na odpowiedzialność, spółdzielnia pracy powinna nawiązać stosunek pracy z chwilą powstania stosunku członkostwa.

Odprawy dla nauczycieli >>

Prawo spółdzielcze nie przewiduje możliwości zawarcia umowy na okres próbny (art. 199 ustawy). W związku z tym w statucie spółdzielni można wpisać, że przyjęcie na członka spółdzielni będzie uzależnione od wcześniejszego odbycia okresu kandydackiego. W takim wypadku statut powinien wskazywać organ spółdzielni uprawniony do przyjmowania kandydatów i określać czas trwania okresu kandydackiego. Do kandydatów na członków spółdzielni stosuje się przepisy Kodeksu pracy dotyczące osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony. Jednak stosunek pracy między kandydatem a spółdzielnią może być rozwiązany wcześniej z zachowaniem terminów i zasad przewidzianych w przepisach Kodeksu pracy do rozwiązania umowy zawartej na czas nieokreślony. Statut może przyznać kandydatom prawa i obowiązki członków spółdzielni (art. 200 § 1–4 ustawy).

Ponadto osoba, która uprzednio była zatrudniona w spółdzielni przez co najmniej 12 miesięcy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony i ubiega się o przyjęcie w poczet członków spółdzielni, jest zwolniona z odbycia okresu kandydackiego. Spółdzielnia nie może wtedy odmówić przyjęcia takiego pracownika na członka, jeżeli spełnia on wymagania statutowe, a spółdzielnia ma możliwość dalszego jego zatrudnienia (art. 200 § 5 ustawy). W powyższym wypadku należy przyjąć, że stosunek pracy będzie przekształcony w spółdzielczą umowę o pracę.

Podstawa prawna:

• art. 73–75 Kodeksu pracy,

• art. 181–203 ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (DzU 2003 r. nr 188, poz. 1848 ze zm.),

• ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (DzU nr 223, poz. 1458 ze zm.),

• ustawa z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (DzU nr 227, poz. 1505 ze zm.),

• ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.),

• ustawa z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (DzU z 2008 r. nr 7, poz. 39 ze zm.),

• ustawa z 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (DzU 2008 r. nr 159, poz. 993 ze zm.),

• ustawa z 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (DzU 2007 r. nr 231, poz. 1701 ze zm.),

• ustawa z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (DzU nr 98, poz. 1070 ze zm.).