Czy pracodawca może zażądać zwrotu wypłaconej odprawy?

Odprawa przy zwolnieniu z pracy

Autopromocja

W określonych sytuacjach pracodawca wypowiadając umowę o pracę pracownikowi będzie zobowiązany wypłacić mu odprawę. Jest to dodatkowe świadczenie pieniężne, którego wysokość jest uzależniona od stażu pracy u danego pracodawcy. W praktyce zatem pracownik otrzymuje wynagrodzenie za pracę w okresie wynagrodzenia oraz odprawę, jako świadczenie dodatkowe.

Odprawa przysługuje pracownikowi w sytuacji, gdy umowa została mu wypowiedziana z przyczyn jego niedotyczących. Przykładów takich sytuacji jest wiele. Co do zasady pracownik nabywa roszczenie o odprawę, gdy wypowiedzenie jest związane z likwidacją zakładu pracy, zwolnieniami grupowymi, czy też likwidacją stanowiska pracy. Odprawa jest wypłacana na podstawie ustawy z 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Ustawa ta przewiduje dwa tryby: grupowy (w sytuacji zwolnień grupowych) oraz indywidualny. Ten drugi, na podstawie art. 10 tej ustawy, przewiduje roszczenie pracownika o odprawę w sytuacji, gdy pracodawca zwalnia go, zaś przyczyny niedotyczące go osobiście (np. likwidacja stanowiska) są wyłączne. 

Zobacz serwis: Zatrudnianie i zwalnianie

Wysokość odprawy

Wysokość odprawy ustalona jest w art. 8 w/w ustawy i zależy od stażu pracy u danego pracodawcy. Zgodnie z tym przepisem za okres pracy do dwóch lat u danego pracodawcy, pracownikowi przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli pracownik przepracował u danego pracodawcy od 2 do 8 lat, wtedy też ma prawo do odprawy w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia. Przy stażu pracy powyżej 8 lat, odprawa przysługuje w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Ważne

Do tak liczonego stażu pracy zalicza się także staż pracy u poprzedniego pracodawcy, jeżeli stosunek pracy z obecnym pracodawcą został nawiązany w wyniku przejęcia zakładu pracy.

Kiedy odprawa przysługuje?

Odprawa przysługuje w sytuacji rozwiązania umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika. Roszczenie o odprawę przysługuje zarówno przy wypowiedzeniu przez pracodawcę, jak i w sytuacji zawarcia między pracodawcą a pracownikiem porozumienia. Warunkiem jest jednak, by przyczyny nie dotyczyły pracownika. Odprawa będzie przysługiwała również w przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia przez pracownika z powodu rażącego naruszenia podstawowych obowiązków przez pracodawcę.

Przykład

Rażącym naruszeniem obowiązków pracodawcy będzie np. zwłoka z wypłatą wynagrodzenia.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

Co do zasady odprawa przysługuje także w sytuacji rozwiązania umowy wskutek braku akceptacji wypowiedzenia zmieniającego przez pracownika. Niemniej w takiej sytuacji decydujące znaczenie może mieć ocena, czy taka odmowa zmianie warunków pracy i płacy była uzasadniona. Jeżeli nie była, wtedy pracownik uprawnienia do odprawy nie nabędzie.

Zobacz: Wypowiedzenie warunków umowy

Przesłanki odprawy

Niezasadność roszczenia o odprawę wynikać może przede wszystkim z racji niespełnienia przesłanek uprawniających do takiego roszczenia. Przede wszystkim ma to znaczenie w przypadku indywidualnych zwolnień, kiedy to – zgodnie z art. 10 ustawy – odprawa przysługuje w sytuacji, gdy przyczyny niedotyczące pracownika są wyłączne. W orzecznictwie sądowym takiej wyłączności nadaje się znaczenie, jako niewystępowaniu innej przyczyny (dotyczącej pracownika), która mogłaby współdecydować o rozwiązaniu stosunku pracy.
W tej mierze dużym wyjaśnieniem może być wyrok Sądu Najwyższego z 7 lipca 2000 roku o sygn. I PKN 728/99, zgodnie z którym ocena wyłączności przyczyny rozwiązania stosunku pracy, powinna również uwzględniać, czy jednym z motywów rozwiązania stosunku pracy jest odmowa przez pracownika przyjęcia nowych warunków pracy i płacy. Jeżeli jego odmowa nie zasługuje na aprobatę, to brak jest wyłączności przyczyny niedotyczącej pracownika, a zatem odprawa się nie należy.

Przykład

Pracodawca oferuje pracownikowi inne stanowisko, z uwagi na brak uprawnień do zajmowania obecnego z uwagi na rozszerzenie działalności przez pracodawcę.