Jakie skutki niesie decyzja ZUS o uznaniu umowy o pracę za nieważną

Powinni Państwo wyrejestrować tę osobę z ubezpieczeń od dnia, od którego została do nich zgłoszona. Ponadto należy skorygować „do zera” wszystkie złożone za nią raporty składkowe (ZUS RCA) i raporty świadczeniowe (ZUS RSA). Korektę tych dokumentów należy złożyć wraz z korektą deklaracji rozliczeniowych (ZUS DRA). Jeśli po korekcie powstanie nadpłata składek, ZUS zaliczy ją na poczet składek, chyba że złożą Państwo wniosek o ich zwrot.

UZASADNIENIE

ZUS jako instytucja rozporządzająca środkami publicznymi ma prawo przeprowadzania kontroli dotyczących m.in. wyjaśnienia wątpliwości co do faktycznego nawiązania stosunku pracy.

W celu wyjaśnienia, czy umowa o pracę została zawarta dla pozoru, bardzo często ZUS podejmuje czynności kontrolne u płatników składek, którzy zawierają umowę o pracę m.in.:

• z kobietą w ciąży w okresie poprzedzającym termin porodu,
• z osobami, które po krótkim okresie po zawarciu umowy korzystają z długotrwałych zwolnień lekarskich,
• z osobami, którym brakuje okresu zatrudnienia niezbędnego do uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych.

Z pozornością umowy o pracę mamy do czynienia w sytuacji, gdy strony podpisują formalną umowę o pracę, ale w rzeczywistości jedna ze stron tej umowy nie oczekuje na świadczenie pracy, a druga nie zamierza tej pracy świadczyć. Oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru jest bowiem nieważne. Jeżeli zostało złożone w celu ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności (art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego).

WAŻNE!

Umowa zawarta dla pozoru jest umową nieważną.

Gdy w wyniku kontroli inspektorzy ZUS ustalą, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru, ZUS wydaje decyzję stwierdzającą nieważność tej umowy. W konsekwencji osoba, z którą zawarto taką umowę, nie powinna figurować jako ubezpieczona z tytułu tej umowy.

Zarówno płatnik składek, jak i osoba, której dotyczy decyzja ZUS, mają prawo odwołać się od niej do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Jeśli tego nie zrobią, prawomocna decyzja oznacza, że osoba, której decyzja dotyczy, nie podlegała ubezpieczeniom społecznym ani zdrowotnemu, a świadczenia wypłacone jej z tytułu fikcyjnej umowy są nienależne (np. zasiłki z ubezpieczenia społecznego).

W takiej sytuacji płatnik składek ma obowiązek:

• wyrejestrować tę osobę z ubezpieczeń na dokumencie ZUS ZWUA z datą, z którą wcześniej została zgłoszona do ubezpieczeń oraz
• sporządzić korektę dokumentów rozliczeniowych dotyczących danej osoby poprzez „wyzerowanie” podstaw wymiaru składek w imiennych raportach ZUS RCA (i ewentualnie raportów świadczeniowych ZUS RSA); korektę tych raportów należy złożyć wraz ze skorygowanymi deklaracjami za miesiące, których korekta dotyczy.

Po sporządzeniu i przekazaniu do ZUS korygujących dokumentów rozliczeniowych na koncie płatnika składek powstanie nadpłata składek. ZUS z urzędu zaliczy ją na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych składek. Jeśli jednak firma nie ma zaległych składek, może złożyć wniosek o ich zwrot (art. 24 ust. 6a, art. 32 ustawy systemowej oraz art. 94 ustawy zdrowotnej).

Podstawa prawna

• art. 24 ust. 6a, art. 32 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
• art. 94 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.),

• art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego.